[[Պատկեր:DNAn+1 T.svg|thumb|ԴՆԹ–ի պոլիմերային շղթայի հատված]] ▼'''Նուկլեինաթթուն''' ({{lang-la|nucleus}} —՝ միջուկ), —[[բարձրամոլեկուլային միացություններ|բարձրամոլեկուլային օրգանական]] միացություն է, [[կենսապոլիմեր]] (պոլինուկլեոտիդ), որը կազմված է [[նուկլեոտիդ]]ներից։ Նուկլեինաթթուներ դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթուն ([[ԴՆԹ]]) և ռիբոնուկլեինաթթուն ([[ՌՆԹ]]) առկա են բոլոր կենդանի օրգանիզմների բջիջներում։ Նրանք կարևորագույն դերն ունեն ժառանգական ինֆորմացիայի պահպանման, փոխանցման և իրականացման մեջ։
Պարունակվում են բոլոր [[օրգանիզմ]]ների [[բջիջ]]ներում։ Նուկլեինաթթուները հայտնաբերել է շվեյցարացի գիտնական [[Ֆրիդրիխ ՄիշերըՄիշեր]]ը (1868)։ Տարբերում են նուլեինաթթուների 2 գլխավոր տիպ՝ ռիբոնուկլեինաթթուներ (ՌՆԹ) և դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթուներ (ԴՆԹ)։ Նուկլեինաթթուների [[մոլեկուլ]]ները, [[նուկլեոտիդ]]ներից բաղկացած, երկար պոլիմերային շղթաներ են։ ՌՆԹ-ի կազմի մեջ որպես [[ածխաջուր]] մտնում է [[ռիբոզ]]ը, իսկ ազոտային հիմքերն են՝ [[ադենին]]ը, [[գուանին]]ը, [[ցիտոզին]]ը և [[ուրացիլ]]ը, իսկ ԴՆԹ-ն կազմում են համապատասխանաբար [[դեզօքսիռիբոզ]]ը և ադենինը, գուանինը, ցիտոզինը, [[թիմին]]ը։ Նուկլեինաթթուներում փոքր քանակությամբ հանդիպում են նաև պուրինների[[Պուրինյան հիմքեր|պուրիններ]]ի և [[Պիրիմիդինային հիմքեր|պիրիմիդինների]] այլ ածանցյալներ՝ մինորային թթվեր։
== Հետազոտման պատմություն ==
* 1847 թվականին ցլի մկաննեերի հանուկից անջատվել է մի նյութ<ref>{{cite journal| title = ???| author = J. Liebig| journal = Annalen| volume = 62| year = 1847| pages = 257}}</ref>, որը ստացել է «ինոզինային թթու» անվանումը։ Այն դարձավ առաջին հետազոտված [[նուկլեոտիդնուկլեինաթթու]]ը։ն։ Հետագա տասնամյակների ընթացքում որոշվեցին նրա քիմիական կառուցվածքի մանրամասները։ 1868 թվականին շվեյցարացի քիմիկոս Ֆրիդրիխ Միշերը որոշ կենսաբանական նյութերի ուսումնասիրության ժամանակ հայտնաբերել է մինչ այդ անհայտ մի նյութ։ Այն պարունակում էր ֆոսֆոր և ուներ վառ արտահայտված թթվային հատկություններ։ Այդ նյութը անվանվեց «նուկլեին»։ Նրան վերագրվեց C<sub>29</sub>H<sub>49</sub>N<sub>9</sub>O<sub>22</sub>P<sub>3</sub> քիմիական բանաձևը։ Վիլսոնը ուշադրություն դարձրեց «նուկլեինի» նմանությանը մինչ այդ հայտնաբերած «քրոմատինին», որը [[քրոմոսոմ]]ի գլխավոր բաղադրիչն է։ Առաջարկվեց մի վարկած ժառանգական ինֆորմացիայի փոխանցման մեջ «նուկլեինի» յուրահատուկ դերի մասին։
*1889 թվականին [[Ռիխարդ Ալտման]]ը ներմուծեց «նուկլեինաթթու» տերմինը, ինչպես նաև մշակեց նուկլեինաթթուներ ստանալու հարմար մի մեթոդ, որը չէր պարունակում սպիտակուցային խառնուրդներ։ Ուսումնասիրելով նուկլեինաթթուների հիմնային հիդրոլիզի ժամանակ առաջացած նյութերը` Լևինն ու Ժակոբը անջատեցին նրանց հիմնական բաղադրիչները` նուկլեոտիդներն ու նուկլեոզիդները, ինչպես նաև` առաջարկեցին նրանց հատկությունները նկարագրող կառուցվածքային խելամիտ բանաձևեր։ 1921 թվականին Լևինը առաջ քաշեց «ԴՆԹ–ի տետրանուկլեոտիդային կառուցվածքի»<ref>{{cite journal| title = ???