«Ռազմական գործ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ռազմական գործ'''<ref name="autogenerated1">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/75327/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5 Военное дело.] [[Սովետական մեծ հանրագիտարան|Большая советская энциклопедия]]<span>. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.</span></ref> — հավաքական տերմին է, որն ընդգրկում է խաղաղ և պատերազմական ժամանակում պետության [[զինված ուժեր]]ի կառուցման (բանակաշինության), նախապատրաստության և գործողություններին, ինչպես նաև [[պատերազմ]]ի դեպքում քաղաքացիական բնակչության նախապատրաստմանն առնչվող տեսական և գործնական հարցերը:հարցերը։ Նեղ իմաստով ռազմական գործն իրենից ներկայացնում է իրենց ռազմական պարտքը հաջողությամբ կատարելու համար [[զինծառայող]]ներին և [[զինապարտ]]ներին անհրաժեշտ [[գիտելիք]]ների, [[կարողություն]]ների և [[հմտություն]]ների [[համակարգ]]<ref name="ReferenceA">Источник: Военный энциклопедический словарь. — М.: Военное издательство, 1984.</ref>:

Ռազմական գործ տերմինը հայերենում ստեղծվել է ռուսերենի համապատասխան տերմինի (военное дело) ազդեցությամբ:ազդեցությամբ։ Շատ այլ լեզուներում տվյալ տերմինը հաճախ բացակայում է:է։ Ընդ որում, դրա փոխարեն կան և կիրառվում են «ռազմական գիտություն» («ռազմական հետազոտություններ», «ռազմական գիտություններ») և «[[ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)]]» առավել հատուկ տերմինները:տերմինները։

''Ռազմական գործը'' ներկա է մարդկության ամբողջ պատմության ընթացքում, քանզի ռազմական գործը շոշափել է մարդկության արմատական շահերը:շահերը։ Մ.թ.ա. 3600 թվականից մինչև մ.թ. [[1980]] թվականն ընկած ժամանակահատվածի ընթացքում տեղի է ունեցել մոտավորապես 1455 [[պատերազմ]], այդ թվում՝ երկու [[համաշխարհային պատերազմ]], որոնց ընթացքում սպանվել է, սովից և համաճարակից մահացել է ավելի քան 3,6 միլիարդ մարդ:մարդ։ Ռուս գիտնական Ն. Պ. Միխնևիչի հաշվարկներով՝ մարդկության պատմության ընթացքում ամբողջ մարդկության խաղաղ կյանքի մեկ տարվան բաժին է ընկել պատերազմի միջին հաշվով 13 տարի<ref>[http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=292710 История военного искусства от древних времен до XIX ст. СПб., 1885 и 1896]</ref>. Կոնֆլիկտները հասարակության (պետության) ներսում և հասարակությունների ու պետությունների միջև ծագել են մարդկային հասարակության զարգացման բոլոր փուլերում և որոշակի ազդեցություն են գործել նրա զարգացման վրա:վրա։

''Ռազմական գործը'' հասարակության մեջ սկսել է մշակվել այնպես, ինչպես և մարդականց բոլոր մնացած զբաղմունքները, որոնք ուղղված են, նախ և առաջ, կենսականորեն կարևոր այնպիսի գործառույթների պահպանմանը, ինչպիսիք են կյանքի, տոհմի, ազատության պահպանումը:պահպանումը։

Այս կամ այն պետությունում կամ հասարակությունում, որոշակի պատմական դարաշրջանում ''ռազմական գործի'' կազմի, զարգացման և բովանդակության վրա ազդել են բազմաթիվ գործոններ, նախ և առաջ այնպիսիք, ինչպիսիք են պետության սոցիալական և քաղաքական կարգը, արդյունաբերական արտադրության զարգացման մակարդակը, գիտության և կրթության զարգացման մակարդակը, բնակչության մշակութային ավանդույթները, պետությունում հասարակության հոգևոր վիճակը:վիճակը։ Ընդհանուր առմամբ ''ռազմական գործի'' բովանդակությունը, զարգացման և կատարելագործման հիմնական ուղղությունները ցանկացած պետությունում ունեն ընդհանուր գծեր, որոնք բխում են համաշխարհային զարգացման օբյեկտիվ օրինաչափություններից:օրինաչափություններից։ Դրա հետ միասին նրանք ունեն նաև էական տարբերություններ, որոնք պայմանավորված են պետության աշխարհագրական դիրքով, ազգաբնակչությամբ, տնտեսական գործունեությամբ, արտաքին սպառնալիքների բնույթով:բնույթով։

