«Դինգո»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ կետադրություն, փոխարինվեց: : → ։ (64)
Տող 28.
Դինգոյի գիտական անվանումը հաճախ է փոփոխության ենթարկվել։ 1792 թվականին այս տեսակին տրվել է Canis antarcticus անվանումը։
Այնուհետև գիտնականները դինգոյին դասել են գորշ գայլի ենթատեսկաների շարքը և անվանումը փոխվել է՝ Canis lupus dingo։ Քսաներորդ դարի սկզբում դինգոն ուներ այլ անվանում ՝ Canis familiaris dingo՝ վերցրած շան լատիներեն անվանումից՝ Canis lupus familiaris։ Նրանք այդպես էին անվանել դինգոյին, քանի որ համարում էին, որ այն բավանակ հեռու է իր նախնի գայլից և ավելի մոտ է շանը։
Այսօրվա դրությամբ դինգոյի գիտական անվանումը Canis lupus dingo է, սակայն դեռ օգտագործվում են երկու այլ լատիներեն անվանումներ՝ Canis dingo, որը դինգոյին դասում է որպես առանձին կենդանի, հեռու շներից և գայլերից, և Canis lupus familiaris dingo, որը համարում է, որ դինգոն գայլի ընտանի տեսակ է։
 
=== Անվան ծագումը ===
 
Ենթադրվում է, որ դինգո անունը ծագել է տինգո անունից։ Այս անունը բնիկ ավստրալիացիների լեզվով նշանակում է ընտանի շուն։
Դինգո անվանը կարող է կցվել նաև մեկ այլ անուն, որը նշում է, թե տվյալ դինգոն որտեղ է ապրում՝ սարերի դինգո, անապատային դինգո, հյուսիսային դինգո և այլ։
Վերջին ժամանակներում մարդիկ սկսել են դինգոյին անվանել նաև "ավստրալական վայրի շուն" կամ "ավստրալական գայլ"։
Բնիկները դինգոյին տալիս են տարբեր տեսակի անվանումներ։ Տարբեր տեղերում ապրող բնիկներ տարբեր անուններ ունեն դինգոյին հիշատակելու համար։
 
== Բնութագիր ==
Տող 46.
Ավստրալիայի վայրի շները ավելի մեծ են ասիական շներից։
Դինգոները ունեն լայն գլուխներ՝ սուր դնչերով և լայն ու ցցված ականջներով։ Համեմատած իր տիպի այլ կենդանիների, դինգոները ունեն ավելի մեծ ատամներ և սուր ժանիքներ։
Աչքերի գույնը դեղնավուն է, ծիրանագույն կամ շագանակագույն։
 
=== Մորթին ===
 
Դինգոյի մորթին ունի կարճ և փափուկ մազեր։ Պոչի մազերը ավելի երկար են։ Մազերի երկարությունը կախված է նաև տարվա եղանակից։ Մորթու հիմնական գույնը ոսկեգույն-կարմրավունն է սակայն կարող են հանդիպել նաև այլ գունավորմամբ մորթի ունեցող դինգոներ՝ սև մոխրագույն կամ սպիտակ։ Սև դինգոները ժամանակին ապրել են Ավստրալիայում, սակայն նրանք շատ հազվագյուտ են դարձել այսօրվա դրությամբ։ Նրանց կարելի է հանդիպել Ասիայում։
 
== Առաջացումը ==
[[File:Dingo At Taronga Zoo.jpg|thumb|right|200px|Դինգո]]
Դինգոյի առաջացումը բազմաթիվ տարաձայնություններ է առաջացրել։ Գիտնականները հստակ չեն իմանում, թե դինգոն ինչպես է հայտնվել Ավստրալիայում։ Ըստ նրանց դինգոն առաջին անգամ Ավտրալիա կարող է հասած լինել 6-10 հազար տարի առաջ։ Դինգոն իր արտաքին նմանությամբ շատ մոտ է հնդկական և ասիական գայլերին, այդ իսկ պատճառով գիտնականները մտածում են, որ բնիկները հնարավոր է վարժեցրել են այս գայլերին դարձնելով ընտանի կենդանիներ։ Տարիներ ընթացքում նրանք նավերով այդ վարժեցրած գայլերին տեղափոխել են Ավստրալիա։ Գայլերը Ավստրալիայում վերսկսել են իրենց վայրի կյանքը և հարմարվել են տեղանքի կլիմային։
 
