«Սրբուհի Տյուսաբ»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Արևմտահայերեն|Սրբուհի Տիւսաբ}}

'''Սրբուհի Տյուսաբ''' (Սրբուհի Վահանյան) (1841-1901), արևմտահայ գրող, բանաստեղծ, հրապարակախոս և հասարակական-մանկավարժական գործիչ։ Հայ առաջին վիպասանուհի։

 

 

 

[[1869]] կամ [[1870]]-ական թվականներին Սրբուհին ամուսնացել է իր երաժշտության ուսուցիչ, ֆրանսիացի դաշնակահար, «ամուսիններուն լավագույնը» Պոլ Տյուսաբի հետ, որը ժամանակագրի կողմից հիշվում է որպես բեյ, այնուհետև փաշա տիտղոսով և վարում էր արքունական երաժշտախմբի ղեկավարի պաշտոնը։

Տյուսաբը մահացել է [[1901]] թ. [[հունվարի 3]] (16)-ին՝ 60 տարեկան հասակում՝ [[քաղցկեղ]]ից։ Նրա աճյունն ամփոփվում է [[Շիշլի]]ի Լատինաց գերեզմանատանը՝ դստեր կողքին։ Հարազատների կողմից նրա շիրմին կանգնեցվում է համեստ մի հուշարձան ֆրանսերեն տապանագրով. «Հրաշալի կնոջն ու մորը, նրան, որ ուներ սրտի բոլոր առաքինությունները և մտքի բոլոր շնորհները։ Հավերժ հարգանք ու ափսոսանք»։

 

Գրական գործունեության սկզբում [[Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան|Մ. Պեշիկթաշլյան]]ի ազդեցությամբ գրել է գրաբար ու աշխարհաբար ոտանավորներ, որոնցից «Գարունը» 1864 թ. տպագրվել է [[Բազմավեպ|«Բազմավեպում»]]։ «Աշխարհաբառ հայ լեզուն» (1880) գրքույկում հանդես է եկել նոր լեզվի պաշտպանությամբ։ Տյուսաբի գեղարվեստական ստեղծագործության նախերգանքը 1880-1882 թթ. [[Կոստանդնուպոլիս|Կ. Պոլսի]] և [[Իզմիր|Զմյուռնիա]]յի մամուլում տպագրված հրապարակախոսական հոդվածներն են («Կանանց դաստիարակությունը», «Քանի մը խոսք կանանց անգործության մասին», «Կանանց աշխատության սկիզբը», «Հայ ընկերությունք»), որոնցում նա բողոքել է կանանց անազատ վիճակի դեմ, առաջ քաշել կրթության և աշխատանքի իրավունքի պահանջները։ Այս գաղափարները ցայտուն արտահայտվել են նրա «Մայտա» (1883) վեպում։ Գրողը կնոջը համարել է «ողորմելի զոհ», ում առաջ փակ են «ամեն ազատ շավիղ», ծաղրել է [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] հռչակած «ազատություն և հավասարություն» սկզբունքները, որոնք «պարզապես ահագին բառեր են»։ Տյուսաբի կարծիքով կինը կարող է ազատություն նվաճել լուսավորվելու, նախապաշարմունքների դեմ պայքարելու և աշխատելու միջոցով։ Տյուսաբի հայացքները հուզել են ժամանակի արևմտահայ հասարակական գործիչներին։ Մի շարք մտավորականներ ([[Ռեթէոս Պէրպէրեան|Ռ. Պերպերյան]], [[Գրիգոր Զոհրապ|Գ. Զոհրապ]], [[Հակոբ Պարոնյան|Հ. Պարոնյան]], Գ. Չիլինկիրյան, Մ. Մամուրյան, [[Եղիա Տեմիրճիպաշյան|Ե. Տեմիրճիպաշյան]] և այլք) հանդես են եկել մամուլում, արտահայտել նպաստավոր կամ մերժողական կարծիքներ։ Տյուսաբը շարունակել է իր ծավալած պայքարը, քննադատությանը պատասխանել «Սիրանույշ» (1884) և «Արաքսիա կամ Վարժուհին» (1887) վեպերով։ Դրանցից առաջինում նա ցույց է տվել իր հռչակած գաղափարների անհարիրությունը իրականությանը, պաշտպանել ազատ սիրո իրավունքը, մերժել բռնի ամուսնությունը, իսկ երկրորդում փորձել է հիմնավորել այն գաղափարը, որ կնոջ ազատագրության կարևոր նախապայմանը աշխատանքն է, որ կարող է «անկախ վիճակ» ստեղծել նրա համար։ Նրա երկերով ոգևորված են եղել նաև [[Զապել Եսայան]]ն ու Արշակուհի Ճեզվեճյանը, իսկ դրանցում տեղ գտած գաղափարները հետագայում արժանացել են [[Ալեքսանդր Շիրվանզադե|Շիրվանզադե]]ի և այլոց ուշադրությանը։

 

* Արդի հայ գրականութիւն, Բեյրութ, էջ՝ 134–138

* [http://archive.ankakh.com/2011/04/107696/ Սրբուհի Տյուսաբ. «Պարզապես Հայուհի մ’եմ»]

{{վիքիդարան}}

{{Հայկական գիր և գրականություն}}

{{DEFAULTSORT:Տյուսաբ, Սրբուհի}}

[[Կատեգորիա:Արևմտահայ բանաստեղծներ]]

[[Կատեգորիա:Արևմտահայ արձակագիրներ]]

[[Կատեգորիա:Հայ հրապարակախոսներ]]

[[Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ]]

[[Կատեգորիա:Ստամբուլ քաղաքում ծնվածներ]]