''Ռազմական գործն'' սկսում է էական դեր խաղալ շատ էթնո-մշակութային կազմավորումների սոցիալ-քաղաքական կյանքում զանազան պատճառներով. դա պայքար էր կենսական տարածության համար, տարծաքի համար, կամ էլ ''ռազմական գործը'' դառնում էր գործունեության տեսակ, որի դեպքում հնարավոր էր դառնում այս կամ այն մշակութա-պատմական ընդհանրության բարօրության աճը (կամ համենայն դեպս, այդ ընդհանրության մի մասի բարօրության աճը), նաև եղել է եկամտի աղբյուր և վերջապեսէ գոյատևման միջոց՝ [[էթնոս]]ի համար ծայրահեղ իչրավիճակներում:իչրավիճակներում։

[[Հին Եգիպտոս]]ում, [[Հին Հունաստան]]ում, [[Հին Հնդկաստան]]ում, [[Հին Չինաստան]]ում, իսկ ապա և [[Հին Հռոմ]]ում հայտնվել են ''ռազմական գործի'' վերաբերյալ տեսական աշխատություններ, որոնց առանձին դրույթներն առ այսօր չեն կորցրել իրենց կարևորությունը:կարևորությունը։

''Ռազմական գործը'' [[Ռուսաստան]]ում, իսկ նրան հետևելով, նաև [[Հայաստան]]ում հանդիսանում է մի տերմին, որը լայն ընմբռնմամբ ներառում է ռազմական տեսության և ռազմական պրակտիկայի (գործունեության) բոլոր հարցերը, որոնք կապված են խաղաղ և ռազմական ժամանակ պետության զինված ուժերի շինարարության (բանակաշինություն), նախապատրաստման և գործողությունների հետ, ինչպես նաև պատերազմի դեպքում բնակչության նախապատրաստման հետ:հետ։ Ռազմական գործն իր մեջ ընդգրկում է հետևյալ բաղադրիչները.

* '''[[Ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)]]'''<ref name=autogenerated1 /> — ցամաքում, ծովում և մերձերկրյա տարածությունում ռազմական գործողությունների, մարտական գործողությունների նախապատրաստման և վարման տեսությունն ու պրակտիկան է, ռազմական գործի բաղկացուցիչ մասը<ref name="ReferenceA"/>. Ռազմարվեստի տեսությունը ռազմական գիտության մասն է:է։ Ռազմարվեստն ընդգրկում է ռազմավարությունը, օպերատիվ արվեստը մարտավարությունը, որոնք սերտ կապված են միմյանց:միմյանց։ Ռազմարվեստի հիմնական դրույթներն արտահայտվում են իր սկզբունքներում, որոնք ընդհանուր են թե՛ ռազմավարական, թե՛ օպերատիվ և թե՛ մարտավարական մասշտաբի ռազմական գործողությունների համար, քանզի նրանցում իրենց արտահայտությունն են գտնում պատերազմի և զինված ուժերի օբյեկտիվ օրենքների գործնական կիրառման ուղիները:ուղիները։ Ռազմարվեստի վիճակը կախված է պետությունում ռազմական գործի, պաշտպանական արտադրության և զինված պայքարի միջոցների զարգացման մակարդակից, պետության հասարակարգի բնույթից:բնույթից։ Ռազմարվեստի զարգացման վրա ազդեցություն են գործում պատմական և ազգային առանձնահատկությունները, աշխարհագրական պայմանները և ռազմական տնտեսությունը:տնտեսությունը։

