«Լուսավորականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{անաղբյուր}}{{վիքիֆիկացում}}'''Լուսավորականությունը''' սոցիալական, գաղափարական շարժում է, որը պայքարում է ֆեոդալիզմի, կաթոլիկական եկեղեցու դեմ, բարձրացնում գիտության և գիտելիքի դերը հասարակության մեջ։ Այն սկսվել է տասնյոթերորդ դարում` սկիզբ դնելով բանականության հաղթարշավին։ Մի կողմից այն <<« հանում էր մարդուն անչափահասության վիճակից >>» , բարձրացնում անհատի դերը, իսկ մյուս կողմից, ինչպես նշում է Ադորնոն. <<« ձգտում էր կործանել առասպելները և երևակայությունը գիտելիքի միջոցով >>» ։ Սակայն, ինչպես իրավացիորեն շարունակում է Հաբերմասը. <<« Լուսավորականությունը կարելի էր համարել հաջողված, եթե արմատներից հեռանալը դառնար ազատում ( իմա` առասպելից - Ն. Մ.) >>» ։ Այնինչ, ներկայիս համաշխարհային պատմությունը փաստում է, որ մեկ առասպելն իրական դառնալով, սկիզբ է դնում մեկ այլ առասպելի, տեղի է ունենում հեռացում արմատներից և ընդլայնվում է համաշխարհայնացման սահմանները։ Եթե մինչև լուսավորականության շրջանը առասպելը երևակայության ծնունդ էր, ապա լիսուվորականությունից սկսած և մինչև այսօր` գիտելիքի։ Ըստ էության, գիտությունների զարգացումը ( կենսաբանություն, մեխանիկա, ֆիզիկա ) կասկածի է ենթարկում առասպելականը` տեղ տալով փաստարկված գիտելիքին, որն անհասկանալին դարձնում է հասկանալի` մարդուն ազատելով հեղինակապաշտությունից։ Արդյունքում ձևավորվում է քաղաքացիական գիտակցություն` կրոնական ինքնությունից անցում կատարելով քաղաքացիական ինքնությանը։ Անգլիայում լուսավորականության ներկայացուցիչներն են՝ Ջ. Լոկը, Ա. Կոլինզ, Ֆրանսիայում՝ Վոլտեր, Դիդրո, Ռուսո, Մոնտեսքյոն։ Լուսավորականությունը մեզ մոտ սկսվել է շատ ավելի ուշ, տասնութերորդ դարի սկզբին։ Մխիթարյան միաբանությունը լուսավորության տարածման սկզբնավորողներից մեկն է։ Ունենալով կաթոլիկների հովանավորությունը` մխիթարյանները հրատարակում էին գրքեր, կատարում ուսումնասիրություններ։ Հրատարակված գրքերից է Հ.Մ. Չամչեանի <<«Պատմություն հայոց>>» երեք հատորները, Հ. Ղ. Ինճիճեանի <<« Հնախոսութիւն հին Հայաստանեայց աշխարհի>>», <<«Դարապատում>>», <<«Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց >>»։