«Արաբկիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Արաբկիր''' ({{lang-tr|Arapgir}}, {{lang-ku|Arabkîr}}), քաղաք [[Արևմտյան Հայաստան]]ում, [[Մալաթիա նահանգ|Մալաթիայի նահանգում]], [[Եփրատ]]ի վտակ [[Արաբկիր գետ]]ակի ափին, [[Խարբերդ]]ի և [[Ակն]]ի միջև, [[Մալաթիա]] քաղաքից 70 կմ հյուսիս։ Քաղաքը փռված է Անտիտավրոսյան լեռնաշղթայի ստորոտում:ստորոտում։ Արաբկիրը աչքի էր ընկնում որպես վաճառաշահ քաղաք, շրջապատված էր մշակված արգավանդ դաշտերով։ Աղբյուրներում տարբեր ժամանակներում համարվում է ամրոց, գյուղաքաղաք, քաղաք-ամրոց, բերդաքաղաք, քաղաք:քաղաք։

Հիշատակվում է նաև Արաբկեր ձևով:ձևով։ Անունը հավանաբար կապված է հնագույն Արաբրակնուա քաղաքի անվան հետ, որի մոտ էլ կառուցվել է այն:այն։ Քաղաքը տիրել են նաև արաբները, ոմանք նրա անունը կապում են թուրքերեն «արաբ» և «գեր» («գիր») բառերի հետ, որ նշանակում է արաբ մտած, կամ արաբ մտիր:մտիր։ Հայկական ժողովրդական ստուգաբանությամբ Արաբկիր նշանակում է՝ առ ափին գետի:գետի։ Հույները կոչել են Արապրասեչ:Արապրասեչ։

Արաբկիրը հնում մտնում էր [[Փոքր Հայք]]ի Երկրորդ՝ ըստ [[Հուստինիանոս Ա|Հուստինիանոս]]ի վարչական բաժանման (6-րդ դար) [[Երրորդ Հայք]]ի մեջ:մեջ։ Նոր ժամանակներում այն [[Սեբաստիայի նահանգ]]ի Արաբկիր գավառի կենտրոնն էր:էր։

Արաբկիրի վերակառուցումը վերագրվում է [[Վասպուրական]]ի Արծրունի վերջին թագավոր [[Սենեքերիմ-Հովհաննես Արծրունի|Սենեքերիմ]]ին, որը [[1021]] կամ [[1022]] թվականին իր թագավորությունը [[Բյուզանդիա]]յին տալու դիմաց Սեբաստիայի հետ միասին ստացել էր նաև Արաբկիրի շրջանը:շրջանը։ Հետագայում, դարեր շարունակ, Արաբկիրը նշանակալի առաջադիմություն չի ունեցել:ունեցել։ Այն թուրքական տիրապետության տակ է անցել 15-րդ դարում, շարունակ մնալով իբրև խղճուկ մի գյուղաքաղաք:գյուղաքաղաք։

Արաբկիրը [[1800]]-[[1830]]-ական թվականներին ուներ մոտ 15 հազար բնակիչ, որից 12 հազարը՝ հայեր, [[1830]]-[[1850]] թվականներին նրա բնակչության ընդհանուր քանակը մնացել էր գրեթե նույնը, բայց հայերի թիվը իջել էր մինչև 9 հազար մարդու:մարդու։ [[1915]] թվականի եղեռնից առաջ քաղաքի բնակչության թիվը հասնում էր մոտ 20 հազարի, որից 10 հազարը հայեր էին:էին։ Արաբկիրի հայերը երկու անգամ՝ [[1895]]-[[1896]] թթ. և [[1915]] թ. ենթարկվեցին տեղահանման և բնաջնջման:բնաջնջման։ ՀՍՍՀ ներգաղթած արաբկիրցիները [[1925]] թ. [[նոյեմբերի 29]]ին Հայաստանում սովետական կարգերի օրը, հանդիսավոր պայմաններում Երևանի մոտ հիմնադրել են Նոր Արաբկիր ավանը, որը [[1929]] թ. ուներ 1000 բնակիչ, իսկ 30 տարի հետո՝ 60 հազար:հազար։ Նոր Արաբկիրը տասնամյակներ առաջ ձուլվել է մայրաքաղաքի հետ՝ կազմելով նրա մի թաղամասը:թաղամասը։

[[Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմ]]ի ավարտին՝ [[1945]] թվականին, Արաբկիրն ուներ 6684 բնակիչ, որից մոտ 600-ը՝ հայ:հայ։ Սակայն 1946 թվականից հետո այդտեղ մնացած հայերի մեծ մասը գաղթեց [[Սիրիա]], [[Կոստանդնուպոլիս]], [[Մալաթիա]] և քաղաքում մնաց մոտ 200 հայ բնակիչ:բնակիչ։

19-20-րդ դարերում Արաբկիրն ուներ առաջին հերթին հայտնի էր իր կտավագործությամբ:կտավագործությամբ։ 19-րդ դարի կեսին այստեղ գործում էին 15 ջուլհակային, 9 մանածագործական և սփռոցի արտադրության 18 ձեռնարկություններ:ձեռնարկություններ։ Արհեստներից տարածված էին նաև ոսկերչությունը, մետաղագործությունը, պղնձագործությունը, օճառագործությունը, զինագործությունը:զինագործությունը։

Աշխույժ էր նաև առևտուրը:առևտուրը։ Հնում այստեղով էին անցնում Զիմարա-Մալաթիա, իսկ նոր ժամանակներում՝ Ակն-Մալաթիա ճանապարհները:ճանապարհները։

Բնակիչների զգալի մասը զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ:՝գյուղատնտեսությամբ։՝ բամբակի, հացահատիկների, պտղատու այգիների մշակմամբ, շերամապահությամբ:շերամապահությամբ։

Քաղաքի եկեղեցիները 19-րդ դարում և 20-րդ դարի սկզբում թվով 7-ն էին, որոնցից 4-ը լուսավորչական էին՝ 2-ը՝ բողոքական, իսկ մեկը՝ կաթոլիկական:կաթոլիկական։

19-րդ ը 20-րդ դարերում Արաբկիրն ուներ բավական աշխույժ մշակութային կյանք:կյանք։ Հայերն այստեղ ունեին 13 դպրոց՝ Մայր վարժարան, սբ. Թարգմանչաց, Զարուհյան և այլն:այլն։

Արաբկիրը հայ գրչության կենտրոններից է:է։ Այստեղ 15-17-րդ դարերում գրվել են մի քանի ձեռագրեր, որոնցից մեզ հայտնի են [[1446]] թ. ընդօրինակված մի Ճաշոց և Խաչատուր քահանայի [[1640]] թ. գրած Մաշտոցը:Մաշտոցը։

* Թ.Խ. Հակոբյան (1987)։ Պատմական Հայաստանի քաղաքները։ Երևան:Երևան։ «Հայաստան», էջ 50-53։