*** [[Օպերատիվ արվեստ]] (Օպերատիվ արվեստի տեսություն)— [[ռազմաբեմ]]ի մասշտաբով [[ռազմական գործողություններ]]ի վարման մասին գիտություն, որը հանդիսանում է [[ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)|ռազմարվեստի (ռազմական արվեստի)]] բաղկացուցիչ մասը, զբաղեցնում է միջանկյալ դիրք [[մարտավարություն|մատավարության]] և ռազմական ռազմավարության ([[ռազմական ստրատեգիա]]յի) միջև:միջև։ Ուսումնասիրում է խոշոր ռազմական կազմավորումների, այսինքն՝ բանակային կորպուսների, միավորումների, բանակների, բանակախմբերի, ռազմաճակատների, ռազմաճակատների խմբերի, ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքերի կողմից համատեղ և ինքնուրույն ռազմական օպերացիաների (մարտական գործողությունների) նախապատրաստության և վարման մեթոդները:մեթոդները։

*** Մարտավարության տեսություն, [[մարտավարություն]] ({{Lang-grc|τακτικός}} « [[զորքեր]]ի շարվելուն վերաբերվող», от {{Lang-grc2|τάξις}} «շարք և տեղաբաշխում») — «զորքերի շարմանը վերաբերվող», ծագում է {{Lang-grc2|τάξις}} «շարք և տեղաբաշխում» բառերից) — տեսական և գործնական գիտություն է, ''ռազմարվեստի'' բաղկացուցիչ մասը, որն ընդգրկում է [[զինված ուժեր]]ի, դրանց տեսակների, [[զորատեսակներ]]ի (ուժերի) և [[հատուկ զորքեր]]ի զանազան [[զորամիավորումներ]]ի ([[բրիգադ]], [[դիվիզիա]], [[բանակային կորպուս]]), [[զորամաս]]երի (նավերի) և ռազմական [[ստորաբաժանումներ]]ի կողմից ցամաքում, օդում ու ծովում և տիեզերքում [[մարտի]] նախապատրաստման և վարման պրակտիկան:պրակտիկան։ Մարտավարության տեսությունը կամ մարտավարությունը՝ տակտիկան, հանդիսանում է ռազմա-տեսական գիտաճյուղ:գիտաճյուղ։ Այն ընդգրկում է Тактика охватывает изучение, разработку и подготовку всех видов [[մարտական գործողություններ]]ի բոլոր տեսակների, այսինքն՝ [[հարձակում|հարձակման]], [[պաշտպանություն|պաշտպանության]], [[հանդիպական մարտ]]ի, նաև մարտավարական վերախմբավորումների և այլնի ուսումնասիրումը, մշակումը և նախապատրաստումը:նախապատրաստումը։

*** [[Ռազմաինժեներական արվեստ]] (հնացած ձևը՝ ռազմաինժեներական գործ) կամ ռազմաճարտարագիտական արվեստ — [[ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)|ռազմարվեստի (ռազմական արվեստի)]] այն մասը, որն ընդգրկում է զինված պայքարի նախապատրաստության և վարման ինժեներական (ճարտարագիտական) ապահովման տեսությունն ու պրակտիկան, մասնավորապես՝ ռազմական օբյեկտների, հաղորդակցության ուղիների, ամրությունների և կամուրջների նախագծումն ու շինարարությունը, [[զորքեր]]ի ապահովումը ջրով, էներգիայով և օժանդակ միջոցներով, յուրային զորքերի առաջխաղացման դյուրացման և հակառակորդի զորքերի առաջխաղացման խոչընդոտման նպատակով սովորական պայթուցիկ նյութերի, այդ թվում [[ական]]ների կիրառումն ու վնասազերծումը, ինչպես նաև ինժեներական ապահովման այլ հարցերը:հարցերը։ Բացի այդ, ռազմաինժեներական արվեստի մեջ են մտնում նաև վերոհիշյալ խնդիրների համար անհրաժեշտ սարքավորման, այդ թվում քողարկման ու ծածկման, ապաստարանային միջոցների նախագծումն ու մշակումը:մշակումը։