=== ԴՆԹ անալիզներ ===
 
Դինգոյի իրական նախնիներին պարզելու համար կատարվել են մի շարք ԴՆԹ անալիզներ։ Այս անալիզները ցույց են տվել, որ դինգոն ավելի մոտ է գտնվում ընտանի շանը, քան գայլերին կամ կոյոտներին։ Դինգոյի անալիզները հեռու չեն նաև ասիական գայլերի անալիզներից և ենթադրվում է, որ ընտանի շները կարող են առաջացած լինել հենց ասիական գայլերից, քանի որ նրանք չափսերով ավելի փոքր են և մարդամոտ են։ Ասիական շները հազարամյակներ առաջ վայրի են եղել։
Մաքուր դինգոների անալիզները համարյա չեն տարբերվում շների անալիզներից։ Անալիզներ կատարվել են նաև համեմատելով տարբեր տարածքներում ապրող դինգոների։ Կրկին ոչ մի տարբերություն շների անալիզներից։ Գիտականորեն դա բացատրվում է նրանով, որ դինգոները իրականում շների շատ մոտ հարազատներն են։
 
=== Այլ անալիզներ ===
Տող 80.
Ոռնոցները նաև իրար հետ խոսալու ձև են հանդիսանում։ Դինգոները, ինչպես նաև իրենց ցեղակից գայլերը, ապրում են խմբերով, որոնք ոհմակ են անվանվում։ Ոհմակում յուրաքնաչյուր դինգո ունի իր դերը և կարևորությունը։ Ոռնոցների և այլ ձայների միջոցով դինգոները որոշում են, թե ով է իրենցից ավելի կարևոր։ Ոռնոցը նաև օգտագործվում է հեռու տարածության վրա իրար գտնելու կամ վտանգի դեպքում իրար նախազգուշացնելու նպատակով։
Ոռնոցների միջոցով դինգոների ոհմակը խոսում է նաև այլ ոհմակների հետ։ Քանի որ ըստ ավանդույթի երկու տարբեր ոհմակներ իրար հետ գտնվում են լարված և թշնամական հարաբերությունների մեջ, դինգոները ոռնում են բոլորը միասին, այդպիսով ցանկանալով ցույց տալ, որ իրենց ոհմակը ավելի մեծ է։
Ի տարբերություն գայլերի ոռնոցների, դինգոների ոռնոցները շատ չեն ուսումնասիրվել։
 
=== Հաչոցը ===
 
Ի տարբերություն շների հաչոցի, դինգոների հաչոցը ավելի կարճ է և հազվագյուտ։ Հաչոցը կազմում է դինգոների ձայնային ազդանշանների միայն հինգ տոկոսը։ Հաչոցը օգտագործվում է մյուս դինգոներին վտանգի մասին զգուշացնելու համար։ Շների և գայլերի հաչոցները շատ տարբեր են։ Դինգոների հաչոցները կարող են տարբեր ինտոնացիա և բարձրություն ունենալ։ Կարող են համատեղվել նաև այլ ձայների հետ՝ մռնչոց, լաց և այլն։
Դինգոները կարող են հաչոցը համատեղել նաև ոռնոցի հետ։ Այս ժամանակ դինգոն սկզբից հաչում է մի քանի անգամ, այնուհետև սկսում է ոռնալ։
Մասնագետները համոզված են, որ եթե դինգոները ավելի շատ շփվեն շների հետ, կսկսեն նրանց նման հաչալ։ Սակայն գերմանացի մի կենդանաբան պատմել է, որ երկու եղբայր դինգոների սովորեցրել են հաչալ։ Եղբայրներից մեկը սկսել է ավելի տիպիկ հաչոցներ արձակել, իսկ մյուսը ոչ։
 
== Պահվածքը ==
 
Դինգոները մարդկանց նկատմամբ ամաչկոտ են և աշխատում են ինչքան հնարավոր է նրանցից խուսափել:խուսափել։ Դեպքեր են գրանցվել երբ դինգոները վախեցել և փախել են մարդկանցից:մարդկանցից։
Դինգոները հիմնականում ապրում են խմբերով:խմբերով։ Որսում են գիշերը և որսի ժամանակ իրար հետ շփվում են ձայնային ազդանշաններով: ազդանշաններով։
 
=== Հարաբերությունները ===
[[File:Dingowelpen Berlin.JPG|thumb|right|200px|Փոքրիկ դինգոներ]]
 
Դինգոների պահվածքը շատ հետաքրքիր և միաժամանակ բարդ է, ինչպես գայլերինը և կոյոտներինը:կոյոտներինը։
Երիտասարդ արուները ապրում են միայնակ կյանքով, իսկ ավելի հասունները ընտանիք են հիմնում:հիմնում։ Ընդհանրապես դինգոները ապրում են միասին՝ խմբերով, սակայն այն տարածքներում, որտեղ նրանք շատ են, դինգոները ապրում են զույգերով (և իրենց ձագերով):։
Դինգոների ոհմակները տարբեր կառուցվածքներ ունեն:ունեն։ Ոհմակի մեծությունը կախված է նրանց ապրելու վայրից և տարածքում գտնվող որսալու կենդանիների չափսերից:չափսերից։ Եթե որսի կենդանիները չապսերով մեծ են, ապա դինգոների ոհմակը համեմատաբար մեծ է, իսկ եթե կենդանիները փոքր են, ապա ոհմակը նույնպես փոքր է:է։
Դինգոների ոհմակները ապրում են իրար կից տարածքներում, այդ իսկ պատճառով դինգոները ինչպես նաև մյուս կենդանիները իրենց տարածքը ընդգծում են իրենց հոտը թողնելով ծառերի, թփերի, քարերի վրա:վրա։ Ընդհանրապես երկու տարբեր ոհմակներ գտնվում են լարված հարաբերություններում:հարաբերություններում։ Դինգոները շատ բարի չեն գտնվում նաև ոհմակի նոր անդամների նկատմամբ:նկատմամբ։ Եթե երիտասարդ մի դինգո ցանկանում է միանալ մի ոհմակի, ապա նրա անդամները չուզենալու դեպքում կարող են դինգոյի քշել կամ վախեցնել, որպեսզի նա հեռու մնա իրենցից:իրենցից։
Ոհմակը կարող է ունենալ 3-11 անդամ: անդամ։
 
=== Բազմացումը ===
[[File:Look at me dad.jpg|thumb|right|200px|Արու դինգո իր ձագերի հետ]]
 
Դինգոները բազմանում են տարեկան մեկ անգամ:անգամ։ Ի տարբերություն այլ շնազգիների, դինգոները չունեն բազմանալու հատուկ սեզոն:սեզոն։ Նույնիսկ կենդանաբանակ այգիներում պահված դինգոներին ուսունասիրելուց հետո մասնագետները չեն կարողացել ասել, թե տարվա որ եղանակին կամ որ ամսին են դինգոները բազմանում:բազմանում։ Միայն հաստատվել է այն փաստը, որ արուների սեռական ակտիվությունը նվազում է ամռան ամիսներին:ամիսներին։
Ավստրալիայում ապրող դինգոները բազմանում են հիմնականում մարտ-մայիս ամիսներին, իսկ Ասիայում ապրողները՝ օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին:ամիսներին։
Միայնակ էգ դինգոները կարող են ձագեր ունենալ երկու տարեկան հասակում:հասակում։ Եթե դինգոները ապրում են ոհմակով, ապա ձագեր ունենալ կարող է միայն գլխավոր (ալֆա) էգ դինգոն:դինգոն։ Դինգոների հղիությունը տևում է մոտ 60 օր:օր։
Արու դինգոները սեռական հասունացման հասնում են մեկից երեք տարեկան հասակում: հասակում։
 
