«Թորա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Թորա'''<ref>http://www.gramota.ru/slovari/dic/?lop=x&bts=x&zar=x&word=%F2%EE%F0%E0</ref>({{lang-he|תּוֹרָה‏‎‎‎}} - թորա, բառացի.«ուսմունք, օրենք») [[աշքենազական]] արտասանությամբ: '''Թոյրո''' (հարավ-արևելյան բարբառ`[[Լեհաստան]], [[Ուկրաինա]] ), '''Թեյրո''' (հյուսիս-արևելյան բարբառ`[[Բելոռուսիա]],[[Լիտվա]]) և '''Թորրա''' (սեֆարդական բարբառ)<ref>http://ulpan.hebrus.net/index.php?menu=about&page=about/dialects.html</ref> - լայն իմաստով հրեական ավանդական կրոնական օրենքների ամբողջություն:

 

* Թորա անվանում են [[Մովսես]]ի [[Հնգամատյան]]ը (հուն. πεντάτευχος ) կամ Մովսեսի գիրքը, ընդ որում ինչպես հենց տեքստը, այնպես էլ և տպագրված կամ ձեռագրային նմուշները (գլանաձև ձեռագրեր): Հնգամատյանում «Թորա» են անվանում Աստծո առանձին կարգադրությունները, առանձին պատվիրանները կամ օրենքների ամբողջությունը, որը վերաբերվում է այս կամ այն առարկային, օրինակ` ողջակիզման «օրենք'''(Թորա''') »([[Ղևտ.6:2 |Ղևտ.6:2]]), հանցանքի համար զոհաբերության «օրենք» ('''Թորա''')([[Ղևտ.7:1]])և այլն:

* «Թորա» բառը հանդիպում է նաև ուսուցման կամ ծնողական խրատի իմաստով:(Առ[[.1:8]] և այլն):

* Ամենալայն իմաստով Թորա են անվանում հրեական ավանդական օրենքների ամբողջությունը:

 

Ի՞նչ սխեմայով էր կառուցված աշխարհը: Թորան ասում է: " Ես եղել եմ Աշեմի համար գլխավոր ծրագիրն այս աշխարհի կառուցման համար: Ամբողջ վեց օրվա ընթացքում Աշեմն ինձ պահում էր իր առջև: Նա նայում էր գրությանը (1:1)" «Սկզբում Աստված ստեղծեց երկինքն ու երկիրը» և համապատասխանաբար ստեղծեց երկինքն ու երկիրը: Նա նայում էր բառերին (1:3) «Եվ աստված ասաց:«թող լույս լինի» և կատարեց այդ բառերը, ստեղծելով լույս և այլն:»...Այսպիսով ամբողջ արարչագործության ընթացքում նա քայլ առ քայլ հետևում էր Թորայի բառերին, տիեզերքին տալով այն ձևը, որը համապատասխանում է ծրագրին, որը պարունակում էր Թորայում: - «Պատմում է Միդրաշը» գրքից:

 

Համաձայն հուդդայական ավանդական հայեցակարգի Թորայի տեքստը գրվել է Մովսեսի կողմից` Ամենաբարձրյալի բառերով: Գոյություն ունի սակայն տարակարծություն այն մասին, թե արդյոք Թորան գրվել է 40 օրվա ընթացքում Սիոն լեռան վրա, թե այն գրվել է 40 տարվա ընթացքում, երբ հրեաները գտնվում էին անապատում և այն ավարտին է հասցվել Մովսեսի մահից առաջ:

 

Նրա կարծիքով, որը արտացոլում է հուդդայականության դիրքը, այդ երկու կետերը համարվում են հրեայի աշխարհայացքի մեջ ամենակարևորներից: Ժամանակակից ասվածաբան գիտնականների մեծամասնությունը կարծում են, որ գրքերը գրվել են բաբելոնյան գերության ժամանակ (մոտավորապես մ.թ.ա.600թվական) և ավարտվել են պարսկական ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա.400 թվական):

 

