«Ազգագրություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ազգագրության ուսումնասիրության հիմնական առարկան աշխարհի ժողովուրդների, նրանց հոգևոր և նյութական մշակույթի, պատմական զարգացման ուսումնասիրությունն է։ Կարևոր նշանակություն ունի [[էթնոգենեզ]]ի՝ այս կամ այն էթնոսի ծագման պատմության, սոցիալական ինստիտուտների կայացման ուսումնասիրությունը:ուսումնասիրությունը։ Մեծ ուշադրություն է դարձրվում նաև միջէթնիկ հարաբերություններին:հարաբերություններին։

Այս երկու [[հասկացություն]]ների ճակատագիրը հիմնականում ուղեկցվել է որոշակի պատմական պայմաններով:պայմաններով։ Այսպիսով, XVIII-XIX դարերում հիմնականում կիրառվել է «ազգագրություն» («Էթնոգրաֆիա») հասկացությունը, այն դեպքում, երբ արևմտյան [[Եվրոպա]]յում կիրառվում էր «Մարդաբանություն» («Անթրոպոլոգիա») և ազգաբանություն («էթնոլոգիա») հասկացությունները <ref>Тишков В.А. Реквием по этносу: Исследования по социально-культурной антропологии. М.: Наука. 2003. — 544 с.</ref> <ref>Бузин В.С. От автора // Этнография русских: Учебное пособие / Под ред. В.И. Седых; Л.С. Лаврентьева.. — СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та, 2009. — С. 3-5. — 421 с.</ref>:

Նիկոլայ Խարուզինը (1865—1900) ազգագրությունը սահմանել է որպես գիտություն, «որն ուսումնասիրում է առանձին ցեղերի և ժողովուրդների կենցաղը, ձգտում է հայտնաբերել այն կանոնները, որոնցով ընթացել է մարդկության զարգացումը՝ մշակույթի ստորին աստիճաններից սկսած» <ref>Андрей Головнев. Парадоксы народоведения</ref>: Տերմինը լայնորեն սկսել է օգտագործվել 1920-1930-ական թվականներին՝ հանդես գալով որպես ժողովուրդների մասին գիտություն և պատմագիտական օժանդակ գիտակարգ:գիտակարգ։

Դեռևս XIX դարում առաջ են գալիս առաջին փորձերը բացատրելու համար, թե ինչ են նշանակում «էթնոս», «ժողովուրդ» հասկացությունները։ Առաջիններից մեկը փորձեց Ադոլֆ Բաստիանին:Բաստիանին։ Նա եկավ այն եզրակացությանը, որ էթնոսի գոյության տեսակներ են ցեղը, [[ազգ]]ը, էթնիկ խմբերը՝ որպես ինքնաբավ, ինքնաստեղծ կազմավորումներ՝ ստեղծված էթնիկական [[ինքնագիտակցություն|ինքնագիտակցության]] վերարտադրման և էթնիկական միասեռ ամուսնությունների ճանապարհով <ref>Беркович, Н. А. Племя, народность, нация (социально-философское исследование): автореф. дис. д-ра филос. наук : 09.00.11 / Н.А. Беркович ; СПбГУ. - Санкт-Петербург : [б. и.], 2002. - 40 с.</ref>: Այսպիսի բացատրությունը չէր կարող բավարարել հետազոտողներին, քանի որ հաշվի չէին առնվում տարբեր գործոններ, ինչպես օրինակ՝ էթնոմշակութային և լեզվական ասիմիլացիաները։ Էվոլյուցիանիստների, ինչպես նաև [[Կառլ Մարքս|Կառլ Մարքսի]] և [[Ֆրիդրիխ Էնգելս]]ի ազդեցությամբ առաջ է գալիս նոր տեսություն. էթնոսները՝ որպես պատմության ընթացքում առաջացած սոցիալական խմբեր:խմբեր։