Հիմնականում ձագերի քանակը հինգն է, սակայն կարող է հասնել մինչև տասի: Արու ձագերը թվաքանակով ավելի շատ են, քան էգերը: Ոհմակում ապրող դինգոներից միայն գլխավոր զույգը կարող է ձագեր ունենալ: Ոհմակի մյուս անդամները պետք է պահեն, մեծացնեն, պաշտպանեն և կերակրեն ձագերին: Սովորաբան ոհմակի մյուս էգերին տրված չէ ձագեր ունենալու իրավունք, այդ իսկ պատճառով եթե մեկ այլ էգ ձագեր է ունենում, գլխավոր էգը կարող է սպանել այդ ձագերին:
 
Հիմնականում ձագերի քանակը հինգն է, սակայն կարող է հասնել մինչև տասի:տասի։ Արու ձագերը թվաքանակով ավելի շատ են, քան էգերը:էգերը։ Ոհմակում ապրող դինգոներից միայն գլխավոր զույգը կարող է ձագեր ունենալ:ունենալ։ Ոհմակի մյուս անդամները պետք է պահեն, մեծացնեն, պաշտպանեն և կերակրեն ձագերին:ձագերին։ Սովորաբան ոհմակի մյուս էգերին տրված չէ ձագեր ունենալու իրավունք, այդ իսկ պատճառով եթե մեկ այլ էգ ձագեր է ունենում, գլխավոր էգը կարող է սպանել այդ ձագերին:ձագերին։
 
=== Որսը ===
[[File:The Dingo Finds a Dead Fish.jpg|thumb|left|200px|Մահացած ձուկ գտած դինգո]]
[[File:Canis lupus dingo 08 - Christopher Watson.jpg|thumb|right|200px|Դինգոն ջուր խմելիս]]
Դինգոները որսում են տարբեր տեսակի և չափսի կենդանիներ՝ միջատներից սկսած մինչև գոմեշ:գոմեշ։ Դինգոների որսը մեծ կապ ունի նրանց ապրած տարածքի հետ:հետ։ Հիմնականում Ավստրալիայում ապրող դինգոները որսում են տարբեր կրծողների՝ առնետներ, մկներ, նապաստակներ և այլն, կենգուրուների, ընտանի կենդանիների՝ ոչխաներ, կովեր և այլն:այլն։
Ավստրալիայի հյուսիս-արևելյան հատվածում ապրող դինգոները ավելի հմտորեն են որսում մեծ կենդանիների, քան մյուս տարածքներում ապրողները:ապրողները։ Իրենց զբաղեցրած տարածքի չոր կլիմայի պատճառով որսը դինգոների համար մեծ դժվարություն է հանդիսանում, այդ իսկ պատճառով դինգոների սննդի տաս տոկոսը կազմում են նաև տարբեր տեսակի մանր կենդանիներ և միջատներ:միջատներ։ Դինգոները կարող են նաև որսալ տարբեր չափսերի սողունների, սակայն դա հազվադեպ է պատահում:պատահում։ Սողուններին որսալը դժվար է, քանի որ նրանք շատ արագ են վազում և ունեն ինքնապաշտպանության համար նախատեսված բազմաթիվ միջոցներ՝ սուր պոչ, ծակծկող մարմին և այլն:այլն։
Ավստրալիայի ծովափնյա վայրերում բնակվող դինգոների սննդի մեծ մասը կազմում են նաև ձկները այլ ծովային մանր կենդանիների հետ միասին ՝ խեցգետիններ, խխունջներ և այլ:այլ։ Դինգոները կարող են սնվել նաև բույսերով և հատապտուղներով, իսկ ճարահատված դինգոները սնվում են նույնսիկ մարդկանց կողմից թափված աղբով:աղբով։
Շատ ժամանակ դինգոները ուտում են մահացած կենգուրուների և տարբեր եղջրավոր կենդանիների դիակներ կամ ոսկրեր:ոսկրեր։ Բացի այս կենդանիների դիակներից նրանք կարող են սնվել մահացած ձկներով, պինգվիններով և տարբեր թռչուններով:թռչուններով։
 