*** [[Ռազմածովային արվեստը]] — [[ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)|ռազմարվեստի (ռազմական արվեստի)]] այն մասը, որն ընդգրկում է ծովում զինված պայքարի նախապատրաստման ու վարման տեսությունն ու պրակտիկան:պրակտիկան։ Ռազմածովային արվեստը կազմված է [[ռազմածովային նավատորմ]]ի ռազմավարական օգտագործումից, օպերատիվ արվեստից և [[ռազմածովային նավատորմ]]ի մարտավարությունից:մարտավարությունից։

** [[Ռազմական կառավարում և ռազմական շինարարության տեսություն]] — իրենից ներկայացնում է մարտական գործողությունների ժամանակ զինված ուժերի, զորքերի և ուժերի ղեկավարման, ինչպես նաև խաղաղ ժամանակ նրանց կենսագործունեության կառավարման ու շինարարության էության, օրինաչափությունների, սկզբունքների, ձևերի և եղանակների մասին գիտական գիտելիքների համակարգ:համակարգ։

Արտասահմանյան պետություններում «ռազմական գործ«» տերմինը բացակայում է: Դրա փոխարեն կա «ռազմական գիտություն» տերմինը կամ այլ տերմիններ՝ «ռազմական հետազոտություններ», «ռազմական գիտություններ», երբեմն էլ դրանց փոխարեն օգտագործվում է «ռազմական արվեստ» տերմինը:տերմինը։ [[Ռուսաստան]]ում և նրան հետևելով՝ [[Հայաստան]]ում և [[ԱՊՀ]] մյուս պետություններում, նշված տերմիններն ունեն առանձին նշանակություններ, որոնք վերևում ցույց են տրվել:տրվել։ Ստորև ներկայացված են ռազմական գործի առավել նշանակալից արտասահմանյան մոդելները:մոդելները։

[[Գերմանիա]]յում, [[Ավստրիա]]յում, [[Շվեյցարիա]]յում, [[Հունգարիա]]յում, [[Հարավ-Աֆրիկյան Հանրապետություն]]ում և [[Հարավային Ամերիկա]]յի մի շարք [[պետություն]]ներում ռազմական հետազոտությունները (կամ ռազմական գիտությունները` {{lang-de|Militärwissenschaften}}) նշանակում են այն ամենը, ինչ վերաբերվում է [[ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)|ռազմարվեստին (ռազմական արվեստին)]], ռազմական գիտություններին և պատերազմների պատմությանը (ռազմական գործողությունների պատմությանը), այլ կերպ ասած՝ ռազմական պատմությանը:պատմությանը։

[[Ռազմարվեստ (ռազմական արվեստ)|ռազմարվեստը (ռազմական արվեստը)]] ուսումնասիրում է պատերազմների օրենքների զարգացումը, իր մեջ ընդգրկում է պատերազմի միջոցներով — զինված ուժերի միջոցով (ռազմական շինարարության միջոցով՝ զորքերի, ամրոցների, նավատորմի կազմակերպման, ղեկավարման, սպառազինման ու հանդերձման) իրականացվող պատերազմի նպատակների (ռազմական քաղաքականության) ուսումնասիրությունը:ուսումնասիրությունը։

Ռազմական պատմությունն ուսումնասիրում է պատերազմների (ռազմական գործողությունների) պատմությունը և պատերազմներից (ռազմագործողություններից) արվող եզրակացությունները:եզրակացությունները։

