«Ծիծաղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ծիծաղ''', մարդկանց և պրիմատների որոշ տեսակներին բնորոշ ռեակցիա, որի դրսևորումները ներառում են յուրահատուկ [[ձայն]]եր և դեմքի և շնչառական համակարգի մկանների ոչ կամածին շարժումներ։շարժումներ: Որոշ դեպքերում ծիծաղը կարող է լինել նյարդային լարվածության ռեակցիա (նյարդային ծիծաղ) կամ հոգեկան խանգարման հատկանիշ։հատկանիշ: Համատեղ ծիծաղը սոցիալականացման, հաղորդակցության ակտիվ գործոն է։է: Ծիծաղը կարելի է բնորոշել և որպես անցումային երևույթ կենսաբանականի և մշակութայինի միջև։միջև: Մշակութային բովանդակությունն է, որ առանձնահատուկ հետաքրքրություն է առաջացնում ծիծաղի նկատմամբ։նկատմամբ:

Ծիծաղի և հումորի դրսևումներն ունեն իրենց ուղեղային մեխանիզմները։մեխանիզմները: Բարբարա Վիլդի տեսության համաձայն՝ ծիծաղը հսկողության է ենթարկվում երկու՝ միմյանցից անկախ մեխանիզմներով։մեխանիզմներով: Առաջին՝ անկախ, ինքնաբերական ծիծաղը, պայմանավորված է ենթակեղևային ազդակներով, և ֆիլոգենետիկական տեսանկյունից ավելի հին է։է: Այս անկախ ծիծաղին մասնակցում են [[տեսաթումբ]]ը ([[թալամուս]]), [[ենթատեսաթումբ]]ը ([[հիպոթալամուս]]), [[ստորին տեսաթումբ]]ը (սուբթալամուս) և [[նշաձև կորիզ]]ը (nucleus amygdaloideum)։: Ծիծաղի երկրորդ ձևը, որը կարելի է համարել ծիծաղի իմիտացիա, գիտակցված ծիծաղն է, որի համար պատասխանատու է [[գլխուղեղ]]ի ճակատային կեղևը։կեղևը: [[Հումոր]]ի ընկալումը ևս կապված է ճակատային կեղևի ձախ հատվածի ակտիվացման հետ։հետ:

Ծիծաղի նյարդաֆիզիոլոգիական մեխանիզմները սերտորեն փոխկապակցված են [[խոսք]]ի և ձայնային ապարատի կենտրոնների հետ։հետ: Նյարդահոգեբան Սերենս Դիկոնը նշում է, որ ծիծաղի կենտրոնների գրգռման դեպքում խոսքի կենտրոնն արգելակվում է։է: Իր կառուցվածքով, բովանդակությամբ և հնչողությամբ ծիծաղը խիստ տարբերվում է խոսքից։խոսքից: Ծիծաղի ընթացքում իսպառ բացակայում է արտասանությունը։արտասանությունը: Ձայնային վերլուծությունները ցույց են տվել, որ ծիծաղը կազմված է չեզոք հնչյուններից և չի պարունակում բաղաձայն ու ձայնավոր հնչյուններ<ref>Wild B. Rodden F. A. Grodd W. Ruch W. Neural correlates of laughter and humour// Brain. 2003, Vol. 126, p. 2121-2138.</ref>։:

Կենսաբանական (վարքաբանական և նյարդաֆիզիոլոգիական) փաստերը թույլ են տալիս վերակազմել ծիծաղի [[ֆիլոգենեզ]]ը։ը: Ինքնաբերական ծիծաղը զարգացել է մետակոմունիկատիվ ազդակից անլուրջ խաղային պայքարի ժամանակ։ժամանակ: Հոմոլոգիական ազդակ առկա է նաև [[կաթնասուն]]ների [[վարք]]ում։ում: Ծիծաղի վաղեմությունը հաստատվում է նրանով, որ նրա հսկողության մեխանիզմը տեղայնացված է ուղեղի ենթակեղևում և ենթակա չէ [[կամք]]ին։ին: [[Էվոլյուցիա|Էվոլյուցի]]ոն առումով նոր ճակատային կեղևի դերը կայանում է անկախ ծիծաղի կանխման մեջ։մեջ: Մարդկային ծիծաղն, անկասկած, ինտենսիվ է կապկային նախածիծաղի համեմատ։համեմատ: Ծիծաղը մարդու մոտ ստացավ մեծ կարևորություն՝ դառնալով անլրջության մետակոմունիկատիվ նշան<ref>Deacon T. The neural circuitry underlying primate calls and human language// Language Origin: A Multidisciplinary Approach/ Eds. Bichakjian B. Nocentini A. Dordrecht: Kluwer, 1992, p. 245-246.</ref>։:

Հումորի և գիտակցված ծիծաղի ընդհանրականը կայանում է նրանում, որ երկուսն էլ ինքնաժխտման դրսևորումներ են։են: Ինքնաժխտումը անհատական, իմաստային, զգայական մակարդակում՝ հումորն է։է: Ինքնաժխտումը միջանհատական մակարդակում իրագործվում է ծիծաղի միջոցով։միջոցով: Ծիծաղի վարակիչ բնույթը ստեղծում է ծիծաղի օբյեկտիվության իլյուզիա։իլյուզիա: Խոսելով հումորի սեմանտիկայի մասին՝ թվում է, թե ծիծաղը նրա ռեակցիան է, որը չունի ինքնուրույն նշանակություն։նշանակություն: Իրականում ծիծաղը ոչ թե արդյունքն է, այլ պատճառը։պատճառը: Ծիծաղը չունի նշանակություն, իսկ հումորն ունի։ունի: Անլուրջ հայտարարությունը իմաստ չի հետապնդում, իսկ մետահաղորդագրությունը՝ ծիծաղը, ունի որոշակի իմաստ։իմաստ:

Ծիծաղը և հումորն ունեն փիլիսոփայական, հոգեբանական և նշանաբանական ասպեկտներ։ասպեկտներ: Հումորը հակադրված է մարդկային բոլոր զգացումներին։զգացումներին: Դա միակ զգացումն է, որն իրատեսական չէ և ամբողջությամբ սուբյեկտիվ է։է: Հումորը արտաքին աշխարհում ոչ մի օբյեկտ չունի, հետևաբար չունի նաև սեմանտիկա։սեմանտիկա: Կան ուղղակի հումորային [[տեքստ]]եր, որոնք սեմանտիկական ծանրաբեռնվածություն չեն կրում։կրում: Հումորի ողջ իմաստը հենված է հակադրման վրա։վրա: Հակադրում, որը գոյություն ունի լուրջի և անլուրջի միջև։միջև:

«Ծիծաղելի» հասկացությունը հոգեբանական և լեզվական ֆիկցիա է՝ զուրկ որևիցե բովանդակությունից։բովանդակությունից: Օբյեկտը սուբյեկտին արտաքին, ձևական առիթ է տալիս՝ անցնելու ոչ լուրջ հարաբերությունների։հարաբերությունների: Հումորի հիմքում սուբյեկտի չեզոքացնող մետահարաբերությունն է դեպի իր սեփական անլրջությունը։անլրջությունը: Հումորի իրական օբյեկտները [[Միտք|մտք]]երը, զգացումները և [[բառ]]երն են։են: Իսկ մեխանիզմը հետապնդում է վերը թվարկածների ոչնչացումը բովանդակային առումով և իրականության հետ կապի խախտումը։խախտումը: Հումորի գործառույթը մտքի ծանրաբեռնվածությունից ազատագրումն է։է:

Հումորը սուբյեկտիվ դիալեկտիկա է, խաղային ինքնահերքում։ինքնահերքում: Սուբյեկտի ռեֆլեքսիան իր սեփական աշխարհարընկալման դեմ։դեմ: Հիմնական հակասությունը, որն ընկած է «ծիծաղելիի» հիմքում միանգամայն սուբյեկտիվ է։է: Այն բխում է հոգեբանական հավասարությունների հաշտեցման անհնարինությունից։անհնարինությունից: Հակասությունները կարող են լինել գեղագիտական, հոգեբանական, ինտելեկտուալ։ինտելեկտուալ:

Չարլզ Դարվինը հետևյալ միտքն է արտահայտել. «Հաճախ ասում են,որ ծիծաղելի միտքը խուտուտ է տալիս [[երևակայություն]]ը, այդ գործողությունն իրենից ներկայացնում է նույն մարմին խուտուտ տալու իրավիճակը»<ref name="Դարվին">Дарвин Ч. Выражение эмоций у человека и животных, М. 1953.</ref>։: Իսկ Ուիլյամ Մակ Դուգալը ծիծաղը դիտարկում է որպես հումորի պրիմիտիվ դրսևորում<ref>McDougall W. An Introduction to Social Psychology. L.: Methuen, 1931, p. 395</ref>։:

Ստացվում է, որ մարմնական ռեակցիան (խուտուտ) կապված է հոգեբանական ֆենոմենի՝ ծիծաղի և հումորի հետ։հետ: Քանի որ խուտուտն անմիջականորեն կապված է ծիծաղի և հումորի հետ և՛ մարդկանց, և՛ կապիկների մոտ, կարող է լույս սփռել ծիծաղի կենսաբանական մեխանիզմների վրա։վրա: Հեղինակների մեծ մասը խուտուտից առաջացած ծիծաղը դիտարկում են որպես պարզագույն ֆիզիոլոգիական ռեակցիա։ռեակցիա: Թվում է, թե խուտուտից առաջացած ծիծաղը կենդանական ծագում ունի, իսկ հոգեբանական գործոններից առաջացած ծիծաղը՝ մարդկային։մարդկային: Այս հանգամանքից ելնելով՝ կարելի է ծիծաղի հիմքերը փնտրել խուտուտի հետ պատճառական կապում։կապում:

Ծիծաղն, ըստ Յոհան Հայզինգայի՝ բնածին անգիտակցական մետակոմմունիկատիվ խաղային ազդակ է, որը դրսևորվում է հատկապես «բացասական» խաղի ժամանակ, երբ դիտավորյալ խախտվում են [[խաղ]]ի կանոնները։կանոնները: Այս դեպքում դրսևորվում է նախածիծաղը, որը զարգացել է ծիսականացված մեղմ կծումներից, և, ըստ էության, մարդկային [[Հասարակություն|հասարակության]] մեջ մինչ օրս կրում է ծիծաղի գլխավոր պատճառի «պատվավոր տեղում» իր բազմաթիվ երանգներով։երանգներով: Ծիծաղի սկզբնական և կարևորագույն իմաստն այն է, որ տեղեկացնում է խախտված նորմի անլրջության մասին։մասին:

Հումորը օնթոգենետիկական և ֆիլոգենետիկական տեսանկյունից ունի երկու ակունք՝ կեղծ ագրեսիա (պսևդոագրեսիա) և խաղային հակավարքի ոչ ագրեսիվ դրսևորումներ։դրսևորումներ: [[Անթրոպոգենեզ]]ի վաղագույն փուլերում՝ հավանաբար մինչ խոսքի և մշակույթի ծագումը, կեղծ ագրեսիան շատ մեծ դեր է խաղացել մարդացման գործընթացում։գործընթացում: Այդ վարքն է, որ դառնում է խաղային կանոնների խախտման առաջին դրսևորումը։դրսևորումը: Խոսքի և [[մշակույթ]]ի ձևավորումը նպաստում են խաղային հակաագրեսիայի զարգացմանը՝ նրան տալով մշակութային դրսևորումների երանգ։երանգ: Ծիծաղը՝ էվոլյուցիոն նախնին է, որը ծնվել է խաղի ժամանակ հակաագրեսիայի ձևով խաղային կանոնները խախտելուց և որպես հականորմ՝ պահպանվել է մարդկության գոյության ողջ ընթացքում՝ մինչ օրս։օրս:

Ծիծաղի և հումորի կապը կարելի է դիտարկել որպես բացասական խաղի երկու բաղադրիչների կապ, ինքնահերքման զույգ դրսևորում։դրսևորում: Հումորը երկրորդական է ծիծաղի նկատմամբ։նկատմամբ: Այն սոցիալական խաղի արդյունքն է։է:

Կարելի է դիտարկել երկու տիպի խաղ՝ խաղ կանոններով և անկանոն խաղ։խաղ: Կանոններով խաղը (որտեղ կան դերեր) ինչ-որ առումով հոմանիշ է մշակույթին։մշակույթին: Այս խաղը զուտ մարդկային է՝ «արհեստականության» արդյունք։արդյունք: Այն չունի կենսաբանական արմատներ։արմատներ: Առանց կանոննեի խաղը պրիմատների սոցիալական խաղի ժառանգությունն է։է: Ի տարբերություն նրանց՝ մարդու մոտ այն դրսևորվում է մետախաղի ձևով՝ որպես ռեֆլեքսիա մշակույթի և մշակութային դերերի առիթով։առիթով: Այս առիթով կարելի է նշել հնագույն տոնական ծեսերը, որոնց բոլոր նշանակությունները ժամանակավորապես փոփոխված են։են: Երկու տիպի խաղերի նախադրյալը խաղային շրջանակն է։է: Բայց եթե կանոններով խաղի մասին է խոսքը, շրջանակը թափանցիկ է, որի հետևանքով այդ խաղը հիմնված է լիարժեք նշանների վրա, ապա առանց կանոնների խաղի շրջանակը հերմետիկ է։է: Նշանները, որոնք ներթափանցում են շրջանակի մեջ դադարում են այլևս նշան լինել։լինել:

Ծիծաղը ոչ թե «խոսում է», այլ գոռում է։է: «Այն նշան չէ, ուստի հականշանային իմաստն է ծիծաղի հիմնական բնութագիրը»<ref>Хейзинга Й. Homo Ludens, В тени завтрошнего дня. М.: Прогресс, 1992</ref>։:

Խոսքային խաղի երկու տիպերի՝ հեգնանքի (իրոնիայի) և հումորի միաձուլումը մեկ հասկացության՝ կոմիկականի համակարգում սխալական է։է: Հեգնանքը կանոններով խաղի տարատեսակ է։է: Լուրջ ֆանտազիայի և ստի նման այն հիմնված է լիարժեք նշանների վրա։վրա: Հեգնանքը փոխում է իր արտահայտման մոդուսը՝ թողնելով անփոփոխ, անխախտ րեֆերենցիան և պրոպերենցիան։պրոպերենցիան: Հումորը անկանոն խաղի տարատեսակ է։է: Նա ոչնչացնում է ռեֆերենցիան, ինչի շնորհիվ պրոպոզիցիան դառնում է ոչ բարվորակ։բարվորակ: Իսկ մոդուսը՝ ոչ ռելյատիվ։ռելյատիվ: Այսպիսով, հումորի էությունը կայանում է հետևյալում. փոխել կոմունիկացիան՝ հիմված սիմվոլների վրա։վրա: Կարելի է ենթադրել, որ հումորը և ծիծաղը ոչ թե ինդիվիդուալ կամ խմբային ռեակցիա են, այլ՝ տեսակային։տեսակային: Դա շատ խորքային [[կոնֆլիկտ]]ի արդյունք է։է: Կոնֆլիկտ, որը գոյություն է ունեցել պրիմատների մոտ ճանաչողական-կոմունիկատիվ հատկությունների և ապագա խոսքի միջև։միջև: Խոսքի ծագումը «հեղափոխություն» էր էվոլյուցիայի մեջ, և միանգամայն հավանական է, որ այն հանգեցրել է նյարդահոգեբանական աններդաշնակության։աններդաշնակության: Մարդը խոսող պրիմատ է, ժամանակ առ ժամանակ ընբոստանում է սեմիոզայի դեմ, որն էլ հիմնված է սիմվոլներ վրա։վրա: Լեզվի մակարդակում բողոքը դրսևորվում է հումորի ձևով, իսկ խոսքի մակարդակում՝ ծիծաղի ձևով։ձևով: Չբավարարվելով լեզվական նշանների հոգեբանական գործառույթներով՝ ծիծաղը, փաստորեն, դրանք քայքայում է ֆիզիկապես։ֆիզիկապես: Այն հակադրվում է խոսքի նկատմամբ, ինչպես հումորը՝ լեզվի նկատմամբ։նկատմամբ:

Ծիծաղի իրական պատճառը ոչ ավել ոչ պակաս՝ մարդկային վիճակն է։է: Ցնցելով մեր մարմինը՝ ծիծաղը մեզ ազատում է ոչ միայն խոսքից, այլ նաև մտքերից ու զգացումներից՝ բերելով ժամանակավոր երանելի անգիտակից և անզգա վիճակի, զրկելով գործելու ունակությունից։ունակությունից: Այդ «հոգու թափահարումը» կարճատև ու բժշկող հանգիստ է խոսքերից, որոնք մարդը գցել է իր ուսերին անթրոպոգենեզի և մշակութագենեզի գործընթացում։գործընթացում: Բնությունը ժամանակավոր «վրեժ է լուծում» մշակույթից և մտնում մրցակցության մեջ։մեջ:

Ծիծաղը մինչխոսքային հաղորդակցության համակարգի ժառանգումն է։է: Ենթակեղևի գործառույթը ենթարկվում է կեղևին էվոլյուցիայի ընթացքում, մասնավորապես՝ լեզվայինի. ծիծաղի իմաստը սեղմված էր հետ՝ «տոհմականն ու անգիտակցականը»։: Սակայն ծիծաղը կոնվենցիալ նշանի վերածելու փորձերը անհաջողությունների են մատնվում, քանի որ լեզվային նշանները պետք է ենթարկվեն կամային հսկողությանը այն ժամանակ, երբ ծիծաղը ակամա է։է: Մեր նախնիների մոտ ծագելով որպես մետակոմունիկատիվ «հականշան»` ծիծաղը շարունակում է մնալ ինքնուրույն, ապրել իր կյանքով և լինել խոսքի հակադրյալը: Ծիծաղը մարդուն չի վերադարձնում մշակույթից բնություն, այլ նաև հիշեցնում է նրա մշակութային ապաստարանի արհեստականության մասին: Ծիծաղի խորը անգիտակցությունից, անկառավարելիությունից և «անթափանցելիությունից» մշակույթը փորձում է փոխել այդ մետակոմունիկատիվ բարեկարգման ազդանշանի իրական իմաստը՝ տարբեր, արհեսատական իմաստներով։իմաստներով: Սակայն [[հույզ]]երը և բնածին վարքային բարդույթներ, որոնք նախկինում կոչվում էին բնազդային և անկանխելի արտահայտիչ շարժումներ, ունեն էվոլյուցիոն բավական մեծպաշար։մեծպաշար: Եվ մեր բնության այդ դրսևորումներից մշակույթի կողմից փոփոխման չեն ենթարկվել անճանաչելիության աստիճան. ծիծաղն էլ բացառություն չէ։չէ: Ավելի օտար է ծիծաղի էության այն տարածված միտքը, որ նա իր բնույթով խիստ կապված է չարի և բռնության, դատապարտման ու թշնամիների հետ։հետ: Այս միտքը խորը արմատավորված է առօրյա [[գիտակցություն|գիտակցության]] մեջ (այստեղից են «քմծիծաղ», «ծաղրանք» հասկացությունները) և ծիծաղի տեսություններում։տեսություններում: Իրոք, ծիծաղը եղել է արյունոտ ծիսակատարությունների մաս, սակայն ոչինչ չի մատնանշում, որ այդ ծիսակատարություններն արտացոլում են նրա բնությթը։բնությթը:

Անկախ նրանից, թե մարդն ինչպես է իրեն դրսևորում, նա մշակույթի կողմից սահմանված որոշակի դեր է խաղում։խաղում: Իր բնածին հատկանիշները մարդը սահմանում է որպես խաղի հատկանիշ, ինչպես դերասանը սահմանում է իր բեմական հագուստը, դիմահարդարումը, դեկորացիաները, սակայն մարդը սխալվում է։է: Բեմական հագուստ, դիմահարդարում, դեկորացիաներ և այլն, սրանք մշակույթի սեփականությունն են, իսկ ահա հույզերը և բնածին արտահայտիչ զգացումները՝ ուրիշ առանձնահատկություն ունեն։ունեն: Սրանք ոչ միայն նշաններ են, սիմվոլներ, գաղափարական մետաֆորաներ։մետաֆորաներ: Նրանք ունեն իրենց սեփական էությունը, սեփական կյանքը։կյանքը: Եվ միայն նրանց մշակութային, մասնավորապես՝ կրոնական մասից դեպի գոյաբանականը տեղափոխվելիս ենք գտնում այն հարցի պատասխանը, թե ինչու է ծիծաղը իրենից ներկայացնում հսկայական առեղծված, լացը՝ ոչ<ref>Козницев А.Г. Феномен «смех-плач»: о различии сходного, Санкт-Петербург, 2010</ref>։:

Ուրախությունը հրճվանքի համակեցությունն է ծիծաղի հետ։հետ: Սակայն, արդյո՞ք, մարդը չի կարող ուրախանալ առանց ծիծաղելու։ծիծաղելու: Եվ արդյո՞ք ծիծաղն արտահայտում է միան ուրախություն. ուրախությունն այստեղ երկրորդական է։է:

Ե՛վ ծիծաղը, և՛ լացը մարդու առեղծվածային առանձնահատկություններից են։են: Ֆիզիոլիգիական տեսանկյունից՝ երկուսն էլ վեգետատիվ ռեֆլեքսներ են, իսկ հոգեբանական առումով՝ արտահայտիչ շարժումներով ուղեկցվող զգացումներ։զգացումներ: Նշված երկրորդ ասպեկտին հատկապես մեծ ուշադրություն է դարձրել Դարվինն իր «Մարդկանց և կենդանիների հույզերի արտահայտումը»<ref name="Դարվին" /> մենագրության մեջ։մեջ: Նշված աշխատության մեջ էլ Դարվինը նշում է, որ հույզի արտահայտումը դեմքի վրա բնածին և էվոլյուցիոն հարմարվողականության արդյունք է։է: Տարբեր ռասսաների մարդիկ միևնույն կերպ են արտահայտում ծիծաղի և լացի հույզերն իրենց դեմքի վրա։վրա: Նա նշում է նաև, որ էմոցիաների միմիկական արտահայտումները ուժեղացնում են տեսահաղորդակցության հնարավորությունները և նպաստում տեսակի գոյատևմանը։գոյատևմանը:

Ինչ վերաբերում է նախնադարյան հույզերին, այդ հարցը հեշտությամբ է լուծվում էվոլյուցիոն- համեմատական մոտեցաման օգնությամբ<ref>Козницев А.Г. Смех, плач, зевота: Психология чувств или этология общения? Этология человека на пороге XXI века. М. 1999</ref><ref>Keith-Spiegel, P. C. Early Conceptions of Humor: Varieties and Issues. In Goldstein & McGhee, NY, 1972</ref>։:

Հետաքրքրական է Ուիլյամ Ջեյմսի մոտեցումը հույզերի մարմնական դրսևորումների վերաբերյալ. նա տեղափոխել է պատճառը և հետևանքը՝ նշելով, որ առաջնային է հենց «արտահայտչականությունը» (միմիկան), իսկ այն, որը համարվում էր «արտահայտվող»` հույզերը, ընդամենը հոգեբանական արձագանքներ են, միմիկայի արտացոլման հետ ոչ մի նշանակություն չունեն: Եթե այսպես է, ապա հույզերի արտահայտման հարցը մղվում է երկրորդ պլան. («ոչ թե դեմքն է հոգու հայելին, այլ հոգին է դեմքի հայելին»)։: Ըստ Ջեյմսի՝ հույզերի հետազոտման գլխավոր խնդիրը պետք է կայանա նախ և առաջ դրանց պատճառները գտնելու մեջ, որոնցով էլ որոշակի ազդակներ առաջացնում են մարմանական ռեակցիաներ։ռեակցիաներ:

Ընդանուր առմամբ, այդպիսի մոտեցումը դժգոհություն չի առաջացնում։առաջացնում: Փոխադարձ կապ կա ուղեղի գործունեության և միմիկայի միջև։միջև: Մի կողմից այստեղից հետևում է, որ երկու տարբերակն էլ հնարավոր է՝ դեմքը՝ հոգու հայելի, հոգին՝ դեմքի։դեմքի: Մի կողմից էլ պարզ է, որ «արտահայտիչ շարժումները» իրենց բնույթով բնազդային սոցիալական ազդանշաններ են, մյուս կողմից էլ՝ որ մարդու հոգեկան կյանքը անչափ հարուստ է, քան [[կենդանի]]ներինը, և ավելի բարձր մակարդակի է՝ լեզվական, ոչ թե բնազդային<ref>Джемс У. Психология, М.: Педагогока, 1991. С. 332-351</ref>։:

Ծիծաղի ուսումնասիրման այս մոտեցումը մատնացույց է անում ծիծաղի նմանությունը կենդանիների շարժողական ակտիվության հետ։հետ: Այս տերմինով էլ վարքաբանները նշում են վարքի ոչ ադեկվատ ռեակցիաները, որոնք կոնֆլիկտերի շարժառիթներով են առաջանում<ref name="Կոզ">Козинцев А.Г. Человек и смех, Санкт-Петерург, Алтейа, 2007.</ref>

Սովորական, նորմալ պայմաններում մարդկանց ծիծաղը չափազանց կարծրատիպային է և վարակիչ։վարակիչ: Այդ գծերը բնորոշ են [[բնազդ]]ներին, որոնք ունեն ազդանշանային գործառույթ և [[էթոլոգիա]]յում կոչվում են սոցիալական ռելիզեր (releaser)<ref>http://psychology.academic.ru/7025/%D0%A0%D0%95%D0%9B%D0%98%D0%97%D0%95%D0%A0</ref>։: Ծիծաղը, ռելիզեր է, որն ունի հանդարտացման գործառույթ և հայտնվել է ծիսականացման ճանապարհով՝ ագրեսիվ [[ռեֆլեքս]]ի հիմքի վրա։վրա: Կենդանական աշխարհում լայն տարածում ունի սպառնալիքը ողջունելի դարձնելու երևույթը, որը բազմաթիվ զուգահեռներ ունի մարդկային հասարակությունում։հասարակությունում: Թաքնված իմաստ ունի այդ վարքը։վարքը: Էթոլոգիական փաստերը վկայում են, որ ծիծաղի էվոլյուցիոն նախնին եղել է, այսպես կոչված, ''թույլ կիսաբաց բերանի դիսպլեյը'' այլ կեպ ասած՝ «խաղադեմք»` ծիսականացված խայթ [[կապիկ]]ների կողմից կիրառվող խաղային ագրեսիայի ժամանակ: Այդ ազդանշանով կապիկը իր խաղընկերոջը հասկացնում է, որ լուրջ չէ իր հարձակումը: Հավանական է, որ հենց այստեղից է ծագում խուտուտի երևույթը:

Ինչպես հաճախ պնդում են, խուտուտը «հաճելի խթանում» չէ, այլ՝ խաղային ագրեսիա։ագրեսիա: Կապիկները գիտեն, որ «խաղային դեմքը» սոցիալական ռելիզոր է։է: Դրա համար էլ նրանք իրենց բերանը ձեռքով ծածկում են, երբ չեն ցանկանում այլևս խաղալ։խաղալ: Մարդկային ծիծաղն էլ է չափազանց սոցիալական և, շատ դեպքերում, գործում է ինչպես խաղային ազդանշան։ազդանշան: Մարդիկ, ի տարբերություն կապիկների, ընդունակ են հսկել իրենց միմիկան և ծիծաղել «շինծու» ծիծաղով, սակայն նորմայում մարդկային ծիծաղը ակամայից է և ոչ պակաս ինստինկտիվ, քան կապիկների «ծիծաղը»։: Ինքն իրենով ծիծաղը վարակիչ է նույնիսկ առանց հումորի։հումորի: Բացի այդ ապացուցված է, որ հումորը և ծիծաղը հասարակության մեջ գործում են որպես «մեղմացնող երևույթ»` նվազեցնելով ագրեսիայի և թշնամանքի մակարդակը վերաձևավորելով կոնֆլիկտային իրավիճակը` խաղայինի։խաղայինի: Ելնելով էթոլոգիական փաստերից, թվում է, թե ծիծաղի առաջնային ֆունկցիան կայանում է ագրեսիայի կանխման մեջ։մեջ: Բայց կապիկների համար ներխմբային ագրեսիայի խնդիրը ոչ պակաս կարևոր է, քան մարդկանց մոտ։մոտ: Ստացվում է, որ ծիծաղը միայն մարդկային որակ չէ, կապիկների մոտ ևս գտնում ենք դրա սաղմերը։սաղմերը:

Շատ տեսաբաններ նշում են, որ մարդանման կապիկներին բնորոշ են հումորի նախադրյալներ, որոնք դրսևորման որոշ պայմաններում առաջանում է հումորը։հումորը: Այդպիսի գլխավոր պայմաններից է կապիկների կողմից մարդկային սիմվոլիկ հաղորդակցության յուրացումը։յուրացումը: Հարկ է նկատել, որ հենց ազատազրկումն է կապիկների մոտ արթնացնում այն վարքը, որ բացակայում է բնությունում։բնությունում: Մասնավորապես վանդակում [[շիմպանզե]]ների մոտ՝ առանց վարժեցնոլու երբեմն ի հայտ են գալիս կոպիտ, պրակտիկ հումորի նշաններ։նշաններ: Մարդկանց կողմից արգելնքները բերում են նրան, որ խախտվում են խաղի ձևով վարքը, որը չափազանց նման է մարդկային հասարակության մի քանի՝ ոչ պակաս կոպիտ, ծիծաղելի տոնական [[ավանդույթ]]ներին<ref name="Կոզ" />։:

Չնայած նրան, որ տասնյակ տեսաբաններ փորձել են բացատրել հումորի իմաստը, այս երևույթը մնում է բավական առեղծվածային։առեղծվածային: Հավանաբար, դրա ավելի խորը ակունքներին է վերաբերում արդեն հիշատակված հնագույն տոնական ավանդույթները, որը դասվում է «հակառակ վարքին»։: Արտասահմանյան վարքաբանները նման երևույթներն անվանում են «սիմվոլիկ ինվերսիա», իսկ ռուսական դպրոցի մշակութաբանները՝ անվանում են «հակավարք»։: Կիրառվում են նաև ուրիշ անվանումներ՝ «պարոդիաներ», «կարնավալիզացիա»։: Հակավարքային տոների ժամանակ խստագույն արգելքները խախտվում էին համընդհանուր ուրախ ծիծաղի նեքրո։նեքրո: Դրանց հիմնական ֆունկցիան կայանում էր, հավանաբար, հոգեկան լարվածություններից բեռնաթափման մեջ<ref>Абрамян Л. Беседы у дерева, М. 2005</ref>։: Մյուս իմասն էլ այն է, թե մարդիկ միմյանց ներկայացնում էին «ինչպես է պետք» կամ «ինչպես պետք չէ»` այդպիսով պահպանում էին հասարակական կարգը: Կամ, ինչպես նշում է [[Զիգմունդ Ֆրոյդ]]ը, տոնակատարությունը թույլատրելիի, ավելին` պարտադիրի է արգելվածի հանդիսավոր խախտումը<ref>Фрейд З. Тотем и табу. М. 1997, с. 412</ref>։:

Ընդհանրապես արխայիկ գիտակցությունը «խուսափում է» ամեն վերացականից և ձգտում է կոնկրետության։կոնկրետության: Հատկապես սխալ վարքը պետք է ոչ միայն ժխտվեր, այլ պետք է ցուցադրվեր գոնե դիտավորյալ, որը ստեղծում էր [[դրդապատճառ]]ների կոնֆլիկտ, որը փոփոխված ակտիվության, այսինքն՝ ծիծաղի ազատ արձակման նախադրյալ է։է: Հակավարքային ծիսակատարությունների համընկնումը տարբեր [[ազգ]]երի մոտ առաջացել է մարդու [[հոգեկան]]ի ընդհանուր օրինաչափություններով, ինչպես օրինակ՝ եվրոպական պարահանդեսը, [[բարեկենդան]]ը։ը: Անհատական մակարդակով հակավարքը ցուցադրվում է ծիսական [[ծաղրածու]]ներով, որոնց դերը հասարակությունում հակասական է։է: Նրանք ընկալվում էին որպես գերբնական էակներ։էակներ: Համապատասխանաբար առաջացնում են և՛ ծիծաղ, և՛ [[վախ]]։:

Ծիծաղի, համապատասխանաբար հումորի, մշակութային բովանդակության վերլուծությանն անդրադարձել են շատ փիլիսոփաներ։փիլիսոփաներ: Տարբերելով կատակերգականը և ողբերգակը՝ [[Արիստոտել]]ը նշել է, որ կատակերգությունը ձգտում է պատկերել վատ մարդկանց, իսկ [[ողբերգություն]]ը` հակառակը: Նա նշում է, որ կատակերգությունը վատ մարդկանց կրկնօրինակումն է, քանի որ ծիծաղելին բացասական վարքի մասն է կազմում` ծիծաղելին սխալմունք է և տգեղություն, որ ոչ ոքի ցավ չի պատճառում։պատճառում: Ըստ [[Թոմաս Հոբս]]ի, ով «գերազանցության տեսության» հեղինակն է, համարում էր, որ ծամածռությունները, որոնք անվանվում են ծիծաղ, ոչ թե չարի դեմ տարած հաղթանակի վեհությունն են արտահայտում, այլ մարդկության էգոիստական և փառասիրության հպարտությունը։հպարտությունը: Բացասականի նկատմամբ հաղթանակը նշանակում է, որ միայն մարդկային հաճույքի համար են գրվում կարակերգությունները։կարակերգությունները: Ծիծաղելու համար անհրաժեշտ է անցնել մետամակարդակի և եզրակացություն անել, ոչ թե նկարագրվածը, այլ պատմվածքի բուն բնույթը։բնույթը: Գրվածքը հասկանալու և ծիծաղելու համար չի պահանջվում հումորի զգացում<ref>Гоббс Т. Человческая природа, М. 1989, с. 507-514</ref>։:

Ծիծաղի ուսումնասիրությանն անդրադարձել է նաև [[Էմանուել Կանտ]]ը։ը: Կանտը նշում է, որ ծիծաղի պատճառ կարող է ծառայել մտքի պատկերացումների խաղը, որի միջոցով ոչինչ չի իմաստավորվում և այդ խաղից ստացած հաճույքը կարող է հասցնել [[աֆեկտ]]ի։ի: Ծիծաղը, ըստ նրա, աֆեկտ է, որն առաջանում է հանկարծակի՝ ոչնչի լարված սպասումից։սպասումից: Ծիծաղող մարդը հրաժարվում է զգացողությունից, գնահատականներից, մոռանում է ինչ-որ բանի նկատմամբ վերաբերմունքի մասին։մասին: Ծիծաղը ինչպես և մահը արդարացիորեն համարվում են մեծագույն հավասարիչ։հավասարիչ: Կոմիկ «դեգրադացիան» վերադարձնում է մարդուն զարգացման ստորին մակարդակի, այնպես որ մարդը դադարում է տարբերել լավը վատից, ողջամտությունը անմտությունից, գեղեցիկը տգեղից և այլն։այլն: Եթե օբյեկտը մեզանից ինչ որ չափով բարձր է, մենք մտովի այն իջեցնում ենք ծիծաղով, որի արդյունքում իջնում ենք ինքներս<ref>Кант. И. Критика способности суждения. М. 1994. С. 68.</ref>։:

Կանտը հրաժարվում է «կատակերգական» և «ծիծաղելի» հասկացություններից. նա խոսում է միայն ծիծաղի առիթի մասին։մասին: Երբեք ծիծաղը ուղղված չի եղել ինչ-որ մեկի դեմ։դեմ: Արտաքին աշխարհում դրա համար կան միայն առիթներ։առիթներ: Իրական և միակ պատճառը միշտ մեզանում է։է: Ծիծաղը չի բավարարվում ձևի և միջոցի դերով, ծիծաղը ձգտում է դառնալ բովանդակություն և [[նպատակ]]` անջատելով և դուրս մղելով ցանկացած լրջություն:

* Карасёв Л. В. Философия смеха М., 1996. —- 224 с.

* Козинцев А. Г. Об истоках антиповедения, смеха и юмора (этюд о щекотке) // Смех: истоки и функции / Под ред. А. Г. Козинцева. СПб.: Наука, 2002. С. 5—435-43.

* Пропп В. Я. Проблемы комизма и смеха. —- М.: Лабиринт, 1999. —- 288 с.

* Сяо Цзинъюй (КНР) Эстетика смеха М. М. Бахтина и китайская народная смеховая культура // Вестник Московского университета. Серия 7. Философия. № 1. 2006. С. 73—8273-82.

* Феноменология смеха: Карикатура, пародия, гротеск в современной культуре : Сб. ст. / М-во культуры РФ. Рос. ин-т культурологии; Отв. ред. и сост. В. П. Шестаков; Ред. А. В. Вислова. —- М., 2002. —- 272 с.

* Бергсон Анри —- «Смех». Presses Universitaires de France, 1940-Издательство «Искусство», 1992.