[[Խորհրդային Միություն]]ում նույնպես անցկացվել են հետազոտությունները «էթնոս» հասկացության բնույթի վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Տեսական հիմնական դրույթներից մեկը առաջադրել է Յուլիան Բրոմլեյը՝ առանձնացնելով «էթնիկոս» հասկացությունը՝ որպես էթնոս լոկալ իմաստով և էթնոսը՝ որպես էթնոսոցիալական օրգանիզմ <ref>Бромлей Ю. К. К вопросу о сущности этноса // «Советская этнография». 1970.</ref>: Ըստ նրա՝ «էթնիկոսները և էթնոսոցիալական օրգանիզմները էթնիկական հանրույթների հիմնական տեսակներն են: Բայց դրանցով մարդկության էթնիկական կառուցվածքը չի սպառվում: Շատ էթնոսներ, հատկապես խոշորները, հաճախ իրենք են կազմված լինում, այսպես կոչված ենթաէթնոսներից կամ ազգագրական խմբերից: Այս տերմիններով ընդունված է անվանել էթնոսի այն տարածական մասերը, որոնք առանձնանում են խոսակցական լեզվի, մշակույթի, կենցաղի լոկալ առանձնահատկությամբ, ունեն իրենց ինքնաանվանումը և այսպես կոչված երկակի [[ինքնագիտակցություն]]ը: Ազգագրական խմբերը երբեմն ծագում են էթնոսի սոցիալ-կրոնական տարբերակման արդյունքում, ինչպես նաև էթնիկական տարածքի խոշոր ընդլայնման դեպքում, երբ էթնոսի գաղթող մասերն ընկնում են բնական տարբեր միջավայր, փոխազդում հարևան տարբեր էթնոսների հետ և այլն» <ref>Этнография

Ժամանակակից ազգաբանության և ազգագրության մեջ կարևորագույն է համարվում «էթնիկություն» հասկացությունը՝ որպես լեզվական, մշակութային և հատկանիշների համագումար, որը տարբերում է մի սոցիումը մյուսից:մյուսից։

Յուրաքանչյուր գիտություն, այդ թվում՝ ազգագրությունը հետազոտություն իրականացնելու համար մշակված հետազոտական միջոցների, գործիքների կիրառման կարիք ունի. խոսքը մեթոդների մասին է:է։ Ճիշտ ընտրված մեթոդը հանդես է գալիս որպես ինքնատիպ կողմնացույց, որի միջոցով հնարավոր է հասնել ճշմարիտ լուծման՝ խուսափելով հնարավոր սխալներից:սխալներից։ [[Ֆրենսիս Բեկոն]]ը մեթոդը համեմատում էր «ջահի հետ, որը մթության մեջ լուսավորում է ճանապարհը» <ref>Н.В. Рябоконь. Философия УМК. Философия Нового времени. Проблема метода и субстанции в философских воззрениях Ф. Бэкона и Р. Декарта - Минск.: Изд-во МИУ, 2009</ref>, իսկ օրինակ [[հոգեբան]] [[Լև Վիգոտսկի]]ն «մեթոդը համեմատում էր կենդանի օրգանիզմում եղած ոսկորների հետ, որի վրա պահվում է ողջ [[օրգանիզմ]]ը»:

Հարկ է շեշտել, որ սկզբնական շրջանում գիտնականները օգտագործում էին դաշտային դիտման, նկարագրման, քարտեզագրման մեթոդները և այլն:այլն։ Ազգագրություն գիտության ձևավորման և զարգացման հարցում կարևոր ներդրում ունեն էվոլյուցիոնիստական, դիֆուզիոնիստական, ֆունկցիոնալիստական, ամերիկյան մարդաբանական դպրոցները, որոնց շնորհիվ մշակվեցին մի շարք մեթոդներ և գիտական մոտեցումներ:մոտեցումներ։ Այսպես օրինակ էվոլյուցիոնիստական և դիֆուզիոնիստական դպրոցների կողմից մշակվեց պատմահամեմատական մեթոդը, որը չնայած այսօր գրեթե չի կիրառվում:կիրառվում։ Մշակվեցին մշակույթի ուսումնասիրության մոտեցումներ և օրինաչափություններ, առաջ քաշվեց վերապրման մեթոդը, իսկ ավելի ուշ ի հայտ եկան համալիր հեետազոտության մեթոդները և մշակութային անհատականացման մոտեցումները:մոտեցումները։ Խորհրդային ազգագրությունում մեծ տեղ էր հատկացվում դաշտային ազգագրական նյութերի՝ ԴԱՆ-ի հավաքմանը և նկարագրմանը, որոնք սահմանվում էին հետևյալ կերպ. ԴԱՆ-ը ռեալ իրականությունից, կոնկրետ բանասացների գրառած նյութերն են, որոնք ազգագրագետների մոտ հայտնի է նաև «աշխատանք դաշտում» անունով <ref>Зорин А., Основы этнографии учебное пособие, Астана, 1994.</ref>:

Ժամանակակից ազգագրության գիտական վերլուծության համար օգտագործվում են վաղ շրջանի ազգագրագետների հետազոտությունները, նկարագրությունները, ճանապարհորդական նամակները, բանահյուսական և գեղարվեստական [[տեքստ]]երը, էթնոհոգեբանական և էթնոսոցիոլոգիական հետազոտությունները, պաշտոնական, պատմա-քաղաքական նշանակության փաստաթղթերը:փաստաթղթերը։ Առավել կարևոր են իրականացված դիտարկումները:դիտարկումները։ Նման բազմազան նյութերի մշակումը և վերլուծությունը պահանջում է տարբեր մեթոդների կիրառում <ref name="Գրոմով"> Громов Г. Методика этнографических экспедиций. — М.: МГУ, 1966 стр.10-12</ref>:

Ազգագրության հիմնական մեթոդը հանդիսանում է ժողովուրդների և կյանքի ուղղակի դիտարկումը, նրանց վերաբնակեցումը, մշակութային և պատմական փոխհարաբերությունները և դրանց հետագա վերլուծությունը։ Քանի որ ազգագրությունն ուսումնասիրում է ոչ միայն ժամանակակից ազգերի գոյություն ունենալը, այլև նրանց պատմական և մշակութային զարգացումը, էթնոգենեզում և պատմության մեջ նրանց սոցիալական ինստիտուտ դառնալը, ապա պետք է ասել, որ օգտագործվում է նաև գրավոր և նյութական աղբյուրները:աղբյուրները։ Ազգագրական հետազոտությունների կարևորությունը նրանում է, որ իրականացվում են հետազոտական տարածքում և անվանում են ազգագրական դաշտային հետազոտություններ <ref>Этнография //Большая советская энциклопедия /Гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. М.: Гос. науч. из-во «БСЭ», 1955. Т. 49. С. 249—255.</ref>:

# Ստացիոնար. Այս դեպքում ազգագրագետը երկար ապրում է ուսումնասիրվող ազգի մեջ, ավելի մանրամասն է ծանոթանում նրա նյութական և հոգևոր մշակութին:մշակութին։

* Դիտման մեթոդ. ենթադրում է մշակութային իրավիճակի նկարագրում, ապա ամրագրում լուսանկարի կամ տեսանկարահանման միջոցով:միջոցով։ Որոշ դեպքերում հետազոտողը ևս կարող է մասնակցել մշակութային [[Գործունեություն|գործունեությանը]] և ներսից ուսումնասիրել մշակութային ֆենոմենը, չնայած որ այս պարագայում հետազոտողը դիտման մեթոդից անցնում է մասնակցային մեթոդին:մեթոդին։ Դիտման մեթոդն ազգագրական հետազոտության անբաժանելի մասն է, քանի որ այն հնարավորություն է տալիս հարցվողների խոսքային [[վարք]]ին զուգահեռ հետազոտել նաև նրանց ոչ խոսքային վարքը, ենթամշակույթը, թաքնված [[դրդապատճառ]]ները, վարքային յուրօրինակ մոդելները:մոդելները։

* Հարցման մեթոդ. առանձնավում է հարցման երկու եղանակ՝ կիսակառուցվածքավորված և կառուցվածքավորված:կառուցվածքավորված։ Վերջինի դեպքում հարցազրուցավարը հարցումը անցկացնում է նախապես պատրաստած հարցաշարի միջոցով, իսկ կիսաձևակերպված հարցման դեպքում՝ հարցաշարը բացակայում է:է։ Հարցազրույցները լինում են նաև թեմատիկ, խորքային և այլն:այլն։