| author = P. A. Levene| journal = J. Biol. Chem.| volume = 48| year = 1921| pages = 119}}</ref> մի վարկած, որը հետագայում հերքվեց։ Քիմիկոսները քննադատորեն էին մոտենում մակրոմոլեկուլների գոյությանը, որի արդյունքում էլ ԴՆԹ–ին վերագրեցին ցածր մոլեկուլային զանգվածով կառուցվածք։ ▼* 1868 թվականին շվեյցարացի քիմիկոս Ֆրիդրիխ Միշերը որոշ կենսաբանական նյութերի ուսումնասիրության ժամանակ հայտնաբերել է մինչ այդ անհայտ մի նյութ։ Այն պարունակում էր ֆոսֆոր և ուներ վառ արտահայտված թթվային հատկություններ։ Այդ նյութը անվանվեց «նուկլեին»։ Նրան վերագրվեց C<sub>29</sub>H<sub>49</sub>N<sub>9</sub>O<sub>22</sub>P<sub>3</sub> քիմիական բանաձևը։
*1935 թվականին ֆոսֆատազ ֆերմենտի օգնությամբ Կլեյն ու Տանհաուզերը կատարեցին ԴՆԹ–ի նուրբ ֆրագմենտավորում, որի արդյունքում ստացան բյուրեղային վիճակում գտնվող, ԴՆԹ–ի կառուցվածքի մեջ մտնող 4 նուկլեոտիդները<ref>{{cite journal| title = ???| author = W. Klein, S. J. Thannhauser| journal = Z. physiol. Chem.| volume = 231| year = 1935| pages = 96}}</ref>։ Այս բացահայտումը նոր հնարավորություններ ստեղծեց այդ միացությունների կառուցվածքների որոշման համար։ 1940–ական թվականներին Ալեքսանդր Տոդի գլխավորությամբ Քեմբրիջում մի հետազոտական խումբ անցկացնում է նուկլեոտիդների և նուկլեոզիդների քիմիայի ոլորտում լայնածավալ սինթետիկ հետազոտություններ։ Այդ աշխատանքի արդյունքում որոշվեցին նուկլեոտիդների քիմիական կառուցվածքի բոլոր մանրամասները։ Այդ ոլորտում աշխատանքների համար 1957 թվականին Ալեքսանդր Տոդը ստացավ [[Նոբելյան մրցանակ]] քիմիայի բնագավառում։ ▼* Վիլսոնը ուշադրություն դարձրեց «նուկլեինի» նմանությանը մինչ այդ հայտնաբերած «քրոմատինին», որը [[քրոմոսոմ]]ի գլխավոր բաղադրիչն է։ Առաջարկվեց մի վարկած ժառանգական ինֆորմացիայի փոխանցման մեջ «նուկլեինի» յուրահատուկ դերի մասին։
*Ավստրիացի կենսաքիմիկոս [[Էրվին Չարգաֆ]]ը հայտնաբերեց նուկլեինաթթուներում տարբեր տեսակի նուկլեոտիդների պարունակման օրինաչափությունները, որոնք հետագայում անվանվեցին Չարգաֆի կանոններ։ 1953 թվականին Վոթսոնի և Կրիկի ջանքերով որոշվեց ԴՆԹ–ի երկրորդային կառուցվածքը` երկշղթա պարույրը<ref>{{cite journal| title = Molecular Structure of Nucleic Acids: A Structure for Deoxyribose Nucleic Acid| author = J. D. Watson, F. H. C. Crick| journal = [[Nature]]| volume = 171| year = 1953| pages = 737—738| doi = 10.1038/171737a0}}</ref>։ ▼* 1889 թվականին Ռիխարդ Ալտմանը ներմուծեց «նուկլեինաթթու» տերմինը, ինչպես նաև մշակեց նուկլեինաթթուներ ստանալու հարմար մի մեթոդ, որը չէր պարունակում սպիտակուցային խառնուրդներ։
* Ուսումնասիրելով նուկլեինաթթուների հիմնային հիդրոլիզի ժամանակ առաջացած նյութերը` Լևինն ու Ժակոբը անջատեցին նրանց հիմնական բաղադրիչները` նուկլեոտիդներն ու նուկլեոզիդները, ինչպես նաև` առաջարկեցին նրանց հատկությունները նկարագրող կառուցվածքային խելամիտ բանաձևեր։
