«Հաճարենի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ
| name = Հաճարենի
| image file =
| image title = Հաճարենու անտառ
| image descr = [[Հաճարենու անտառ]]
| regnum
| divisio = [[Ծածկասերմեր]]
| latin = '''Fagus'''▼
| classis = [[Երկշաքիլավորներ]]
|ordo=[[Հաճարածաղկավորներ]]
| familia = [[Հաճարազգիներ]]
| genus = '''Հաճարենի '''
| wikispecies = Fagus▼
| species = '''Հաճարենի անտառային'''
| commons = Category:Fagus▼
|
| author = [[L.]], 1753
}}▼
| syn =
| children name =
'''Հաճարենի''', (հաճարածառ, հաճարի ('''Fagus'''), ) [[հաճարազգիներ]]ի ընտանիքի տերևաթափ ծառերի ցեղ։▼
| children =
| typus = {{bt-latarm|Fagus sylvatica|aut=L.|txt=|Հաճարենի անտառային}}
| range map =
| range map caption =
| range map width =
| range legend =
| Возник = 60
▲ | wikispecies = Fagus
▲ | commons = Category:Fagus
| grin = 4605
▲ }}
▲'''Հաճարենի'''
== Ընդհանուր բնութագիր ==
[[Պատկեր:Grib skov.jpg|մինի|ձախից|''Fagus sylvatica'']]
Ստվերադիմացկուն է, խոնավասեր, ջերմասեր, զգայուն հողի խոնավության նկատմամբ։ Առաջացնում է մաքուր և խառն անտառներ։ Ապրում է 350-400 տարի։ Ունի ամուր, ծանր, լավ հղկվող բնափայտ, որն օգտագործվում է երաժշտական գործիքներ, ճկված կահույք, մանրատախտակ պատրաստելու համար։
== Կենսաբանական նկարագիր ==
== [[Հայաստան]]ում ==▼
Սլացիկ ծառ է, բարձրությունը՝ 40-50 մ, բնի տրամագիծը՝ 1,5-2 մ: Բունը և բազմամյա ճյուղերը ծածկված են հարթ, բարակ, մոխրասպիտակ կեղևով:
Երիտասարդ ճյուղերը դարչնագույն են: [[Տերև]]ները պարզ են, հերթադիր, ձվաձև: [[Ծաղիկներ]]ը միատուն են, մանր, բացվում են տերևների հետ միաժամանակ: Պտուղը կաղնեևման եռակող ընկուզիկ է՝ պատված փայտյա պտղակալով:
▲== [[Հայաստան]]ում ==
[[ՀՀ]]-ում աճում է 1 տեսակ՝ արևելյան Հաճարենի (''F. orientalis''), որը մինչև 50 մ բարձրությամբ հզոր սաղարթով ծառ է։ Տերևները պարզ են, ձվաձև, կեղևը՝ հարթ։ Պտուղը կաղին է։ Տարածված է [[Տավուշի մարզ|Տավուշ]]ի, [[Լոռու մարզ|Լոռու]] և այլ մարզերում։ Հյուսիսային գոտում հիմնական ծառատեսակ է, հարավում՝ սահմանափակ, հանդիպում է Սրաշեն գյուղում ([[Սյունիքի մարզ]]), [[Աղվերան]]ի անտառներում։
== Տարածում ==
Տարածված է Լոռու, Տավուշի, հազվադեպ՝ նաև [[Կոտայք]]ի և [[Սյունիք]]ի մարզերում: Աճում է միջին և վերին լեռն, գոտիներում (450-2200 մ բարձրություններում): [[ՀՀ]]
անտառների գերակշռող ծառատեսակներից է:
== Նշանակություն և կիրառում ==
[[Պատկեր:Beech with Branches.jpg|right|thumb|250px|''Fagus grandifolia'']]
Ընկուզիկներն օգտագործվում են սննդի մեջ: Դրանք հում վիճակում պարունակում են ֆազին թունավոր ալկալոիդը (առաջացնում է սրտխառնոց և գլխապտույտ), որը բովելիս քայքայվում է: Պտուղներից ստանում են յուղ, իսկ քուսպը խոզերի կեր է:
Հաճարենին ստվերադիմացկուն է, խոնավասեր: Բնափայտն ամուր է, առաձգական: Դրանից պատրաստում են մանրատախտակ, կահույք և այլ իրեր, օգտագործվում է շինարարության մեջ (հատկապես ստորջրյա կառույցներում):
Ապրում է 400 և ավելի տարի:
== Տեսակներ ==
Համաձայն Կյուի Բուսաբանական այգու կայքի դասը ընդգրկում է 11 տեսակ<ref>[http://apps.kew.org/wcsp/qsearch.do?plantName=Fagus Species of Fagus]{{ref-en}}{{ref-la}} </ref>
* {{Bt-latarm|Fagus chienii|aut=[[W.C.Cheng]]|}}
* {{Bt-latarm|Fagus crenata|aut=[[Blume]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus engleriana|aut=[[Seemen]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus grandifolia|aut=[[Ehrh.]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus hayatae|aut=[[Palib.]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus japonica|aut=[[Maxim.]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus longipetiolata|aut=[[Seemen]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus lucida|aut=[[Rehder]] & [[E.H.Wilson]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus orientalis|aut=[[Lipsky]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus sylvatica|aut=[[L.]]|txt=|}}
* {{Bt-latarm|Fagus ×taurica|aut=[[Popl.]]|}},
; հիբրիդ {{bt-armlat|Fagus sylvatica}} և {{bt-armlat|Fagus orientalis}}<ref name="ДикСССР">По данным книги «Деревья и кустарники СССР» (см. раздел [[#Литература|Литература]])</ref>
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
* {{ռուսերեն հոդված|автор=Артамонов В.|заглавие=Бук|ссылка=|издание=Наука и жизнь|год=1988|номер=7|страницы=158—160}}
* {{ռուսերեն գիրք|автор=Криштофович А. Н.|заглавие=Палеоботаника|ссылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/krishtofovich1957_paleobotanika.djvu|место=Л.|издательство=Гостоптехиздат|год=1957|страниц=650|ref=Криштофович}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.abrasive.ru/lib/articles.php?binn_rubrik_pl_catelems6=446 Санкт-Петербургский центр абразивов: Бук].
* [http://www.derewo.ru/?p=14&t=75 Статья из журнала «Дерево. RU» (март-апрель 2004 г.)]
* [http://www.beechtreecollection.com/BTC/ Beech Tree Collection – Photo Gallery of Beech Trees in The Hamptons, NY]
* [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=112623 Flora of China – ''Fagus'']
{{ՀՀՀ}}
| |||