«Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Նյութի այս ագրեգատային վիճակը 1924-1925թ1925 թ. կանխատեսել են [[Շատենդրանատ Բոզե]]ն և [[Ալբերտ Այնշտայն]]ը։ Լույսի [[քվանտ]]ի` [[ֆոտոն]]ի քվանտային վիճակների մասին իր հոդվածը Բոզեն ուղարկեց Այնշտայնին։ Վերջինս, տպավորված, թարգմանեց այն անգլերենից գերմաներեն և երաշխավորեց «Zeitschrift für Physik» ամսագրին հրատարակության համար (մինչ այդ տարբեր ամսագրեր մերժում էին հրատարակել Բոզեի հոդվածը` սխալ համարելով դրանում արտահայտված գաղափարները)։ Հետագայում նյութի մասնիկների (նյութի) մասին Բոզեի գաղափարները Այնշտայնը զարգացրեց երկու այլ հոդվածներում<ref>Ռոնալդ Վ. Քլարք, «Այնշտայն. կյանքը և ժամանակը» (Avon Books, 1971) էջ 408–9 ISBN 0-380-01159-X</ref>։

1938թ1938 թ. Ֆրից Լոնդոնը ⁴He-ի գերհոսունության և գերհաղորդականության համար որպես մեխանիզմ առաջարկեց Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատը (ԲԱԿ)<ref>Ֆ. Լոնդոն, «Հեղուկ հելիումի λ-ֆենոմենը և Բոզե-Այնշտայնի այլասերումը» Nature հատ. 141, էջ 643–644 (1938)</ref><ref>Ֆ. Լոնդոն, ''Գերհոսուն հեղուկներ'' հատ. I և II, (վերահրատ. New York: Dover 1964)</ref>։

1995թ1995 թ. [[Էրիկ Կոռնել]]ը և [[Կառլ Վիման]]ը Բոուլդերի Կոլորադոյի համալսարանի լաբորատորիաներից մեկում առաջին անգամ ստացան կոնդենսատը` օգտագործելով մինչև 170 [[կելվին|նանոկելվին]] (նԿ) ջերմաստիճան սառեցված [[ռուբիդիում]]ի ատոմների գազ<ref>{{cite web|title = Նյութի նոր ագրեգատային վիճակը բացարձակ զրոյին մոտ ջերմաստիճանում|url=http://physics.nist.gov/News/Update/950724.html|publisher=NIST}}</ref> (1,7 ×10<sup>−7</sup>Կ)։ Այդ հայտնագործության համար Կոռնելը, Վիմանը և [[Վոլֆգանգ Քեթերլ]]ը (Մասաչուսեթսի Տեխնոլոգիական համալսարանից) 2001թ2001 թ. ստացան [[Նոբելյան մրցանակ]] ֆիզիկա<ref>{{cite web | last = Լևի | first = Բարբարա Գոս | title = Նոբելյան մրցանակը ստանում են Կոռնելը, Քեթերլը և Վիմանը` Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատի համար | work = Որոնում և հայտնագործում | publisher = Physics Today online| year = 2001 | url = http://www.physicstoday.org/pt/vol-54/iss-12/p14.html | accessdate = 2008-01-26 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20071024134547/http://www.physicstoday.org/pt/vol-54/iss-12/p14.html <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2007-10-24}}</ref>։ 2010թ2010 թ. նոյեմբերին ստացվեց առաջին ֆոտոնային ԲԱԿը<ref>{{cite journal|nature09567|title=Ֆոտոնների Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսացիան օպտիկական միկրոանցքում |year=2010|last1=Կլերս|first1=Յան|last2=Շմիթ|first2=Յուլիան|last3=Վինգեր|first3=Ֆրանկ|last4=Վեյց|first4=Մարտին|journal=Nature|volume=468|issue=7323|pages=545–548|pmid=21107426}}</ref>։

1938թ1938 թ. [[Պյոտր Կապիցա]]ն, Ջոն Ալենը և Դոն Միսեները հայտրաբերեցին, որ 2,17 Կ-ից ([[լամբդա-կետ]]) ցածր ջերմաստիճաններում [[հելիում-4]]ը դառնում է նոր տիպի հեղուկ։ Այդ երևույթն այժմ հայտնի է [[գերհոսունություն]] անունով։ Գերհոսուն հելիումն ունի բազմաթիվ անսովոր հատկություններ, ներառյալ զրո [[մածուցիկություն]]ը (առանց էներգիա կորցնելու հոսելու ունակությունը) և [[քվանտային մրրիկ]]ների առկայությունը։ Շատ արագ կարծիք ձևավորվեց, որ գերհոսունությունը պայմանավորված է հեղուկի մասնակի Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսացիայով։ Փաստ է, որ գերհոսուն հելիումի շատ հատկություններ ի հայտ են գալիս նաև բազմաթիվ գազային Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատում, որ ստացել են Կոռնելը, Վիմանը և Քեթերլը։ Գերհոսուն հելիում-4-ը ավելի շուտ հեղուկ է, քան գազ, ինչը նշանակում է, որ փոխազդեցությունը ատոմների միջև համեմատաբար ուժեղ է։ Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսացման սկզբնական տեսությունը պետք է խիստ փոփոխությունների ենթարկվի՝ այն նկարագրելու համար։ Այնուամենայնիվ, Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսացիան հելիում-4-ի գերգոսուն հատկությունների հիմքն է։ Նշենք, որ [[հելիում-3]]-ը, որը [[բոզոն]]ների փոխարեն բաղկացած է [[ֆերմիոն]]ներից, նույնպես ցածր ջերմաստիճաններում անցնում է գերհոսուն փուլային վիճակի, որը կարող է մեկնաբանվել որպես երկու ատոմների բոզոնային [[Կուպերի զույգ]]եր (տե՛ս նաև [[ֆերմիոնային կոնդենսատ]])։

Առաջին «մաքուր» Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատը 1995թ1995 թ. հունիսի 5-ին ստացել են [[Էրիկ Կոռնել]]ը, [[Կառլ Վիման]]ը և ԱՄՆ Աստղաֆիզիկայի լաբորատորիաների միացյալ ինստիտուտի աշխատակիցները՝ սառեցնելով մոտ երկու հազար [[ռուբիդիում]]ի ատոմներից բաղկացած նոսր գոլորշին 170 նԿ-ից ցածր ջերմաստիճաններում։ Սառեցման համար կիրառվել են տարբեր եղանակներ, այդ թվում՝ [[լազերային սառեցում]]ը։ Չորս ամիս անց [[Վոլֆգանգ Քեթերլ]]ը Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտում նրանցից անկախ ստացավ [[նատրիում]]ի կոնդենսատ։ Քեթերլի կոնդենսատը շուրջ հարյուր անգամ ավելի շատ ատոմներ էր պարունակում, ինչը նրան թույլ տվեց որոշ կարևոր արդյունքներ ստանալ, ինչպես օրինակ, [[քվանտային մեխանիկա|քվանտամեխանիկական]] [[ինտերֆերենցիա]] երկու տարբեր կոնդենսատների միջև։

2001թ2001 թ. Կոռնելը, Վիմանը և Քեթերլը իրենց նվաճման համար ստացան [[Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ]]ը<ref name=nobel>{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2001/cornellwieman-lecture.pdf |title=Էրիկ Ա. Կոռնել, Կառլ. Է. Վիման, Նոբելյան բանախոսություն |format=PDF |date= |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 13–ին}}</ref>։