[[Մեծ Բրիտանիա]]յում, մասնավորապես՝ [[Անգլիա]]յում, ինչպես նաև անգլոսաքսոնական աշխարհի այլ երկրներում՝ [[ԱՄՆ]]-ում, [[Կանադա]]յում, [[Ավստրալիա]]յում, [[Նոր Զելանդիա]]յում և մյուսներում '''ռազմական գիտությունը''' ({{lang-en|Military science}}) իրենից ներկայացնում է ռազմական հզորության ստեղծման նպատակով պետության ազգային պաշտպանական քաղաքականության իրականացման գործընթացը, որին ներգրավվում են ռազմական գիտնականները, այդ թվում՝ տեսաբանները, հետազոտողները, փորձարար գիտնականները, կիառական գիտնականները, կոնստրուկտորները, փորձեր կատարող ինժեներները կամ ճարտարագետները, ինչպես նաև այն զինծառայողները, որոնք պատասխանատու են սպառազինությունների նախատիպերի ստեղծման համար:համար։ Այդ կերպ վարվելով, ռազմական գիտությունը ձգտում է ռազմական քաղաքականությունը ինտերպրետացնել այնպիսի ռազմական հմտությունների և կարողությունների մեջ, որոնք կիրառելով ռազմական հայեցակարգերը և ռազմական մեթոդները, կարելի է օգտագործել ռազմական տեխնոլոգիաներում, զենքի ռազմական համակարգերում և այլ ռազմական հարցերում՝ պետության պահանջվող [[ռազմական ներուժ]]ը ստեղծելու համար:համար։ [[Պետության ռազմական ներուժ]] հասկացությունը մեկնաբանվում է հետևյալ կերպ:կերպ։ Ռազմական քաղաքագիտությունում տարբեր տեսակետներ կան [[պետության ռազմական ուժ]]ի (ՊՌՈՒ) էության սահմանման, ՊՌՈՒ-ի կառուցվածքի և այլ հասկացությունների հետ, մասնավորապես` «[[ռազմական հզորություն]]» և «[[ռազմական ներուժ]]» հասկացությունների հետ ՊՌՈՒ-ի հարաբերակցության վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Ռազմական քաղաքագետներից ոմանք ՊՌՈՒ-ն նույնացնում են պետության ռազմական հզորության (ՊՌՀ) հետ:հետ։ Մյուսները գտնում են, որ ՊՌՈՒ-ն գոյություն ունի երկու բաղադրիչների դիալեկտիկական միասնության մեջ:մեջ։ Այդ բաղադրիչներից մեկը պետության ռազմական ներուժն է (ՊՌՆ), իսկ մյուսը` պետության ռազմական հզորությունը (ՊՌՀ)<ref name="ReferenceB">Գնդապետ Մ.Ռ.Խաչատրյան, Ռազմական քաղաքագիտություն, հատոր 1, Երևան, 2014, գլուխ 3, էջ 135:</ref>: Ընդ որում` ՊՌՆ-ն ռազմական ոլորտում պետության ունեցած հնարավորություններն են, իսկ ՊՌՀ-ն իրենից ներկայացնում է պետության ընդունակությունները` օգտագործելու իր ՊՌՆ-ն` ուղղակի կամ անուղղակի կերպով:կերպով։ Այսպիսով ՊՌՈՒ-ն չի նույնանում ՊՌՀ-ի հետ, այլ, կոպիտ ասած, հանդիսանում է ՊՌՀ-ի և ՊՌՆ-ի գումարը<ref name="ReferenceB"/>: ՊՌՈՒ-ի էության և կառուցվածքի վերլուծության նկատմամբ հիմնական մոտեցումը հանդիսանում է ՊՌՈՒ-ի հետ կապված ելակետային հետևյալ հասկացությունների ի հայտ բերումն ու պարզաբանումը. «[[հզորություն]]»,«[[ներուժ]]», «[[գործոն]]»: Հայտնի է, որ հասարակական կյանքի այս կամ այն բնագավառում պետության ունեցած ներուժն իր մեջ ներառում է տվյալ բնագավառում տվյալ պետության առավելագույն հնարավորությունները:հնարավորությունները։ Դիտարկվող ասպեկտում ներուժն արտահայտում է տնտեսության, գիտության, սոցիալ-քաղաքական և գաղափարախոսական հարաբերությունների և, անշուշտ, պետության ռազմական այն միջոցների քանակական և որակական հնարավորությունները, որոնք կարող են տրամադրվել կամ հատկացվել պատերազմի վարման համար:համար։<ref name="ReferenceB"/>

* «Ռազմական գործ». հեռուստահաղորդում. ռուսերեն՝ [[Военное дело (телепередача)|«Военное дело»]] — [[телевизионная программа]]: Եթեր է հեռարձակվել ռուսական ՆՏՎ՝ [[НТВ]] ալիքով՝ [[2003]] թվականից մինչև [[2005]] թվականը:թվականը։