Ամռան ամիսներին դինգոները օրական խմում են մոտ մեկ լիտր ջուր, իսկ ձմռանը՝ կես լիտր: լիտր։
 
=== Որսի տարբեր եղանակներ ===
Տող 127 ⟶ 126՝
[[File:Canis lupus dingo 12 - Christopher Watson.jpg|thumb|right|200px|Դինգոն ջրի մեջ]]
 
Դինգոները սովորաբար զոհին սպանում են կոկորդից բռնելով:բռնելով։ Եթե զոհը չափսով մեծ կենդանի է, ապա դինգոները նրան որսում են ոհմակով և ոհմակի մեկ կամ երկու անդամ աշխատում են զոհին գետնին տապալել:տապալել։ Փոքր կենդանիներ որսալու համար այս ամենը պետք չի գալիս:գալիս։
Երբ որ հերթը հասնում է կենգուրուներ որսալուն, ապա դինգոները աշխատում են որսալ փոքրերին, քանի որ դա ավելի հեշտ է:է։ Կենգուրու որսալը ավելի հեշտ է ստացվում բաց և ազատ տարածություններում:տարածություններում։ Դինգոները մեծ կենգուրուներ որսում են, երբ նրանք ոհմակով են և երբ ոհմակի առաջատարը նրանց գլխավորում և ուղղություն է տալիս:տալիս։
Վերջին տարիներին հայտնի է դարձել, որ որոշ դինգոների սնունդը բաղկացած է միայն մարդկանց հետևից թողնված սննդի մնացորդներով:մնացորդներով։ Դա կարող է բացատրվել դինգոների վարքի փոփոխությամբ:փոփոխությամբ։
Դինգոները երբեմն որսում են նաև թռչուններ, եթե այս վերջինները գետնի վրա են:են։ Դինգոները կարող են նաև գողանալ արծիվների պաշարած սնունդը:սնունդը։
Հայտնի է, որ դինգոները շատ հմտորեն որսում են ոչխարների:ոչխարների։ Նույնիսկ միայնակ դինգոն կարող է հեշտությամբ որսալ այս կենդանուն:կենդանուն։ Դինգոները որսում են նաև այլ ընտանի կենդանիների:կենդանիների։ Որսի հաջողությունը կախված է դինգոյի առողջական վիճակից և տարիքից:տարիքից։
Ինչպես գայլերը, դինգոները նույնպես կարողանում են որսալ իրենցից մի քանի անգամ մեծ կենդանիների:կենդանիների։ Հաջողությունը թաքնված է նրանում, որ ոհմակում յուրաքանչյուրը ունի իր դերը և պատասխանատվությունը:պատասխանատվությունը։ Աշխատանքի ճիշտ կատարելու դեպքում ոհմակը հասնում է մեծ հաջողությունների: հաջողությունների։
 
 
=== Միգրացիա ===
 
Դինգոները սովորաբան չեն փոխում իրենց ապրելու վայրը:վայրը։ Դա տեղի ունենում, երբ որ տեղանքում սով է տարածվում:տարածվում։
Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ երիտասարդ դինգոները ավելի երկար տարածություն կարող են անցնել:անցնել։ Արուները սովորաբար ավելի դիմացկուն են և կարող են մեկ օրվա ընթացքում հաղթահարել 21 կմ տարածք, իսկ էգերը՝ 11 կմ:կմ։ Չնայած դրան դինգոները չեն կարող երկար ապրել անծանոթ տեղանքում և ստիպված են լինում ետ դառնալ:դառնալ։
Դինգոյի կողմից հաղթահարված ամենաերկար տարածությունը 250կմ է եղել: եղել։
 
 
 
== Արտաքին հղումներ ==
 
 
* "[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/australiaandthepacific/australia/7469222/Australias-dingo-may-be-worlds-oldest-breed-of-dog.html Dingo found to be one of the world's oldest dog breeds]." From ''Times Online'' 18 March 2010. [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/environment/article7066581.ece]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/3529010.stm BBC story on dingo mitochondrial DNA study]
 
 
[[Կատեգորիա:Գայլեր]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Դինգո» էջից