|
}}
'''Լոր''' - գյուղ [[Սյունիքի մարզ]]ի [[Սիսիան]]ի տարածաշրջանում: Ծովի մակերեւույթիցմակերևույթից բարձր է 1680 մետր: Հեռավորությունը մարզկենտրոն [[Կապան]]ից 134կմ134 կմ է, նախկին շրջկենտրոն Սիսիանից`Սիսիանից՝ 30 կմ: Մակերեսը 17.97 քառակուսի կիլոմետր է: Բնակչությունը [[2009]]թ. հունվարի 1-ի դրությամբ` 419 է: Գյուղապետն է [[Դավիթ Արզումանյան]]ը:
== Պատմությունը ==
Լորը հարուստ պատմական անցյալ ունեցող գյուղ է: Գտնվելով Սիսիանի երեք ենթագոտիներից մեկի`մեկի՝ [[Լորաձոր]]ի կենտրոնում, Լորը հեռավոր անցյալում հսկայական տնտեսական ու քաղաքական ազդեցություն է ունեցել շրջապատի բնակավայրերի վրա եւև ավելի քան երկու հազար տարի դիմացել ժամանակների դաժան փորձություններին:
Լոր գյուղի մասին առաջին գրավոր հիշատակությունը վերաբերում է 839 թվականին: [[Ստեփանոս Օրբելյան]] պատմիչը իր նշանավոր «Պատմութիւն տանն Սիսական» գրքում հրապարակել է Սյունյաց եպիսկոպոս Տեր-Դավթի կազմած «Հավիտենական կտակը», որտեղ գրված է, որ ՏաթեւիՏաթևի վանքի կալվածքները ընդլայնելու խնդրանքով առաջնորդը դիմել է Սյունյաց Փիլիպպե 1-ին գահերեց իշխանին եւև նրանից գնել ՏաթեւինՏաթևին հարող Արծիվ գյուղը`գյուղը՝ ամբողջ տարածքով: Միաժամանակ Սյունյաց տեր Փիլիպպեն կալվածքներ է նվիրել վանքին, այդ թվում եւև [[ՏաթեւՏաթև]] գյուղը: Այդ կտակ-փաստաթուղթը, որ Փիլիպպեից եւև Տեր-Դավթից բացի ստորագրել են հոգեւորհոգևոր ու աշխարհիկ մի շարք տերեր, որոշել է նաեւնաև [[ՏաթեւիՏաթևի վանք]]ի տիրույթների սահմանները, որոնց արեւմտյանարևմտյան սահմանը հասնում է մինչեւմինչև Լոր գյուղի անունը կրող Լորաձորի սկիզբը:
ՏաթեւիՏաթևի շրջակա սահմանները որոշող հաջորդ վավերագիրը կազմվել է [[906թ.906]] թ., երբ ավարտվել է ՏաթեւիՏաթևի վանային համալիրի մայր`մայր՝ Պողոս-Պետրոս եկեղեցու շինարարությունը: Այդ առիթով Սյունյաց հոգեւորհոգևոր աթոռը նոր գյուղեր եւև կալվածքներ է ստացել: Փաստաթղթի տակ, մի խումբ հոգեւորհոգևոր եւև աշխարհիկ տերերի հետ, ստորագրել են ոչ միայն Սյունյաց տեր Փիլիպպեի հաջորդ Աշոտը եւև նրա որդիները, այլ նաեւնաև հայոց թագավոր [[Սմբատ Բագրատունի]]ն, որ եկել էր եկեղեցու նավակատիքին: Այստեղ նույնպես ՏաթեւիՏաթևի արեւմտյանարևմտյան սահմանը համարվում է Լորաձորի սկիզբը:
Այս փաստաթղթերը, սակայն, Լորի վաղեմությունն ապացուցող գրավոր աղբյուրներ են միայն: 1950-ական թվականներին ականավոր պատմաբան [[Մորուս Հասրաթյան]]ը Լորում պեղումներ կատարելիս հայտնաբերել է հեթանոս ծեսով թաղված երեխայի թամբարան: Այդ փոքրիկի (հավանաբար իշխանական ընտանիքի զավակ) բերանում դրել էին մետաղադրամ, որը կտրվել է Պարսից [[Շապուհ]] արքայի օրոք (383-389թթ.): Սա ապացուցում է, որ դեռեւսդեռևս հայոց թագավորության շրջանում Լորը գոյություն է ունեցել, գուցե եւև որոշիչ դեր կատարել ամբողջ ենթագավառում: Չէ որ նրա անունով էր կոչվում շուրջ 15 գյուղ ներառող այդ գետահովիտը:
Լորը ենթագավառում իր գերակշիռ դիրքը ([[Աղվերծ]]-[[Դարպաս]]ի հետ) պահպանել է նաեւնաև միջնադարում: Ստեփանոս Օրբելյանի «Պատմությանը» կցված` Սյունիքի 12 գավառների 677 գյուղերի ցուցակի համաձայն, վերոհիշյալ երկու գյուղերի շուրջը համախմբված էին [[Մրուց]], [[Մարդակայք]], [[Տատան]], [[Մազազնի]], [[Լծեն]], [[Որոտն]], [[Ոպնի]], [[Երեմք]], [[Մոգույք]], [[Մշկաձոր]], [[Սապատաձոր]] գյուղերը: Ուշ միջնադարում այստեղ կազմավորվել են մինչեւմինչև օրս գոյատեւողգոյատևող [[Շենաթաղ]] եւև [[Գետաթաղ]] գյուղերը:
Հետագա դարերում Լորի բարձրացումը կապվում է Սյունյաց Օրբելյանների իշխանության հաստատման եւև հզորացման հետ: Ըստ որում, եթե իշխանության անցնելուց հետո Օրբելյանները Սյունիքի ենթագավառներում կառավարիչներ կամ կուսակալներ էին նշանակում իրենց իշխանական տան ներկայացուցիչներին, ապա Լորում նրանք դաշն կնքեցին տեղի Որոտշահ անվանվող իշխանազուն տոհմի հետ: Այդ մասին պատմագրությունը պահպանել է երկու ծանրակշիռ վկայություն:
== Նշանավոր լորեցիներ ==
|
