«Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1973)»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Արաբա-իսրայելական պատերազմ''', '''Ահեղ դատաստանի պատերազմ''' կամ '''Յոմ Կիպուրի պատերազմ'''<ref>[http://botinok.co.il/node/60663 Война Судного дня, история, кадры фото и кинохроники]</ref>, [[1973]] թվականին [[Պաղեստին]]ում և նրա հարակից շրջաններում [[Իսրայել]]ի և արաբական պետությունների միջև տեղի ունեցած հերթական՝ թվով չորրորդ պատերազմ։պատերազմ:

Պատերազմին մասնակցում էր մի կողմից՝ Իսրայելը, մյուս կողմից՝ [[Եգիպտոս]]ը և [[Սիրիա]]ն։ն: Վերջիններին աջակցում էին 6 պետություններ՝ [[Իրաք]]ը, [[Հորդանան]]ը, [[Ալժիր]]ը, [[Կուբա]]ն, [[Մարոկկո]]ն և [[Թունիս]]ը։ը: Իսրայելը զորքերի թիվը հասնում էր 400, Եգիպտոսինը՝ ավելի քան 700, Սիրիայինը՝ 150 հազար զինվորի։զինվորի: Արաբական կողմից Իսրայելի դեմ պայքարող միացյալ զորքերի թիվը հասնում էր 100 հազարի։հազարի: Իսրայելը ռազմական տեխնիկայի քանակով արաբներին զիջում էր 2-3 անգամ։անգամ:

Պատերազմն ավարտվեց Իսրայելի հաղթանակով։հաղթանակով: Եգիպտական ճակատում նա վերահաստատեց իր իրավունքները [[Սինայի թերակղզի|Սինայի թերակղզու]] վրա, իսկ Սիրիայի դեպքում Իսրայելի հաղթանակը մասնակի էր. [[Գոլանի բարձունքներ]]ից սիրիական զորքերը կարողացան ազատագրել միայն նրա մայրաքաղաք [[ալ-Կունեյտրա]]ն և իր շրջակայքը<ref>[http://www.jewish.ru/history/press/2011/04/news994295151.php Советско-израильская война]</ref>։:

[[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1967)|Վեցօրյա պատերազմն]] [[Իսրայել]]ի համար ունեցավ բարեհաջող ավարտ։ավարտ: Պատերազմի ընթացքում Իսրայելը գրավեց [[Արևմտյան ափ]]ը, Արևելյան [[Երուսաղեմ]]ը, [[Սինայի թերակղզի]]ն, [[Գազա]]ն և [[Գոլանի բարձունքներ]]ը։ը: [[ՄԱԿ]]-ը [[1967]] թվականի [[հունիսի 22]]-ին ընդունեց 242-րդ բանաձևը, որում նշվում էր պատերազմից հետո ստեղծված իրադրությունից դուրս գալու եղանակը։եղանակը: Այդ բանաձևում, որը մինչ օրս էլ չի իրագործվել, ասվում էր, որ Իսրայելը պետք է դուրս գա գրավված տարածքներից, որն էլ հնարավորություն կտա տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատել։հաստատել: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար [[Ու Տան]]ի հանձնարարությամբ նշանակվեց Հատուկ ներկայացուցիչ, ով պետք է կապեր հաստատեր կողմերի հետ և հասներ նրանց միջև համաձայնության կայացմանը։կայացմանը:

[[Մոսկվա]]յում [[Շվեդիա]]յի լիազոր դեսպան Գունար Յարինգը հենց դարձավ այդ ներկայացուցիչը, ով [[1967]] թվականի [[դեկտեմբեր]]ին ժամանեց [[Մերձավոր Արևելք]] և բանակցություններ սկսեց Իսրայելի, [[Եգիպտոս]]ի, [[Սիրիա]]յի և [[Հորդանան]]ի հետ։հետ: [[1968]] թվականի [[մարտ]]ին Յարինգը Գլխավոր քարտուղարին հայտնեց իր չորսամսյա առաքելության ձախողման մասին, կապված կողմերի հակազդեցության հետ, և վերադարձավ [[Նյու Յորք]]։: Փաստորեն վեցօրյա պատերազմից հետո Մերձավոր Արևելքում ստեղծվեց հետևյալ իրավիճակը` ոչ խաղախություն, ոչ պատերազմ։պատերազմ: Դրա արդյունքում [[1968]]-[[1970]] թվականներին կողմերի մեջ ընթանում էր «պատերազմ ուժերը հյուծելու համար»։: Կողմերի միջև սահմանային բախումները մնում էին չափի մեջ և չէին վերածվում լուրջ բախման։բախման: [[Գամալ Աբդել Նասեր|Նասերի]] գլխավոր նպատակն էր անընդհատ հարձակումների միջոցով ստիպել Իսրայելին կենտրոնացնել մեծ քանակությամբ մարդկային ուժեր սահմանում, ինչը մեծապես կվնասեր Իսրայելի տնտեսությանը։տնտեսությանը: Դիրքային պատերազմում հաջողության հասնելու Եգիպտոսի շանսերն ավելի մեծ էին, որտեղ մարդկային ցանկացած կորուստ բացի տնտեսական ոլորտում հետևանքներից ծանր հետևանք էր թողնում նաև հասարակության վրա, ում մոտ դեռ թարմ էին [[Հոլոքոստ]]ի մասին հիշողությունները։հիշողությունները:

Պատերազմի ընթացքը ցույց տվեց, որ Եգիպտոսը այնքան էլ մեծ առավելություն չունի։չունի: Չնայած որ Վեցօրյա պատերազմից հետո [[ԽՍՀՄ]] օգնությամբ այն վերականգնել էր իր ռազմական հիմնական կորուստները, այդուհանդերձ օդային պաշտպանությունը թույլ էր, ինչի հետևանքով [[1970]] թվականի [[փետրվար]]ին Իսրայելի օդային հարձակման ժամանակ պայթեցվել էր մետաղաձուլական գործարանը։գործարանը: Եգիպտոսի տնտեսությունը շատ էր տուժել նաև [[Սուեզ]]ում գտնվող նավթամշակման գործարանների ավերումից<ref>Саад эль-Шазли «Форсирование Суэцкого канала». —- М. : Библос-консалтинг, 2008. С.228-243</ref>։: Ուստի Նասերը ստիպված էր արդյունավետ հակահրթիռային պաշտպանություն ստեղծելու խնդրանքով դիմել ԽՍՀՄ-ին։ին:

Միջազգային հանրության ներկայացուցիչներ սկսեցին Մերձավոր Արևելքում իրադրության կարգավորմանն ուղղված քայլեր նախաձեռնել։նախաձեռնել: Այսպես, [[1968]] թվականին [[ԽՍՀՄ]]-ը առաջարկեց 242-րդ բանաձևի իրագործման իր ծրագիրը։ծրագիրը: [[Ֆրանսիա]]ն, համաձայն լինելով ԽՍՀՄ առաջարկի հետ, իր կողմից հանդես եկավ ՄԱԿ-ի հետ համատեղ իր, [[ԱՄՆ]], ԽՍՀՄ և [[Մեծ Բրիտանիա]]յի ներկայացուցիչների ժողով գումարելու առաջարկությամբ։առաջարկությամբ: Արդյունքում, [[1969]] թվականի [[ապրիլի 3]]-ին Նյու Յորքում սկսվեցին չորս գերտերություների և ՄԱԿ-ի ներկայացուցիչների խորհրդակցությունները։խորհրդակցությունները: Բոլորը միաձայն պաշտպանեցին ՄԱԿ-ի 242րդ բանաձևը և Յարինգի առաքելությունը։առաքելությունը: Այդուհանդերձ ԱՄՆ-ն գտնում էր, որ ի վիճակի է միայնակ կարող է լուծել Մերձավոր Արևելքում խաղաղության հաստատման խնդիրը։խնդիրը: [[1970]] թվականի [[ամառ|ամռանը]] հայտնվեց «Ռոջերսի նախագիծը», որի համաձայն Իսրայելը պետք է իրականացնի 242րդ բանաձևի բոլոր պահանջները՝ խթանելով Մերձավոր Արևելքում իրադրության կայունացմանը։կայունացմանը: Եգիպտոսը պատրաստակամ էր դադարեցնել կրակը, և արտգործնախարարը տվեց իր համաձայնությունը ԱՄՆ նախագծին, սակայն Իսրայելը չընդունեց Ռոջերսի նախագիծը։նախագիծը:

Այդուհանդերձ շուրջ երկու տարի տևած պատերազմն այնքան էր հյուծել կողմերին, որ [[1970]] թվականի [[օգոստոսի 7]]-ին ուժի մեջ մտավ կրակի դադարեցման համաձայնությունը։համաձայնությունը: Երբ [[1971]] թվականին Յարինգը հատուկ հուշագրում կոչ արեց կողմերին ընդունել 242-րդ բանաձևը, Իսրայելը կտրուկ հրաժարվեց։հրաժարվեց: Յարինգի առաքելությունը և Նյույորքյան խորհրդակցությունները չորս գերտերությունների մտան փակուղի։փակուղի:

Շուտով [[ԱՊԼ|արաբները]], որոնք վեցօրյա պատերազմում մեծ կորուստներ էին տվել, փորձ կատարեցին վերադարձնել կորցրած դիրքերը։դիրքերը: [[1973]] թվականի [[հոկտեմբերի 6]]-ին [[Եգիպտոս]]ի և [[Սիրիա]]յի նախաձեռնությամբ ծագեց Հոկտեմբերյան կամ Ահեղ Դատաստանի օրվա պատերազմը։պատերազմը: Դեռևս [[1973]] թվականի [[հունվար]]ից Եգիպտոսն ու Սիրիան սկսել էն մշակել համատեղ գործողությունների բավական մանրամասն նախագիծ, միջոցառումներ էին ձեռնարկվել մյուս արաբական երկրների հետ համագործակցության համար և հատկապես Իրաքի հետ, ով միշտ հավատարիմ էր համաարաբական սկզբունքներին։սկզբունքներին:

Պատերազմի նախօրեին Եգիպտոսի համար լուրջ խնդիր էր դարձել օդային պաշտպանության հարցը։հարցը: Բանն այն է, որ [[1970]] թվականին [[Գամալ Աբդել Նասեր|Նասերի]] մահից հետո նախագահության եկած [[Անվար Սադաթ|Սադաթ]]ը վարում էր [[ԽՍՀՄ]]-ից հեռանալու և [[ԱՄՆ]]-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու քաղաքականություն։քաղաքականություն: Դրա շրջանակներում [[1972]] թվականին ուժը կորցրած համարվեցին բոլոր եգիպտա-խորհրդային պայմանագրերը և 20 հազար խորհրդային մասնագետներ հեռացան Եգիպտոսից։Եգիպտոսից: Դա վատ անդրադարձավ օդային ուժերի վրա։վրա: Պետք է նշել, որ հենց խորհրդային մասնագետների օրոք ստեղծված հակաօդային պաշտպանությունը Եգիպտոսին հնարավորություն տվեց խուսափել մեծ կորուստներից։կորուստներից:

|1։21:2,7

|1։11:1,9

|1։11:1,4

|1։51:5

|1։21:2

|1։11:1,5

|1։21:2,1

|1։21:2,2

|1։31:3,9

|1։11:1,8

|1։21:2,3

|1։91:9,3

|1։31:3,3

Տարվում էին մի շարք ռազմական և քաղաքական միջոցառումներ, հակառակորդին շեղելու համար։համար: Նասերը մի քանի անգամ նշել էր որ պատրաստվում է [[հոկտեմբեր]]ին մասնակցել ՄԱԿ-ի նիստերին։նիստերին: Հայտարարվել էր նաև ռազմական նախարարի արտասահման ուղևորության մասին։մասին: [[1972]] թվականից սկսած 22 անգամ բանակի կանչ էր եղել, և 23-րդը, որը հենց դարձավ պատերազմի կանչը, իսրայելցիների կողմից դիտվել էր որպես հասարակ կանչ։կանչ:

* 14։0014:00 Օդ են բարձրանում 200 եգիպտական ինթնաթիռ։ինթնաթիռ: Հրետանին կրակ է բացում մինային դաշտերի և սահմանազատող լարերի վրա։վրա:

* 14։0514:05 Եգիպտական հետևակը անցնում է Սուեզի ջրանցքը։ջրանցքը: Առաջ են անցնում ինժեներական ու հետախուզական զորքերը։զորքերը:

* 14։2014:20 Եգիպտական հրետանու հիմնական ուժերը կրակ են բացում Բար-Լևայի ուղղությամբ՝ նավահանգիստների երկայնքով։երկայնքով:

* 14։3014:30-14։4514:45 Եգիպտական հետևակը առաջ է անցնում, իսրայելական հրետանին փորձում է խոչընդոտել, սակայն չի կարողանում. նա դիմակայում է մյուս զորքերին

* 14։4514:45 Ափ է տեղափոխվում հետևակի երկրորդ մասը, և այսպես՝ մաս առ մաս՝ 15 րոպե հաճախականությամբ

* 15։0015:00 Եգիպտացիները գրավում են Բար-Լևայի առաջին ֆորտը, վերցում ռազմագերիներ։ռազմագերիներ: Իսրայելական օդուժը անցնում է հարձակման

* 15։3015:30 Առաջ են անցնում ինժեներական զորքերը

* 16։3016:30 Սկսվում է կամուրջների ու խրամատների պատրաստումը

* 17։3017:30 12-րդ հարձակում, գրավվում է 8 կմ երկարությամբ և 3.5-4 կմ լայնությամբ տարածք

* 17։5017:50 Եգիպտացիները Սինայի թերակղզու կենտրոնում ուժեր են իջեցնում

* 18։3018:30 Ավազային պատնեշ-սահմանը ճեղքվում է

* 20։3020:30 Առաջին կամուրջով սկսվում է եգիպտական զրահատեխնիկայի տեղափոխումը

* 01։0001:00 780 տանկ և 300 այլ ռազմական միավոր նետվում են ջրանցք

[[Հոկտեմբերի 6]]-ին Եգիպտոսը և Սիրիան միաժամանակ հարձակվեցին [[իսրայել]]ական դիրքերի վրա։վրա: Եգիպտական բանակին հաջողվեց անսպասելի հարձակում իրականացնել։իրականացնել: Իսրայելը պատրաստ չէր դիմակայելու հակառակորդին։հակառակորդին: Արդեն [[հոկտեմբերի 7]]-ին եգիպտացիները գրավեցին Արևելյան Կանտառան` [[Սինայի թերակղզի|Սինայի]]՝ մեծությամբ երկրորդ քաղաքը։քաղաքը: Իսրայելցիների հակահարվածները սկզբի օրերին թույլ էին և առանց դժվարության կասեցվում էին եգիպտացիների կողմից։կողմից: Բայց աստիճանաբար եգիպտական բանակը սկսեց նվազեցնել ակտիվությունը, և [[հոկտեմբերի 10]]-ին սկսվեց օպերատիվ դադար, որը տևեց մինչև [[հոկտեմբերի 13]]-ը։ը: Դա թույլ տվեց Իսրայելին վերցնել նախաձեռնությունը իր ձեռքերը և արևելյան ճակատում կասեցնել սիրիական զորքերի առաջընթացը։առաջընթացը:

Բուռն քննարկումներ սկսվեցին [[ՄԱԿ]]-ում։ում: Չնայած որ [[Եգիպտոս]]ը խզել էր ավանդական կապերը [[ԽՍՀՄ]]-ի հետ, այդուհանդերձ վերջինս ՄԱԿ-ում հանդես եկավ արաբական կողմի պաշտպանությամբ, իսկ [[ԱՄՆ]]-ը, ի հեճուկս Եգիպտոսի հետ թվացյալ մտերմության, ստեղծեց օդային կամուրջ, որով [[Իսրայել]]ին տրամադրում էր մեծաքանակ ռազմական օգնություն և բացի այդ ՄԱԿ-ում ԱՄՆ-ն հանդես եկավ Իսրայելի պշտպանությամբ, պահանջելով կրակի դադարեցում և զորքերի դուրսբերում։դուրսբերում: Դրան հակազդեցին ԽՍՀՄ-ի, արաբական երկրների ներկայացուցիչները։ներկայացուցիչները: Ակնհայտ էր, որ արաբական կողմի գլխավոր պահանջը գրավված տարածքների հետ վերադարձնելն էր, մինչդեռ Իսրայելը չէր ցանկանում, որ կրակի դադարեցումը ունենա որևէ նախապայման։նախապայման:

ԽՍՀՄ-ն խորհուրդ տվեց [[Անվար Սադաթ|Սադաթին]] հասնել կրակի դադարեցմանը, քանի դեռ հնարավորություն կար թելադրելու սեփական խաղի կանոնները։կանոնները: Սադաթը սակայն, որոշեց դադարից հետո շարունակել առաջխաղացումը։առաջխաղացումը: Բայց դա արդեն անհնար էր դարձել։դարձել: [[Հոկտեմբերի 14]]-ի եգիպտական զորքերի անհաջող գրոհներից հետո նա հայտարարեց կրակը դադարեցնելու պատրաստակամության մասին։մասին:

[[Հոկտեմբերի 22]]-ին ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն ԽՍՀՄ և ԱՄՆ նախաձեռնությամբ ընդունեց 338-րդ բանաձևը, որը պահանջում էր կրակի դադարեցում և բանակցային գործընթացի սկիզբ։սկիզբ: Այդուհանդերձ երեք օր անց ռազմական գործողությունները վերսկսվեցին, այդ կապակցությամբ ՄԱԿ-ում ընդունվեց ևս երկու բանաձև որոնք ամբողջությամբ կրկնում էին 338-րդ բանաձևը։բանաձևը:

Պատերազմը թվում է թե շատ բան չփոխեց Մերձավոր Արևելքում։Արևելքում: Սակայն իրականում այն ունեցավ աներևակայելի ազդեցություն ինչպես տարածաշրջանում այնպես էլ ողջ աշխարհում։աշխարհում: Այսպես`

# 1967թ.ից սկսած առաջին անգամ հիմք դրվեց օկուպացած տարածքների ազատագրման գաղափարին։գաղափարին:

# Վերացավ պարտվածի կոմպլեքսը արաբական երկրների մոտ, իսկ Իսրայելը և Արևմուտքը սկսեցին դիտարկել արաբական երկրները որպես հաղթանակի ունակ երկրներ։երկրներ:

# Հենց պատերազմի ժամանակ դրսևորվեց Սադաթի պատրաստակամությունը բանակցությունների սեղանի շուրջ նստել Իսրայելի հետ։հետ:

# Պատերազմը ամրապնդեց Սադաթի ուժը և ազդեցությունը Եգիպտոսում։Եգիպտոսում:

# Արաբական երկրները գտան Արևմուտքի վրա ազդելու գլխավոր զենքը` Նավթը և պատերազմի ընթացքում դրսևորեցին միասնականություն։միասնականություն:

[[1973]] թվականի [[հոկտեմբերի 17]]-ին [[Քուվեյթ]]ում կայացավ նավթաարդյունահանող արաբական երկրների ներկայացուցիչների ժողով, որտեղ համատեղ որոշվեց էմբարգո դնել նավթը որոշ երկրներ` [[ԱՄՆ]], [[Նիդերլանդներ]], [[ՀԱՀ]] և [[Պորտուգալիա]] արտահանելու վրա։վրա: Հետագայում, երբ էմբարգոն հանվեց, նավթի գները շարունակում էին բարձր մնալ։մնալ:

Հետագայում ՄԱԿ-ը բազմաթիվ փորձեր կատարեց վերականգնելու բանակցային գործընթացը։գործընթացը: Սակայն բազմաթիվ գործոններ խոչընդոտում էին դրան, և առաջին հերթին դա ԽՍՀՄ-ԱՄՆ հակասություններն էին, որոնք դրսևորվում էին այս հարցում ևս։ևս: ԽՍՀՄ-ը գտնում էր, որ արաբական երկրները բանակցային սեղանի շուրջ պետք է ներկայանան միասնական ճակատով, մինչդեռ ԱՄՆ-ն պնդում էր, որ յուրաքանչյուր երկրի հետ առանձին պետք է տարվեն բանակցություններ։բանակցություններ: Արդյունքում ԱՄՆ-ն հասվ իր ուզածին, և [[1978]] թվականի [[սեպտեմբերի 6]]-[[17]]-ը [[Քեմպ-Դևիդ]]ում տեղի ունեցավ եռակողմ հանդիպում Եգիպտոսի Իսրայելի և ԱՄՆ-ի միջև։միջև: Հանդիպման արդյունքում կնքվեց կարևորագույն երկու փաստաթուղթ, որոնք շրջադարձային հետևանքներ թողեցին արաբական աշխարհում և արաբա-իսրայելական բանակցային գործընթացում։գործընթացում:

* Новейшая история арабских стран Азии. 1917-1985 / Редакторы։Редакторы: Е. Примаков, Е. Лебедев, В.Наумкин, Д. Вобликов, Б. Сейранян. - М.։: Наука, 1988.