«Երաժշտություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 7.
Բանավոր երաժշտական ավանդույթն անվանում են նախնադարյան կամ պարզունակ։ Դրա օրինակներ են ծառայում ամերիկյան ու ավստրալիական բնիկների երաժշտությունը։ Երաժշտության նախնադարյան փուլը վերջանում է այն ժամանակ, երբ սկսում են գրառել երաժշտական ստեղծագործությունները։ Ամենահին հայտնի երգը, որը գրառվել է սեպագիր տախտակի վրա և հայտնաբերվել է [[Նիպուր]]ի պեղումների ժամանակ, 4000 տարեկան է։
[[Ֆլեյտա]]ն գիտնականների կողմից գրանցված ամենահին երաժշտական գործիքն է։ Մի օրինակ հայտնաբերվել է քանդակների կողքը, որոնք ստեղծվել են մ.թ.ա. 35-40
Երաժշտությունը [[արվեստ]]ի տեսակ է, որի հիմքում ընկած են ձայնը և լռությունը։ Երաժշտության ընդհանուր տարրերն են ձայնի բարձրությունը, ռիթմը, դինամիկան և տեմբրի և կառուցվածքի երաժշտական հատկանիշները։
Երաժշտության ստեղծումը, կատարումը, նշանակությունը և նույնիսկ սահմանումը փոփոխվում է՝ կախված [[մշակույթ]]ից և սոցիալական կոնտեքստից։ Երաժշտությունը ունի մի շարք ձևեր՝ իմպրովիզացիոն երաժշտությունից մինչև ալեատորիկ ձևեր։ Երաժշտությունը բաժանվում է [[ժանր]]երի և ենթաժանրերի, չնայած որ բաժանված ճյուղերն ու նրանց միջև առկա փոխհարաբերությունները հաճախ ճկուն են, երբեմն կախված են անձնական մեկնաբանությունից և երբեմն հակասական։
Երաժշտությունը համարվում է կատարողական, գեղարվեստական և լսողական [[արվեստ]]։ Կարելի է նաև առանձնացնել արտ երաժշտություն և ֆոլկ երաժշտություն։ Առկա է նաև խիստ կապ երաժշտության և մաթեմատիկայի միջև։ Երաժշտությունը կարող է կատարվել և ունկնդրվել, այն կարող է դրամատիկ գործի կամ [[ֆիլմ]]ի մաս լինել, կամ կարող է ձայնագրվել։
Տող 28.
=== Աստվածաշնչյան հիշատակումներ ===
Երաժշտության և [[թատրոն]]ի [[գիտնական]]ները, որոնք ուսումնասիրություններ են անում [[Սեմիտական լեզուներ|Սեմիտական]] և վաղ հրեա
▲Երաժշտության և [[թատրոն]]ի [[գիտնական]]ները, որոնք ուսումնասիրություններ են անում [[Սեմիտական լեզուներ|Սեմիտական]] և վաղ հրեա - քրիստոնեական պատմության և մարդաբանության վերաբերյալ, ընդհանուր կապեր են հայտնաբերել թատերական և երաժշտական գործունեություններում եբրայեցիների և [[հույն]]երի և հռոմեացիների դասական մշակույթների միջև։ Կատարման ընդհանուր մասը բացահայտվել է "սոցիալական երևույթ՝ լիթանիումում". [[աղոթք]], որը կազմված է աղաչանքների ու պաղատանքների շարքից։
=== Հին ժամանակներ ===
Արևմտյան մշակույթները վիթխարի ազդեցություն են ունեցել երաժշտության զարգացման վրա։ Արևմտյան մշակույթների երաժշտական պատմությունը ձգվում է մինչև հին հունական ժամանակաշրջանը։
=== Հին Հունաստան ===
Հին [[Հունաստան]]ում երաժշտությունը համարվում էր սոցիալ-մշակութային կյանքի կարևոր մաս։ Երաժիշտներն ու երգիչները ականավոր դեր էին զբաղեցնում հունական թատրոնում։
Երկսեռային երգչախմբերը կատարումներ էին ունենում ժամանցային, տոնական և հոգևոր արարողությունների ժամանակ։ Երաժշտական գործիքներից առկա էին երկեղեգյան փողերը և պլուցկեդային լարային գործիքները, քնարը, [[կիթառ]]ը։ Երաժշտությունը կրթության կարևոր մաս էր կազմում. տղաներին տալիս էին երաժշտական կրթության 6 տարեկանից։ Հունական երաժշտական տեսությունը ներառում էր հունական երաժշտական ոճեր, որոնք աստիճանաբար հիմք դարձան արևմտյան կրոնական և դասական երաժշտության համար։ Հետագայում [[Հռոմեական Կայսրություն]]ից, Արևելյան Եվրոպայից և Բյուզանդիական Կայսրությունից եկած ազդեցությունները փոխեցին հունական երաժշտությունը։ Ամենահին օրինակը, որը պահպանվել է որպես ամբողջական երաժշտական ստեղծագործություն, Սեիկիլոս տապանագիրն է։ Այն ներառում է նոտաներ աշխարհի տարբեր մասերից։
=== Միջին դարեր ===
Միջնադարյան դարաշրջանը սկսվում է Ռոման-կաթոլիկ եկեղեցու ծառայությունների երգերով։ Այդ ժամանակ Արևմտյան երաժշտությունը դառնում էր ավելի շուտ արվեստի ճյուղ՝ երաժշտական նոտաներով։ Միակ եվրոպական միջնադարյան երգացանկը, որը պահպանվել է, ռոման-կաթոլիկ եկեղեցու միահնչյուն պաշտամունքային միաձայն [[երգ]]երն է։
=== Ռենեսանսի ժամանակաշրջան ===
Ռենեսանսի ժամանակաշրջանի երաժշտությունը (1400-
Եկեղեցական քառյակները աճում էին, իսկ եկեղեցին մնում էր երաժշտության կարևոր հովանավորը։ 15-րդ դարի կեսերին երաժիշտները ստեղծագործում էին բազմահնչյուն հոգևոր երաժշտություն։ Այս ժամանակաշրջանի ականավոր երաժիշտներից էին Ջյուլիամ Դուֆեյը, Ջիովաննի Պիեռլուջի դա Պալեստրինան, Թոմաս Մոռլեյը և Օռլանդ դե Լասուսը։
Շատ կարևոր ստեղծագործողներ, որոնց կոչում են ֆրանկո-ֆլամանդական ստեղծագործողներ, սերում էին [[Հոլանդիա]]յից, [[Բելգիա]]յից և հյուսիսայից [[Ֆրանսիա]]յից։ Նրանք կարևոր դեր էին խաղում ամբողջ [[Եվրոպա]]յում, հատկապես [[Իտալիա]]յում։
=== Բարրոկոյի ժամանակաշրջան ===
Բարրոկոյի ժամանակաշրջանը սկսվեց 1600-1750 թթ. և տարածվեց ամբողջ Եվրոպայով մեկ։ Այս ժամանակաշրջանում երաժշտությունը սկսեց ընդլայնվել իր տիրույթներում։ Բարրոկոյի երաժշտության ժամանակաշրջանը սկսվեց, երբ գրվեցին առաջին [[օպերա]]ները և երբ ձայնակարգային երաժշտությունը դարձավ լայն տարածված։ Գերմանական բարրոկո երաժշտության ստեղծագործողները երաժշտություն էին գրում փոքր համույթների համար՝ ներառյալ լարային, փողային և հովային գործիքներ, ինչպես նաև երգչախմբեր, սրինգներ, կլավեսին և կլավիկորդ։ Այս ընթացքում մի քանի խոշոր երաժշտական ձևեր սահմանվեցին, որոնք հետագայում ընդլայնվեցին։ Ուշ բարրոկոյի ոճը բազմահնչյունային համալիր էր և հարուստ էր մեղեդիներով։ Բարրոկոյի ժամանակաշրջանի կոմպոզիտորներից էին Սեբաստիան Բախը, Ջորջ Ֆրեդերիկ Հանդելը և Ջորջ Ֆիլիպ Թելեմանը։