* Հարցաթերթային մեթոդ. փակ՝ հստակ պատասխաններ ակընկալող, և բաց հարցերից բաղկացած հարցաշար:հարցաշար։ Նման հարցաթերթերը կարող են անցկացվել փոստային կամ հեռախոսային կապի միջոցով:միջոցով։

* Նկարագրման մեթոդ, երբ հետազոտողը վերստեղծում է տեսած պատկերը:պատկերը։

* Տիպաբանման մեթոդ, հետազոտողը, վերլուծելով հավաքագրված ողջ նյութը, փորձում է տեսակավորել՝ ըստ որոշակի առանձնահատկությունների, օրինաչափությունների:օրինաչափությունների։

* Խաչամշակութային համեմատական մեթոդ, որը միտված է համեմատության միջոցով վեր հանելու տարբեր մշակույթների նմանություններն ու տարբերությունները:տարբերությունները։

* Քարտեզագրման մեթոդ:մեթոդ։

* Քանակական վերլուծության մաթեմատիկական մեթոդներ:մեթոդներ։ Այս մեթոդը կիառվում է զանգածային հարցումների արդյունքները վերլուծելու համար:համար։

* Փաստաթղթերի վերլուծության մեթոդ. իրենից ներկայացնում է տեքստի ներքին և արտաքին բովանդակության որակական վերլուծություն:վերլուծություն։ Առանձնացվում են փաստթղթերի տարբեր տեսակներ, օրինակ [[նամակ]]ներ, [[ինքնակենսագրություն]]ներ, արխիվային նյութեր, գիտական [[գրականություն]] <ref>Винер Б. Е. Этничность: В поисках парадигмы изучения // ЭО. 1998. №4.</ref> <ref>Арутюнов С. А., Мркарян Э. С., Мкртумян Ю. П. Проблемы исследования культуры жизнеобеспечения этноса // СЭ. 1983. №2.</ref> <ref>Алексеев В. П., Бромлей Ю. В. К изучению роли переселения народов в формировании этнических общностей // СЭ. 1968. N9 2.</ref>:

* Ամբողջական ազգագրական հետազոտություն, որի ժամանակ հետազոտողը ձգտում է ուսումնասիրել մշակութային համալիրն ամբողջությամբ:ամբողջությամբ։

* Թեմատիկ ուղղվածությամբ ազգագրական հետազոտություն, որի ժամանակ հետազոտողը նեղացնում է հետքաքրքրության ոլորտը և կենտրոնանում մշակութային երևույթի կոնկրետ ասպեկտի վրա:վրա։

Ազգագրական հետազոտությունն ընթանում է նախապես սահմանված փուլերով:փուլերով։ Առաջին փուլում սահմանվում է հետազոտական խնդիրը:խնդիրը։ Երկրորդ փուլում որոշվում են հետազոտական գործիքները և մեթոդները:մեթոդները։ Երրորդ փուլում արդեն սահմանված մեթոդներով իրականացվում է բուն հետազոտությունը:հետազոտությունը։ Ազգագրական [[հարցազրույց]]ների ժամանակ տրվում են երեք տեսակի հարցեր՝ նկարագրական, կառուցվածքային և հակադիր:հակադիր։ Չորրորդ փուլում հավաքված նյութերը և կատարված դիտարկումները ենթարկվում են վերլուծության:վերլուծության։

Ազգագրական հետազոտությունների արդյունքների վերլուծության համար անհրաժեշտ է ունենալ մանրամասնված գրառումներ կամ սղագրություններ:սղագրություններ։ Գրառումները որպես կանոն պետք է պարունակեն տեղեկություններ.

