«Փուլային անցում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (20) |
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (8) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 21.
|հատոր = 5
|isbn = 5-9221-0054-8
}}</ref>։ Ըստ տեսակարար թերմոդինամիկական պոտենցիալի
=== Առաջին սեռի փուլային անցում ===
Այն փուլային անցումները, որոնց բնորոշ է տեսակարար թերոդինամիկական պոտենցիալի առաջին կարգի ածանցյալի թռիչքաձև փոփոխությունը, կոչվում են առաջին սեռի փուլային անցումներ։ Առաջին սեռի փուլային անցման ժամանակ կարող են թռիչքաձև փոխվել տեսակարար [[էնտրոպիա]]ն և [[խտություն]]ը։ Ինչպես հայտնի է, տեսակարար թերմոդինամիկակն պոտենցիալի միջոցով տեսակարար էնտրոպիան և տեսակարար ծավալը որոշվում են հետևյալ
:<math> s = -\left(\frac{\partial \varphi}{\partial T}\right)_{P} </math>; <math> v = \left(\frac{\partial \varphi}{\partial P}\right)_{T} </math>:
Այստեղից երևում է առաջին սեռի փուլային անցումներին բնորոշ է տեսակարար էնտրոպիայի կամ տեսակարար ծավալի թռիչքաձև փոփոխությունը, կամ երկուսինը միաժամանակ։ Տեսակարար էնտրոպիայի թռիչքաձև փոփոխությունը նշանակում է, որ փուլային անցումն ուղեկցվում է կամ ջերմաքանակի կլանմամբ, կամ անջատմամբ։ Առաջին սեռի փուլային անցման ժամանակ համակարգին հաղորդված տեսակարար ջերմաքանակը որոշվում է <math> q = T(s_2 - s_1) </math> արտահայտությամբ<ref name=sivuhin_therm />, որտեղ <math> s_1 </math>-ը և <math> s_2 </math>-ը սկզբնական և վերջնական փուլերի տեսակարար էնտրոպիաներն են համապատասխանաբար։ Այս ջերմաքանակը կարելի մեկնաբանել որպես ջերմաքանակ, որն անհրաժեշտ է հաղորդել
Առաջին սեռի փուլային անցումների օրինակներ են նյութի փոխակերպումները [[ագրեգատային վիճակ]]ների
=== Երկրորդ սեռի փուլային անցում ===
Այն փուլային անցումները, որոնց բնորոշ է տեսակարար թերմոդինամիկական պոտենցիալի առաջին կարգի ածանցյալի անընդհատ փոփոխություն, սակայն թռիչքաձև փոխվում է երկրորդ կարգի ածանցյալը, կոչվում են երկրորդ սեռի փուլային անցումներ։ Քանի որ այս անցումների ժամանակ տեսակարար թերմոդինամիկական պոտենցիալի առաջին կարգի ածանցյալները անընդհատորեն են փոխվում, ապա տեղի չեն ունենում տեսակարար էնտրոպիայի և տեսակարար ծավալի փռիչքաձև փոփոխություններ, որն էլ նշանակում է, որ երկրորդ սեռի փուլային անցումները չեն ուղեկցվում ջերմաքանակի կլանմամբ կամ անջատմամբ, ինչպես
:<math> \frac{\partial^2 \varphi}{\partial T^2} = -\left(\frac{\partial s}{\partial T}\right)_{P} = - \frac{c_P}{T} </math>
:<math> \frac{\partial^2 \varphi}{\partial P \partial T} = \frac{\partial^2 \varphi}{\partial T \partial P} = \left(\frac{\partial v}{\partial T}\right)_{P} </math>
:<math> \frac{\partial^2 \varphi}{\partial P^2} = \left(\frac{\partial v}{\partial P}\right)_{T} </math> :
Երկրորդ սեռի փուլային անցումներին բնորոշ է այս մեծությունների թռիչքաձև փոփոխությունը։ Առաջինն համեմատական է <math> c_P </math> ջերմունակության (հաստատուն ճնշման դեպքում տեսակարար ջերմունակություն), հետևաբար, եթե անցման ժամանակ թռիչքաձև փոխվի այս մեծությունը, ապա թռիչքաձև կփոխվի <math> c_P </math> ջերմունակությունը։ Երկրորդը համեմատական է ծավալային ընդարձակման ջերմաստիճանային <math> \alpha = \frac{1}{v_0}\left(\frac{\partial v}{\partial T}\right)_P </math> գործակցին, իսկ
[[Լև Լանդաու|Լ․ Դ․ Լանդաուն]] ([[1937]]) առաջարկել է երկրորդ սեռի բոլոր փուլային անցումները մեկնաբանել որպես սիմետրիայի փոփոխման կետեր<ref name=landau_stat />․ անցման կետից բարձր վիճակներում համակարգի սիմետրիան ավելի բարձր է, քան այդ կետից ցածր։ Օրինակ, [[մագնիսական նյութեր]]ում մասնիկների տարրական [[մագնիսական մոմենտ]]ների (սպինների) ուղղություններն անցման կետից բարձր բաշխված են քաոսայնորեն, հետևաբար, միևնույն անկյունով նույն առանցքի շուրջը բոլոր սպինների պտույտի դեպքում համակարգի հատկությունները չեն փոխվում։ Անցման կետից ցածր սպիններն ունեն գերակշռող կողմնորոշում, և դրանց միաժամանակյա պտույտը փոխում է համակարգի մագնիսական մոմենտի ուղղությունը։
Տող 39.
== Կալապեյրոն-Կլաուզիուսի հավասարումը ==
{{Հիմնական հոդված|Կալապեյրոն-Կլաուզիուսի հավասարում}}
Կալապեյրոն-Կլաուզիուսի հավասարումը նկարագրում է հավասարակշռության մեջ գտնվող փուլերի ջերմաստիճանի և ճնշման կապը։ Առաջին սեռի փուլային անցումների համար հավասարումն ունի հետևյալ
:<math> \frac{dP}{dT} = \frac{q}{T(v_1 - v_2)} </math>
որտեղ <math> q </math>-ն անցման ջերմաքանակն է, իսկ <math> v_1 </math>-ն ու <math> v_2 </math>-ը սկզբնական և վերջնական փուլերի տեսակարար ծավալներն են համապատասխանաբար։
| |||