=== Կլասիցիզմ ===
Դասական ժամանակաշրջանի երաժշտությունը (1750-1830) ունի ավելի թեթև, մաքուր և զգալիորեն ավելի պարզ կառուցվածք, և հակված է լինել ձայնային և երգեցիկ։ Այս ընթացքում ի հայտ եկան նոր ժանրեր։ Հիմնական ոճը հոմոֆոնիկ էր, որտեղ հիմնական մեղեդին և նվագակցությունը հստակ տարբերվում են։
Կարևորություն էր տրվում գործիքային երաժշտությանը։ Այս ժամանակաշրջանի երաժշտության հիմքում Բարրոկոյի ժամանակաշրջանի ձևերն էին, որոնք ավելի ընդլայնվեցին ([[սոնատ]], [[կոնցերտ]] և [[սիմֆոնիա]])։ Մյուս հիմնական ձևերն էին [[տրիո]]ն, լարային քառյակները, սերենադները և դիվերտիսմենը։ Ամենակարևոր և զարգացվող ձևը սոնատն էր։ Չնայած բարրոկոյի ժամանակաշրջանի կոմպոզիտորները նույնպես
Դասական շրջանում կատարված ամենակարևոր Էվոլյուցիոն քայլերից մեկը հասարակական կոնցերտների կատարելագործումն էր։ Ազնվականությունը կարևոր դեր էր խաղում երաժշտական կյանքի հովանավորության մեջ, սակայն հիմա [[կոմպոզիտոր]]ները արդեն կարող էին գոյատևել առանց նրա վարձակալության։ Աճող հանրաճանաչությունը հանգեցրեց նվագախմբերի թվերի շատացմանը։
Կլասիցիզմի շրջանի հայտնի կոմպոզիտորներից են Կարլ Ֆիլիպ Էմանուել Բախը, Քրիստոֆ Ուիլիբալդ Գլակը, Յոհան Քրիստինա Բախը, Ժոզեֆ Հայդենը, [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]]ը, [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն]]ը և
=== Ռոմանտիզմ ===
Տող 67 ⟶ 64՝
Ի հայտ եկավ [[ջազ]]ային երաժշտությունը, որը 20-րդ դարի կարևոր երաժշտական ճյուղերից մեկը դարձավ, իսկ 20-րդ դարի երկրորդ կեսին կարևորվեց [[ռոք]] երաժշտությունը։ Ջազը ամերիկյան երաժշտական ձև է, որը ձևավորվել է 20-րդ դարի սկզբին աֆրո-ամերիկյան համայնքներում՝ աֆրիկյան և եվրոպական ավանդական երաժշտությունների միախառնումից՝ Հարավային Միացյալ Նահանգներում։
Իր զարգացման վաղ շրջանից մինչև հիմա ջազը ներառել է 19-20-րդ դարերի ամերիկյան պոպուլյար երաժշտությունից տարրեր։ Ջազը ի սկզբանե սնել է մի շարք ենթաժանրեր՝ Նոր Օռլեանի Դիքսիլենդից (1910-ականներ) մինչև 1970-ականներն ու 1980-ականների ջազ-ռոք ֆյուժն։
Ռոք երաժշտությունը պոպուլյար երաժշտության ժանր է, որը ձևավորվել է 1960-
== Կատարում ==
Կատարումը երաժշտության ֆիզիկական արտահայտումն է։ Կատարումը կարող է լինել կամ արդեն փորձած կամ իմպրովիզացված։ Իմպրովիզացիան երաժշտական գաղափար է, որը ստեղծվում է առանց կանխամտածվածության, իսկ փորձված գործը գաղափարի ակտիվ կրկնողությունն է, մինչև կապակցվածության հասնելը։ Երաժիշտները հաճախ իմպրովիզներ են անում արդեն փորձած գաղափարին՝ ունիկալ կատարում ստանալու համար։