Դեռևս [[Հին Եգիպտոս|Հին Եգիպտոսում]] գոյություն ունեին ազգագրական հետազոտություններ, որոնցում նկարագրվում էին հարևան ազգերը:ազգերը։ Ավելի ուշ ի հայտ են գալիս դիտարկումներ [[Միջագետք]]ից և վաղ աստվածաշնչյան տեքստերի հետազոտություններ <ref>С. А. Токарев. Истоки этнографической науки. М.: 1978 стр.15-1</ref>:

Ազգագրական հարուստ տեղեկություններ ենք ստանում ենք [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] ժամանակաշրջանից. [[Ստրաբոն]], [[Դեմոկրիտ]], Հիպոկրատ, ով նկարագրում էր ազգերի տարբերությունները՝ պայմանավորված աշխարհագրական տարածքով:տարածքով։

Ազգագրական հարուստ նյութ է հավաքագրել հռոմեացի պատմաբան Կոռնելիոս Տացիտը:Տացիտը։ Արդեն իր վաղ աշխատանքներում նա փորձում է համակարգել տեսածը՝ օրինակ՝ ե՞րբ, որտեղի՞ց են ծագել Բրիտանիայի ժողովուրդները, ինչո՞վ է բացատրվում նրանց պատմա-ազգագրական բազմազանությունը:բազմազանությունը։ Առավելապես կարևոր է «Գերմանացիների ծագման և Գերմանիայի տեղադրության մասին» աշխատությունը <ref>Модестов В. И. Тацит и его сочинения. Историко-литературное исследование. СПб, 1864</ref>:

Գիտության զարգացման համար մեծ նշանակություն ունեին [[Խաչակրաց արշավանքներ|խաչակիրների նկարագրություններ]]ը, ինչպես նաև միջնադարյան, արևմտյան Եվրոպայի ժամանակագրությունները:ժամանակագրությունները։

Հարուստ նախապատմություն ունենալով՝ Ազգագրությունը որպես գիտություն հանդես է եկել 18-19-րդ դարերում, [[կապիտալիզմ]]ի զարգացման և մոդեռնիստական գաղափարների տարածման արդյունքում, ինչպես մի շարք այլ գիտակարգեր և գիտական [[տեսություն]]ներ: Գիտության ձևավորումը ընթացել է մի քանի փուլերով, որոնց ընթացքում ազգագրության ուսումնասիրության առարկան և օբյեկտը փոփոխվել են:են։ Եթե սկզբնական փուլում ազգագրության ուսումնասիրության առարկան էկզոտիկ մշակույթներն էին և նրանց կրողները, ապա կապիտալիզմի և մոդեռն ժամանակաշրջանում՝ եվրոպական մշակույթները և մշակութային միջավայրերը <ref>Алексеев В. П. Об иерархии и критериях выделения этнических общностей // PH. М., 1988. Вып. 18.</ref> <ref>Акимова О. А. Развитие средневековых представлений о происхождении хорватов // Этнические процессы в Центральной и Юго-Восточной Европе. М., 1988.</ref> Агаев А. Г. К вопросу о теории народности. Махачкала, 1965 <ref>Арутюнов С. А., Чебоксаров Н. Н. Этнические процессы и информация // Природа. 1972. N2 7</ref>:

# Մշակույթը զարգանում է առաջընթացի ուղղությամբ՝ նախնադարյանից՝ ժամանակակից:ժամանակակից։

# Ազգերի միջև գոյություն ունեցող տարբերությունները կապ չունեն ռասսայական տարբերության հետ, այլ արտացոլում են մշակութային զարգացման ձեռք բերված մակարդակը:մակարդակը։

# Յուրաքանչյուր ժողովրդի մշակույթի բոլոր կոնկրետ տարրերը կամ ինքնուրույն են ձևավորված կամ փոխառնված են հարևաններից կամ էլ ժառանգված նախնիներից:նախնիներից։

Այս դպրոցի ներկայացուցիչներից էին նաև [[Հերբերտ Սպենսեր]]ը, Լյուիս Մորգանը, Յոհան Բախովենը և այլոք:այլոք։

Խորհրդային դպրոցը սկսեց կիրառել «ազգագրություն» տերմինը 20-րդ դարի 60-ականներին:ականներին։ Այս դպրոցը հիմնադրվել է ինչպես արտասահմանյան հետազոտությունների այնպես էլ հայրենական դպրոցի հիման վրա:վրա։ Դեռ Կոնստանտին Կավելինը Թեյլորից 10 տարի առաջ ներմուծել է «վերապրուկ» հասկացությունը <ref>С. А. Токарев. История русской этнографии. М., Наука, 1966</ref> <ref>Кавелин К. Д. Мысли и заметки о русской истории//Наш умственный строй. С.210-212.</ref>: