«Դը Բրոյլի ալիք»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Դը Բրոյլի ալիքը''' միկրոմասնիկի հետ կապված ալիք, որն արտացոլում է նյութի [[մասնիկ-ալիքային երկվություն]]ը։ 1924թ1924 թ. տեսությունը մշակել է [[Լուի դը Բրոյլ]]ը իր թեկնածուական աշխատանքում<ref>L. de Broglie, ''Recherches sur la théorie des quanta'' («Քվանտային տեսության ուսումնասիրություններ»), Thesis (Paris), 1924; L. de Broglie, ''Ann. Phys.'' (Paris) '''3''', 22 (1925)</ref>։ '''Դը Բրոյլի առնչությունները''' ցույց են տալիս, որ մասնիկի [[ալիքի երկարություն]]ը հակադարձ համեմատական է նրա իմպուլսին։ Այդ ալիքի երկարությունը հաճախ անվանում են նաև '''դը Բրոյլի ալիքի երկարություն'''։ Այլ կերպ ասած՝ դը Բրոյլի ալիքի [[հաճախություն]]ը ուղիղ համեմատական է մասնիկի լրիվ էներգիային, այսինքն՝ [[կինետիկ էներգիա|կինետիկ]] և [[պոտենցիալ էներգիա|պոտենցիալ]] էներգիաների գումարին։

19-րդ դարի վերջին հաստատված պատկերացման համաձայն, լույսը կազմված էր էլեկտրամագնիսական դաշտի ալիքներից, որոնց տարածումը նկարագրվում էր [[Մաքսվելի հավասարումներ]]ով, մինչդեռ նյութը բաղկացած էր մասնիկներից։ Այս տարբերակումը անբավարար ճանաչվեց, երբ 1905թ1905 թ. [[Ալբերտ Այնշտայն]]ը [[ֆոտոէֆեկտ]]ի մասին իր հոդվածում ենթադրեց, որ լույսը ճառագայթվում և կլանվում է տեղայնացված փաթեթների՝ «քվանտների» տեսքով (հետագայում լույսի [[քվանտ]]ը կոչվեց [[ֆոտոն]] )։ Այդ քվանտի էներգիան՝

{{cquote| 1923-24թթ24 թթ., երբ խորհրդածում էի ալիքային մեխանիկայի հիմնական գաղափարների շուրջ, ես ղեկավարվում էի մի նպատակով՝ արտածել իրական ֆիզիկական սինթեզ, որը ճիշտ կլիներ բոլոր մասնիկների համար և կհամատեղեր ալիքը մասնիկային բնագավառի հետ, ինչը 1905թ1905 թ. ֆոտոնների առաջարկել էր Այնշտայնը լույսի քվանտի իր տեսության մեջ։|Լուի դը Բրոյլ<ref>Louis de Broglie [http://www.springerlink.com/content/n170347gr6h82147/ «Ալիքային մեխանիկայի վերամեկնաբանում» Foundations of Physics, հատոր 1, N. 1 (1970)]</ref>}}

1926թ1926 թ. [[Էրվին Շրյոդինգեր]]ը հրապարակեց մի հավասարում, որը նկարագրում է «նյութական ալիքի» տարածումը և որից ստացավ ջրածնի էնեկգիական սպեկտրը։ Միևնույն թվականին [[Մաքս Բոռն]]ը հրապարակեց իր՝ այժմ ստանդարտ մեկնաբանությունը, ըստ որի դը Բրոյլի ալիքի լայնույթի մակերեսը տրված վայրում մասնիկի գտնվելու հավանականությունն է։ Այս մեկնաբանությունը հակադրվում է դը Բրոյլի մեկնաբանությանը, որի համաձայն ալիքը համապատասխանում է տեղայնացված մասնիկի ֆիզիկական շարժմանը։

1927թ1927 թ. [[Քլինթոն Դեյվիսոն]]ը և Լեսթեր Ջերմերը, հետազոտելով դանդաղեցված [[էլեկտրոն]]ների ցրումը նիկելի վրա, հայտնաբերեցին, որ բյուրեղացանցի վրա դիտվում է [[Դեյվիսոն-Ջերմերի փորձ|էլեկտրոնների դիֆրակցիա]]։ Դը Բրոյլի ալիքի երկարությունը տեղադրելով Վուլֆ-Բրեգի պայմանում՝ էլեկտրոնի համար ստանում ենք նույնպիսի դիֆրակցիոն պատկեր, ինչպիսին կանխագուշակել էր Բրեգը ռենտգենյան ճառագայթների համար։ Մինչ դը Բրոյլի հիպոթեզը ընդունված էր համարել, որ դիֆրակցիան կարող է դիտվել միայն ալիքային միջավայրում։ Դեյվիսըն-Ջերմերի փորձը առանցքային նշանակություն ունեցավ [[քվանտային մեխանիկա]]յի զարգացման մեջ։ Ինչպես ֆոտոէֆեկտը վկայում է լույսի մասնիկային բնույթի մասին, այնպես դիֆրակցիոն փորձը ցույց է տալիս նյութի ալիքային բնույթը և լրացնում է [[մասնիկ-ալիքային երկվություն|մասնիկ-ալիքային երկվության]] տեսությունը։ Այս գաղափարից բխում է, որ ոչ միայն մասնիկը ի հայտ է բերում ալիքային հատկություններ, այլև կարելի է կիրառել [[ալիքային հավասարում]]ը՝ նկարագրելու համար նյութի հատկությունները դը Բրոյլի ալիքի երկարության միջոցով։

Վերջին հետազոտությունները հաստատում են դը Բրոյլի առնչությունները ոչ միայն մոլեկուլների, այլև նույնիսկ մակրոմոլեկուլների համար, որոնք չափազանց մեծ են քվանտամեխանիկական երևույթների դիտման համար։ 1999թ1999 թ. Վիեննայի հետազոտական խումբը դիֆրակցիոն պատկեր ստացավ [[ֆուլերեն]]ի մեծությամբ մոլեկուլների համար<ref>{{cite journal| title=Wave-particle duality of C60| first=M.| last=Arndt| coauthors=O. Nairz, Julian Voss-Andreae|J. Voss-Andreae, C. Keller, G. van der Zouw, Anton Zeilinger|A. Zeilinger| journal=Nature| volume=401| issue=6754| pages=680–682| month=հոկտեմբերի 14| pmid=18494170| year=1999}}</ref> ։ Հաշվարկների արդյունքում ստացված դը Բրոյլի ալիքի երկարությունը C₆₀-ի ամենահավանական արագության դեպքում 2,5 պիկոմետր է (10⁻¹²մ)։