Շատ մշակույթներ կատարման և սոլոյի հստակ ավանդական ձևեր ունեն, օրինակ հնդկական դասական երաժշտությունը կամ արևմտյան արտ երաժշտության ավանդույթները։ Այլ մշակույթներ, ինչպիսին է օրինակ Բալին, ունեն խմբակային կատարումների խիստ ավանդական ձևեր։
Տող 88 ⟶ 84՝
Երաժշտական հնչյունները խմբավորվում են երաժշտական համակարգի մեջ։ Երաժշտության կառուցման հիմքը ձայնասանդղակն է։ Դինամիկական երանգները ենթարկվում են բարձրությունների սանդղակին, որը չունի բացարձակ նշանակություններ։ Լայնորեն տարածված սանդղակում հարևան հնչյունները 1։2 հարաբերակցության մեջ են (ությակները վերաբերում են քառորդներին, քառորդները` կեսերին և այլն)։
== Երաժշտական
Երաժշտությունը ստեղծվում և կատարվում է ելնելով մի շարք նպատակներից՝ էսթետիկ հաճույքից, կրոնական կամ արարողական նպատակներից մինչև ժամանցային արտադրանք տվյալ շուկայի համար։ Սիրողական երաժիշտները ստեղծում և կատարում են երաժշտությունը իրենց հաճույքի համար և նրանք որևէ օգուտ չունեն երաժշտությունից։ Պրոֆեսիոնալ երաժիշտներին վարձում են մի շարք կառույցներ և կազմակերպություններ՝ ներառյալ [[զինված ուժեր]]ը, [[եկեղեցի]]ները, սինագոգները, երաժշտական դպրոցները և այլն։ Պրոֆեսիոնալ երաժիշտները երբեմն աշխատում են ինքնուրույն՝ կնքելով պայմանագրեր և համաձայնագրեր։
Երբեմն շատ կապեր են լինում սիրողական և պրոֆեսիոնալ երաժիշտների միջև։ Սկսնակ սիրողական երաժիշտները դասընթացներ են անցնում պրոֆեսիոնալների մոտ։ Որոշ դեպքերում նրանք կարող են ձեռք բերել պրոֆեսիոնալ կատարողականություն և կատարել պրոֆեսիոնալ կերպով։ Տարբերություն կա արդեն ձայնագրված և կենդանի կատարվող երաժշտության միջև, սակայն երբեմն կենդանի համերգների ժամանակ հնչեցնում են արդեն ձայնագրված տարբերակները։
Տող 106 ⟶ 102՝
=== Թեորիա ===
Երաժշտության թեորիան ընդգրկում է երաժշտության բնույթն ու մեխանիզմը։ Այն հաճախ բացահայտում է այն օրինակները, որոնք իշխում են կոմպոզիտորի մեթոդների վրա, և ուսումնասիրում է երաժշտության լեզուն և նշանագրումը։ Մեծ իմաստով, երաժշտության թեորիան վերլուծում է երաժշտության պարամետրերը և էլեմենտները՝ ռիթմ, հարմոնիա, մեղեդի, կառուցվածք և ձև։ Երաժշտական թեորիան կարող է ընդգրկել երաժշտության վերաբերյալ պնդումներ, կարծիքներ և գաղափարներ։
== Փիլիսոփայություն և գեղագիտություն ==
Երաժշտության [[փիլիսոփայություն]]ը երաժշտության հետ կապված հիմնական հարցերի ուսումնասիրությունն է։ Երաժշտության փիլիսոփայական ուսումնասիրությունը շատ կապեր ունի մետաֆիզիկայում և գեղագիտությունում առկա փիլիսոփայական հարցերի հետ։ Երաժշտության փիլիսոփայությունում առկա որոշ հիմնական հարցերից են՝
Տող 112 ⟶ 109՝
* Ինչ է բացահայտում երաժշտության պատմությունը աշխարհի մասին?
* Ինչ կապ կա երաժշտության և զգացմունքների միջև?
