«Մանդարին (աստիճանավոր)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: → (2) oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Image:Portrait of Jiang Shunfu.jpg|thumb|Մանդարին [[Ջիան Շանֆու]]ի 15-րդ դարի պատկերը։]]
'''Մանդարինը''' ([[Չինարեն]]՝官, guān, [[Կանտոն]]՝ gun, [[Վիետնամերեն]]՝ quan) [[Չինաստան]]ի և [[Վիենտամ]]ի կայսերական կառավարության աստիճանավոր գիտնական էր։ Այս տերմինը, ընդհանուր առմամաբ, ստանում են կայսերական քննական համակարգի միջոցով պաշտոնապես նշանակվածներին։ Այն սովորաաբար ներառում է, երբեմն բացառում է ներքինիներին, որոնք նույբպես ընգրկված են երկու բնագավառների կառավարության մեջ։
''Պատմությունը և թերմինի գործածումը''
Մանդարին թերմինը գալիս է [[Պորտուգալերեն]] mandarim(վաղ արտասանությունը՝ մանդարին): Պորտուգալերեն բարը լայնորեն կիրառվում է Պորտուգալերեն ամենավաղ հաշվետվություններում Չինաստանի մասին՝ [[Տոմե Պիրես]]ի դեսպանատան բանտարկությունը վերապրածների նամակներում, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, գրվել էին [[1524]] թ․, և « Castanheda's História do descobrimento e conquista da Índia pelos portugueses»-ում։ [[Մատտեո Րիչչի]]ն, որ Չինաստանի մայր ցամաք է մտել պորտուգալական [[Մակաու]]ից 16-րդ դարի վերջին։ նույնպես հաստատել է, որ պորտուգալացինորը կիրառում էին այդ թերմինը։
Շատերին թվում եր, որ պորտուգալերեն այդ բառը կապված է mandador(անձ, որ հրամայում է), mandar(հրամայել) և լատիներեն mandare բառերի հետ: Ժամանակակից բառարանները, սակայն, պնդում են, որ այն փախառել են պորտուգալարենից՝ Malay [ˈməntəri], որը առաջացել է սանկրիտի mantrin բառին ([[դեվանգարի]]՝ मंत्री, նշանակում է խորհրդական կամ նախարար, էթիմոլոգիայով կապված է mantra բառին): Ըստ Կայսերական [[Մալայզիա]]յի Պրոֆեսոր [[Ունգկու Աբդուլ Ազիզ]]ի՝ թերմինը ունի իր ծագումը․ երբ Մալլակկայի սուլթանության ժամանակ Մալակկայում ապրող պորտուգալացիները ցանկանում էին հանդիպել Չինաստանի բարձր պաշտոնյաներին, նրանք օգտագործում էին «menteri» թերմինը, ավելացնելով «n» իրենց՝ լեզվի վատ ըմբռնման պստճառով, այդ բարձր պաշտոնյաներին դիմելու համար։
16-րդ դարում, մինչև մանդարին թերմինը տարածվեծ եվրոպական լեզուներում, «Loutea» բառը տարբեր արտասանություններով հաճախ գործածվում էր եվրոպական ճամփորդական հաշվետվություններում չինական գիտնական-պաշտոնյաներին հղելու համար։ Այն հաճախ գործածվում է [[Գալեոտե Պերերյրա]]յի՝ Եվրոպայում 1565 թ․ հրատարակված հաշվետվություններում Չինաստանում 1548-53 ստացած իր փորձի մասին։ Գործածվում է նաև Գասպար դա Կրուզի՝ Չինաստանի տրակտատում(1569 թ․) որպես Louithia։ Ըստ Ց․Ր․Բոքսերի բացաըրության՝ բառը առաջացել է չինարեն 老爷 բառից(Մանդարին Պինյին՝ lǎoye, Ամոյի բարբառով՝ ló-tia, Ցունշույի բարբառով՝ lāu-tia), որը, ամենայն հավանականությամբ, օգտագորշվում էր Չինաստանում պաշտոնյաներին դիմելու համար։ Խուան Գոնզալես դե Մեդոզայի «Հզոր և զորեղ Չինաստանի թագավորության պատմություն և այդտեղի իրավիճակը»([[1585]] թ․) աշխատության մեջ, որը մեծ ազդեցություն ունեցավ Պերեյրայի զեկույցի և Գասպար դա Կրուզի գրքի վրա և որը եվրոպացիների Չինաստանի մասին գլխավոր տեղեկագրությունն էր 16-րդ դարի վերջին, այդ բառը հադես է գալիս որպես գիտնական-պաշտոնյաներին դիմելու հիմնական թերմին։
Արևմուտքում մանդարին թերմինը կապված էր գիտնական-պաշտոնյաների հետ, ովքեր ընկղել են իրենց պոեզիայի, գրականության և Կոնֆուցիական ուսուցմանը մեկտեղ նաև քաղաքացիական ծառայողական պարտականությունները կատաելու մեջ։
Մինգ և Քինգ կայսրությունների հիմնական լեզուն կոչվում եր «Մանդարին լեզու» եվրոպակամ միսսիոներների կողմից, թարգնամելով չինարեն Չժունհուա անունը։ Մանդարին թերմինը նաև օգտագործվում է արդի չինարեն լեզվի համար, որը զարգացել է վաղ լեզվից։ Ավելի լայն խմբերում Մանդարինի բարբառով խոսում են նաև հյուսիսային և հարավայաին Չինասատանի բարբառով։
''Պատմություն''
Մոտավորապես 1300 տարի([[605]]-[[1905]] թթ․) մանդարինները ընտրվում էին չափազանց խիստ կայսերական քննությունան միջոցով։
Չինաստանում քաղաքացիական ծառայողներ եղել են դեռևս Ջո դինաստիայում։ Ամեն դեպքում, ամենաբարձր պաշտոնները զբաղեցնում էին ազնվականության և իշխանների բարեկամները։ Կարգերը փոխվեցին, երբ Թանգ դինաստիայում մանդարինների վերջնական ձևը հաստատվեց։ Մանդարինները դարձան չինական ազնվականության հիմնադիրները։ Քինգ դինաստիայի անկումից հետո մանդարիններին փոխարինեցին ժամանակակից քաղաքացիական ծառայողները։
Վիետնամը, չինական կանոններից ազատվելուց հետո և նորերը ստեղծելուց հետո, դարձավ անկախ միապետություն, ընդօրինակելով մանդարինների քաղաքացիական ծառայության համակարգը։
''Աստիճանավորումը''
Քինգ Դինաստիան([[1644]]-[[1912]]) բաժանեց բյուրոկրատիան քաղաքացիական և ռազմական դիրքերի, երկուսն էլ ունեին 9 գնահատման աստիճան՝ յուրաքանչյուրը բաժանված Ա և Բ կատեգորիաների։ Քաղաքացիական նիշերը ատիճանավորում էին սպասավորից մինչև կայսր, կամ Արգելված քաղաքի գլխավոր քարտուղարից մինչև մաքսավոր։ Ռազմական աստիճանավորումը կազմված էր հարկադիր կատարողից մինչև թագավորական արքունիքի կառավորիչ։
| |||