▲* 1921 թվականին Լևինը առաջ քաշեց «ԴՆԹ–ի տետրանուկլեոտիդային կառուցվածքի»<ref>{{cite journal| title = ???| author = P. A. Levene| journal = J. Biol. Chem.| volume = 48| year = 1921| pages = 119}}</ref> մի վարկած, որը հետագայում հերքվեց։ Քիմիկոսները քննադատորեն էին մոտենում մակրոմոլեկուլների գոյությանը, որի արդյունքում էլ ԴՆԹ–ին վերագրեցին ցածր մոլեկուլային զանգվածով կառուցվածք։
* 1935 թվականին ֆոսֆատազ ֆերմենտի օգնությամբ Կլեյն ու Տանհաուզերը կատարեցին ԴՆԹ–ի նուրբ ֆրագմենտավորում, որի արդյունքում ստացան բյուրեղային վիճակում գտնվող, ԴՆԹ–ի կառուցվածքի մեջ մտնող 4 նուկլեոտիդները<ref>{{cite journal| title = ???| author = W. Klein, S. J. Thannhauser| journal = Z. physiol. Chem.| volume = 231| year = 1935| pages = 96}}</ref>։ Այս բացահայտումը նոր հնարավորություններ ստեղծեց այդ միացությունների կառուցվածքների որոշման համար։
▲* 1940–ական թվականներին Ալեքսանդր Տոդի գլխավորությամբ Քեմբրիջում մի հետազոտական խումբ անցկացնում է նուկլեոտիդների և նուկլեոզիդների քիմիայի ոլորտում լայնածավալ սինթետիկ հետազոտություններ։ Այդ աշխատանքի արդյունքում որոշվեցին նուկլեոտիդների քիմիական կառուցվածքի բոլոր մանրամասները։ Այդ ոլորտում աշխատանքների համար 1957 թվականին Ալեքսանդր Տոդը ստացավ [[Նոբելյան մրցանակ]] քիմիայի բնագավառում։
* Ավստրիացի կենսաքիմիկոս [[Էրվին Չարգաֆ]]ը հայտնաբերեց նուկլեինաթթուներում տարբեր տեսակի նուկլեոտիդների պարունակման օրինաչափությունները, որոնք հետագայում անվանվեցին Չարգաֆի կանոններ։
▲* 1953 թվականին Վոթսոնի և Կրիկի ջանքերով որոշվեց ԴՆԹ–ի երկրորդային կառուցվածքը` երկշղթա պարույրը<ref>{{cite journal| title = Molecular Structure of Nucleic Acids: A Structure for Deoxyribose Nucleic Acid| author = J. D. Watson, F. H. C. Crick| journal = [[Nature]]| volume = 171| year = 1953| pages = 737—738| doi = 10.1038/171737a0}}</ref>։
== Անջատման մեթոդներ ==
== Կառուցվածք ==
▲[[Պատկեր:DNAn+1 T.svg|thumb|ԴՆԹ–ի պոլիմերային շղթայի հատված]]
Նուկլեինաթթուների պոլիմեր մոլեկուլները կոչվում են պոլինուկլեոտիդներ։ Նուկլեոտիդները միմյանց են միանում ֆոսֆոդիեթերային կապի միջոցով։ Քանի որ նուկլեոտիդներում գոյություն ունեն միայն 2 տեսակի շաքարային օղակներ` ռիբոզան ու դեզօքսիռիբոզան, ապա գոյություն ունեն միայն 2 տեսակի նուկլեինաթթուներ` ԴՆԹ–ն և ՌՆԹ–ն։
== ԴՆԹ և ՌՆԹ ==
* ԴՆԹ. Շաքարային օղակը դեզօքսիռիբոզն է, ազոտական հիմքերը` գուանինը (G), ցիտոզինը (C), ադենինը (A) և թիմինը (T)։ ԴՆԹ–ն կազմված է 2 հակազուգահեռ նուկլեոտիդային շղթաներից։
* ՌՆԹ. Շաքարային օղակը ռիբոզն է, ազոտական հիմքերը` գուանինը (G), ցիտոզինը (C), ադենինը (A) և ուրացիլը (U)։ Ռիբոզայի առանձնահատկությունների շնորհիվ [[ՌՆԹ]]–ն հաճախ ունի տարբեր երկրորդային և երրորդային կառուցվածքներ, առաջացնելով կոմպլեմենտար տեղամասեր շղթայի տարբեր հատվածների միջև։
| 