Կապված այն բանի հետ, որ Թորայի տեքստը, ինչպես նաև դա իսկական իմաստը բավականին դժվար է հասկանալ (այդ թվում անգամ նրան ուսումնասիրող մարդկանց համար), դարերի ընթացքում իմաստունները փորձում էին մեկնաբանել դրա առանձին հատվածներ մյուսների համար: Մի շարք մեկնաբաններ, օրինակ [[Ռաշի]]ն, գրում էր մեկնաբանություններ Գրավոր Թորայի համարյա ամեն մի նախադասության համար: Բացի դրանից, ավանդության համաձայն Սիոն լեռան վրա Մովսեսը Գրավոր Թորայի հետ ստացել էր նաև բանավորը, որը բացահայտում է խորը, թաքնված իմաստ, լրացնում է Գրավոր Թորան և բացատրում է այն, ինչ մեզ «չէր ասվել»:

 

Գոյություն ունի նաև Տոսեֆթան (Միշնայի վերաբերյալ բացատրություններ և ավելացումներ)<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F#.D0.AD.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.82.D1.80.D0.BE.D0.BD.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B2.D0.B5.D1.80.D1.81.D0.B8.D1.8F</ref>

 

* Փշատ {{lang-he|פְּשָׁט‏‎‎‎}} - աստվածաշնչի կամ թալմուդի տեքստերի բառացի բացատրություն

* Դրաշ {{lang-he|דְּרָשׁ‏‎‎‎,}}‏‎‎‎, ինչպես նաև դրաշ {{lang-he|דְּרוּשׁ‏‎‎}} - աստվածաշնչի կամ թալմուդի տեքստերի բացատրություն տրամաբանական և իմաստասիրական կառուցվածքի համադրմամբ<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F#.D0.AD.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.82.D1.80.D0.BE.D0.BD.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B2.D0.B5.D1.80.D1.81.D0.B8.D1.8F</ref>

Ամենագաղտնին -''սոդ'' (բառ.գաղտնիք)- տեքստի կաբբալիստական իմաստը, որը մատչելի է միայն ընտրյալներին, որոնք հասկացել են բոլոր մնացած իմաստները: Մենք հրեական տեքստը ճանաչումն ենք ինտուիտիվ կերպով նրանով, որ այնտեղ այսպես թե այնպես ներկա են գտնվում բոլոր թվարկված իմաստները<ref>http://www.jew.spb.ru/ami/A389/A389-071.html</ref>:

 

''Սեֆեր-Թորա'' ({{lang-he|‏סֵפֶר תּוֹרָה‏,Գիրք Օրինաց}})-Թորայի տեքստով մագաղաթյա ձեռագիր, որը օգտագործվում է գլխավորապես [[սինագոգ]]ում կարդալու համար (տես` [[շաբաթական գլուխ]]), համարվում է հրեական կրոնական պաշտանմունքի մեջ առավել սուրբ առարկա: Պահպանման համար օգտագործվում է կտորից կամ փայտից տուփ,իսկ Սեֆեր-Թորան պահպանվում է հատում պահարանում ([[Արոն կոդեշ]]), որը գտնվում է սինագոգի կենտրոնական մասում:

 

* Թալմուդի համաաձայն<ref> Талмуд, Санхедрин 21б</ref>, Աստվածաշունչը պատվիրում է, որ յուրաքանչյուր հրեա տեր լինի Թորայի ձեռագրին<ref>в стихе Втор. 31:19: «Итак, напишите себе эту песню», — слово «песня» трактуется как вся Тора</ref> իր հորից, բայց նա այնուամենայնիվ պարտավոր է ունենալ իր սեփական ձեռագիրը<ref> Талмуд</ref>: Հրեան կարող է պատվիրել Թորայի ձեռագիրը գրագրից կամ գնել պատրաստի ձեռագիրը, սակայն « ով, որ գրում է Թորան ինքը, կարծես թե ստանում է այն Սիոն լեռան վրա»<ref> Талмуд, Менахот 30а</ref>: Թալմուդի համաձայն, ով որ ուղղի Թորայի ձեռագրի մեջ անգամ մի տառ, իբր գրել է ամբողջ ձեռագիրը<ref> Талмуд, Менахот 30а</ref>, որից տարածվել է ավանդույթ, որը իրավունք է տալիս ամեն մի հրեայի սինվոլիկ կերպով կատարել սեփական Թորա գրելու պատվիրանը: Գրագիրը ձեռագրում գրում է առաջին և վերջին պարագրաֆները միայն ուրվագծով և աշխատանքը ավարտվում է ''սիյում Թորա''(«Թորայի ավարտմամբ»), որտեղ յուրաքանչյուր գտնվողի պատիվ է տրվում շրջագծել ուրվագծով միայն մեկ բառ կամ ֆորմալ կերպով պատվիրել գրագրին կատարել դա իր անունից:

* Թորայի ձեռագրի հետ պետք է վերաբերվել հատուկ հարգանքով և երկյուղածությամբ<ref>Маймонид, Мишнэ Тора, Сефер Тора 10:2</ref>: Երբ Թորայի ձեռագիրը դուրս են բերում սինագոգից պետք է կանգնել<ref> Талмуд, Киддушин 33б</ref>, ավանդույթի մեջ է մտել երկյուղածությամբ խոնարհվել կամ համբուրել Թորայի տուփը, երբ ձեռագիրը անցեն կացնում մոտով: Արգելված է մագաղաթին ձեռքով կպնել<ref> Талмуд, Шаббат 14а и др.</ref>, դրա համար ընթերցման ժամանակ օգտվում են հատուկ ցուցափայտով (''յադ''):

* Թորայի ձեռագիրը կարելի է վաճառել միայն այն դեպքում, եթե ամուսնության, կրթության համար չեն կարողանում գտնել այլ միջոցներ<ref>Талмуд, Меггила 27а</ref> կամ գերինների փրկագնի համար: Եթե ձեռագիրը պատահաբար ընկել է հատակին, համայնքը պարտավոր է ծոմ պահել ամբողջ այդ օրվա ընթացքում: Թորայի ձեռագրի փրկության համար անգամ [[սինագոգային տապանի]] (ձեռագրի պահպանման տեղը) թույլատրված է, անգամ պատվիրված է խախտել շաբաթը<ref> Талмуд, Шаббат 16:1</ref>: Մինչ Թորայի ընթերցանությունը՝ սեֆարդների և ընթերցումից հետո՝ աշքենազների մոտ ձեռագիրը հանդիսավոր կերպով վեր են բարձրացնում (''հագբաա''), ցույց են տալիս բաց ձեռագիրը համայնքին, որը այդ միջոցին արտասանում է: «Ահա օրենքը,որը առաջարկել է Մովսեսը Իսրայելի որդիներին ([[Երկրորդ Օրենք 4:44]]) Աստծո կարգադրությամբ Մովսեսի միջոցով»:

 

«Թորա գրքի» առաջին հրապարակավ ընթերցումը հիշատակվում է կապված [[Հովսիա]] (Իոշիախու)(մ.թ.ա 622թվական)(4Թագ.22-23,2Մն 34:14-33 ): Այն կոնտեքստով, որով հիշատակվում է «Թորա գիրքը», թույլ է տալիս ենթադրել, որ խոսքը գնում է ոչ թե ամբողջապես Հնգամատյանի մասին, այլ նրա գրքերից մեկի մասին-Երկրորդ օրենքի: Ճիշտ այնպես, ինչպես բաբելոնյան գերության ժամանակաշրջանի գրականության մեջ ասվում է «Թորայի գրքի» կամ «Մովսեսի գրքի», կոնտեքստը վկայում է այն մասին, ինչ ենթադրում է Երկրորդ օրենքը<ref>ср. Нав. 1:8 с Втор. 17:19—20; Нав. 8:32, 34 с Втор. 27:8 и 31:11-12; Нав. 23:6 с Втор. 5:29 и 17:20; II Цар. 14:6 с Втор. 24:16</ref> : Հնգամատյանի մեջ «Թորա գրքի» անվանումը հանդիպում ենք միայն Երկրորդ Օրենքի մեջ և միշտ ենթադրում է հենց Երկրորդ օրենքը:

 

Թորայի ուսումնասիրումը համարվում է [[հուդդայականության]] հիմքերից մեկը<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F#.D0.AD.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.82.D1.80.D0.BE.D0.BD.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B2.D0.B5.D1.80.D1.81.D0.B8.D1.8F</ref> : Թորայի ուսումնասիրման առաջնայնությունը բազմիցս ընդգծվել է հուդդայականության ոլորտի [[հեղինակություններ]]ի կողմից,օրինակ`