Ըստ ավանդույթի, երաժշտության գեղագիտությունը ուսումնասիրում է ռիթմիկ և հարմոնիկ կառուցվածքների մաթեմատիկական և կոսմոլոգիկ մեծությունը։ 18-րդ դարում ուշադրություն սկսեցին դարձնել երաժշտությունը լսելու փորձի վրա՝ այսպիսով երաժշտության գեղեցկության և մարդկային հաճույքի վերաբերյալ հարցերին։
[[20-րդ դար]]ում կարևոր ներդրումներ արվեցին Պիտեր Կիվիյի, Ջերոլդ Լևինսոնի, Ռոջեր Սկրուտոնի և Ստեֆան Դավիեսի կողմից։ Սակայն շատ երաժիշտներ, քննադատներ իրենց ներդրումը նույնպես ունեցել են երաժշտության գեղագիտության վերաբերյալ։
Տող 127 ⟶ 125՝
=== Երաժշտության ճանաչողության նյարդաբանություն ===
Երաժշտության ճանաչողության նյարդաբանությունը ուղեղի մեխանիզմների գիտական ուսումնասիրություն է, որոնք մասնակցում են երաժշտության ճանաչողության խորքային գործընթացներում։ Այս վարքագծերից են երաժշտություն լսելը, կատարելը, ստեղծելը, կարդալը, գրելը և օժանդակ գործընթացներ։ Սա նաև կապված է երաժշտական գեղագիտության և երաժշտական էմոցիաների հետ կապված ուղեղի հիմքերի հետ։
=== Պսիխոակուստիկա ===
Տող 158 ⟶ 155՝
Հյուսիսային Ամերիկայում և Եվրոպայում սովորական բան է նախադպրոցական երաժշտական պատրաստումը մինչև հետդպրոցական ժամանակաշրջան։ Երաժշտությանը ընդգրկվելը սովորեցնում է այնպիսի հմտություններ, ինչպիսիք են կենտրոնացումը, հաշվելը, լսելը և համագործակցությունը, ինչպես նաև նպաստում է լեզուների, ինֆորմացիա հիշելու կարողությունները։
Տարրական դասարաններում երեխաներին սովորեցնում են երաժշտական գործիքներ նվագել, երգել փոքրիկ երգչախմբերում և սովորել արևմտյան արտ երաժշտության մասին։ Միջնակարգ դպրոցում աշակերտները հնարավություն ունեն ինչ որ երաժշտական խմբում հանդես գալ, իսկ որոշ դպրոցներում էլ երաժշտության դասընթացներ կարող են կազմակերպվել։ Որոշ աշակերտներ նաև մասնավոր երաժշտական դասընթացներ են ունենում։
[[Համալսարան]]ում ուսանողները (մասնավորապես արվեստաբանական կամ հումանիտար [[ֆակուլտետ]]ներ,) կարող են ունենալ երաժշտական դասընթացներ, որոնք սովորաբար լինում են երաժշտության պատմության վերաբերյալ դասընթացներ։
=== Ակադեմիա ===
Երաժշտագիտությունը զբաղվում է երաժշտության ուսումնասիրությամբ։ Վաղ սահմանումներում առկա են 3 ենթակարգեր՝ սիստեմատիկ երաժշտագիտություն, պատմական երաժշտագիտություն, համեմատական երաժշտագիտություն կամ [[էթնոերաժշտագիտություն]]։ Արդի ժամանակաշրջանում կարելի է բաժանել երաժշտության թեորիայի, երաժշտության պատմություն և էթնոերաժշտագիտություն։ Ոչ արևմտյան մշակույթային երաժշտության ուսումնասիրությունն ու երաժշտության ուսումնասիրությունը կոչվում է էթնոերաժշտագիտություն։ Ուսանողները կարող են շարունակել երաժշտագիտության, էթնոերաժշտագիտության, երաժշտության պատմության և երաժշտության թեորիայի ուսումնասիրությունները՝ ստանալով տարբեր աստիճաններ (B.Mus, B.A. և այլն)։
Ավարտական աստիճաններից են երաժշտության մագիստրոսի, Արվեստի մագիստրոսի, փիլիսոփայությունների դոկտորի (PhD) և երաժշտական արվեստի դոկտորի (DMA
=== Էթնոերաժշտագիտություն ===
| |||