«Էդուարդ Աղայան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{այլ կիրառումներ|Էդուարդ Աղայան (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ
'''Էդուարդ Աղայան''' ([[մարտի 16]], [[1913]], [[Մեղրի]] - [[դեկտեմբերի 29]], [[1991]], [[Երևան]]), հայ լեզվաբան։▼
| ԱԱՀ = Էդուարդ Բագրատի Աղայան
| բնագիր ԱԱՀ =
| պատկեր =
| չափ =
| նկարագրում =
| ծննդյան օր = {{ԾԱ|1913|03|16}}
| ծննդավայր = [[Մեղրի]]
| վախճանի օր = {{ՄԱՏ|1991|12|29|1913|03|16}}
| վախճանի վայրը = [[Երևան]]
| քաղաքացիություն = {{Դրոշավորում|ՀԽՍՀ}}
| հպատակություն =
| ազգություն = հայ
| կրոն =
| ազդվել է =
| ազդել է =
| գրքեր =
| աշխատանք =
| կարողություն =
| մասնագիտություն =լեզվաբան
| ամուսին =
| ծնողներ =
| երեխաներ =
| պարգևներ և մրցանակներ =
| կայք =
}}
▲'''Էդուարդ Բագրատի Աղայան''' ([[մարտի 16]], [[1913]], [[Մեղրի]] - [[դեկտեմբերի 29]], [[1991]], [[Երևան]]), հայ լեզվաբան։
== Կենսագրություն ==
Էդուարդ Աղայանը ծնվել է [[1913]] թվականի [[մարտի 16]]-ին [[Մեղրի]]ում։ 1928 թվականին ավարտել է տեղի 7-ամյա դպրոցը։ 1930-1932 թվականներին աշխատել է Մեղրու կոլտնտեսությունում` սկզբում որպես հաշվետար, ապա` հաշվապահ։ 1933 թվականից ուսանել է [[ԵՊՀ]] պատմագրական ֆակուլտետում` միաժամանակ աշխատելով ծխախոտի ֆաբրիկայում որպես հաշվապահ։
1938 թվականին ավարտել է համալսարանը և 1939 թվականին ընդունվել ասպիրանտուրա։ 1941
1932-
Էդուարդ Աղայանը տասնամյակներ շարունակ աշխատել է նաև [[ՀՀ ԳԱԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ|ՀԽՍՀ ԳԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի
Էդուարդ Աղայանը քանիցս մասնակցել է միջազգային գիտաժողովների (Երևան, [[Մոսկվա]], [[ԱՄՆ]], [[Հնդկաստան]] և այլն)։
1979 թվականից մինչև կյանքի վերջը եղել է լեզվաբանության գծով գիտական աստիճաններ շնորհող մասնագիտական խորհրդի նախագահ։ 1953 թվականին ընտրվել է Երևանի քաղխորհրդի,
Էդուարդ Աղայանի
== Գործունեությունը ==
Էդուարդ Աղայանը գործունեությունը վերաբերում է ընդհանուր լեզվաբանության, [[Լեզվաբանությունը Հայաստանում|հայ լեզվաբանության պատմության]], [[Հայոց լեզվի պատմություն|հայոց լեզվի պատմության]], քերականագիտության (համեմատական քերականություն, նակարագրական քերականություն, պատմական քերականություն), [[Բառագիտություն|բառագիտության]] (բառաքննություն և ստուգաբանություն), [[Բարբառագիտություն|բարբառագիտության]], ժամանակակից հայոց լեզվի, Արևելքի գրականության պատմության, գրաբանության (նաև ուղղախոսություն, ուղղագրություն) և այլ հարցերի: Նշանակալից են նրա «Լեզվաբանության ներածություն» (Եր., 1952, 1963, 1967) աշխատությունը, որը ԽՍՀՄ բարձրագույն նախարարության կողմից երաշխավորվել է որպես միութենական բուհական դասագիրք և հրատարակվել ռուսերեն 1959-ին, «Պատմահամեմատական մեթոդը լեզվաբանության մեջ» (Ե., 1957), «Գրաբարի քերականություն», հատոր 1 (Ե. 1964), «Ժամանակակից հայերենի հոլովումը և խոնարհումը» (Ե., 1967), «Ընդհանուր և համեմատական բառագիտություն» (Ե., 1984) աշխատությունները. վերջինը 1957-ին վերամշակված հրատարակվել է «Լեզվաբանության հիմունքներ» խորագրով:
Ընդհանուր լեզվաբանությանը նվիրված աշխատությունները աչքի են ընկնում նյութի բազմակողմանի դիտարկումներով, ինքնատիպ հարցադրումներով ու փաստարկումներով, շարադրանքի պարզությամբ ու թարմությամբ: Դրանցում նա նոր խոսք է ասում լեզվի բնորոշման, նրա տարբերակների առանձնացման, լեզվի ծագման ու զարգացման օրինաչափությունների, լեզվի կառուցվածքային մակարդակների, լեզվաբանական մի շարք հասկացությունների (օրինակ, [[վանկ]]ի, [[հնչույթ]]ի, [[ձևույթ]]ի, [[խոսքի մասեր]]ի, լեզվական կառուցվածի ու համակարգի և այլն):
▲Էդուարդ Աղայանի բրոնզաձույլ կիսանդրին ԵՊՀ կենտրոնական մասնաշենքի նախասրահում խորհրդանշում է ականավոր գիտնական-մանկավարժի դերը համալսարանական գիտություն զարգացման գործում։
Աղայանը նաև հնչյունաբանական, բառագիտական-բառակազմական, ձևաբանական արժեքավոր վերլուծություններ է կատարել հայերենի գիտական քերականության խնդիրների գծով, կիրառել է նկարագրության ժամանակակից մեթոդներ: Կարևոր հետազոտություններ է կատարել` նվիրված հայրենի բառապաշարին, նրա շերտերին, բառակազմական կաղապարներին, տերմինաբանությանը և այլ խնդիրներ:
Էդուարդ Աղայանը մեծ ավանդ ունի նաև հայ բառարանագրության բնագավառում. «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» (Ե., 1976) երկհատոր գիրքը` հայերենի բառապաշարի ընդգրկմամբ (136 հազար բառ և 11 հազար դարձվածք) և բառահոդվածների ձևիմաստային բազմաբնույթ դասդասումներով ու պարզաբանումներով մնում է որպես բառարանագրական բացառիկ ձեռքբերում:
Համահեղինակ է հանրակրթական դպրոցի 4-7-րդ դասարանների հայոց լեզվի դասագրքերի, որոնք ունեցել են բազմաթիվ հրատարակություններ: Նրա գիտական վաստակի մաս է կազմում նաև իր ուսուցիչ Հրաչյա Աճառյանի բազմահատոր աշխատությունների խմբագրման, անավարտ հատվածների լրացման և հրատարակության պատրաստման շնորհակալ աշխատանքը, մասնավորապես «Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի» բազմահատորյակի խմբագրման, «Արմատական բառարանի» տպագրության պատրաստման գործում:
== Պարգևներ ==
* ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, 1970
* Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան, 1983
* «Աշխատանքային արիության» մեդալ, 1945
* Խաչատուր Աբովյանի անվան մեդալ
== Երկեր ==
* Լեզվի ծագումը ե զարգացումը, է 1947
* Լատիներեն լեզվի քերականություն. դիրք 1, Երևան, 1950
*
== Աղբյուրներ ==
*Կենսագրական հանրագիտարան, Ե., ԵՊՀ համալսարան, 2009, էջ 73-75:
*Հ. Զ. Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Ե., «Հայաստան», 1987, էջ 20-22:
*Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական բառարան, հատոր Ա, Ե., «Հայաստան», 1973, էջ 66:
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
| |||