|
Լեռնագնացության ակտիվ հանգիստի ու սպորտային ուղղությունները, չնայած միևնույն նպատակի ծառայելուն, էականորեն տարբերվում են իրենց դրսևորման և ներկայացման ձևերով։
Լեռներ բարձրանալը և այնտեղ գտնվելը ճիշտ կազմակերպման դեպքում ամրապնդում են մարզիկի առողջությունը և ակտիվ հանգստի միջոց են:են։ Բարձրլեռնային վերելքները կապված են նյարդային և ֆիզիոլոգիական մեծ լարվածության հետ:հետ։ Կատարվում են ցածր [[մթնոլորտային ճնշում|մթնոլորտային ճնշման]], ջերմաստիճանի տատանումների, օդի խոնավության, ուժեղ քամիների, բարձր [[ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ|ուլտրամանուշակագույն]] ճառագայթման պայմաններում: պայմաններում։
Ալպինիստը ստիպված է երկար ժամանակ քայլել մեծ բեռով:բեռով։ Վերելքների ժամանակ օրգանիզմի վրա ազդող գլխավոր գործոնը [[թթվածնաքաղց|թթվածնաքաղցն]]ն է, որից կտրուկ խանգարվում են [[Շնչառական համակարգ|շնչառական]] և [[Արյունատար համակարգ|սիրտանոթային համակարգ]]երին ֆունկցիաները:ֆունկցիաները։ Առանձնապես բնորոշ է շնչառության հաճախացումը, դրա ռիթմի և խորության փոփոխությունը, հաճախ խանգարվում են [[ախորժակ|ախորժակը]]ը, [[քուն|քունը]]: ը։
Ալպինիստի օրգանիզմի մի շարք համակարգերում և օրգաններում տեղի ունեցող փոփոխություններն ու խանգարումները, որպես կանոն, ունեն ժամանակավոր, անցողիկ բնույթ և կախված են օրգանիզմի անհատական հատկանիշներից ու մարզվածությունից:մարզվածությունից։ Բարձրությանն ավելի հեշտ հարմարվելու համար նպատակահարմար է աստիճան, կլիմայահարմարումը՝ տարբեր բարձրություններում տեղադրված ալպինիստական ճամբարներում:ճամբարներում։ Վերելքին կլիմայավարժվելու և նախապատրաստվելու տևողությունը որոշվում է դրա դժվարության աստիճանով:աստիճանով։
Մասնակիցների ֆիզիկական և տեխնիկական անբավարար պատրաստվածությունը, խմբի ոչ ճիշտ ընտրված կազմը, երթուղու դժվարության թերագնահատումը, անկարգապահությունը և անհամաձայնեցվածությունը, հանդերձանքի, սննդի վատ որակն ու պակասը, չկարգավորված բժշկական հսկողությունը կարող են դժբախտ պատահարների պատճառ դառնալ:դառնալ։ Ալպինիստների պատրաստման ծրագրի մեջ է մտնում ինքնաօգնության և փոխօգնության եղանակների պարտադիր ուսուցումը:ուսուցումը։ Ալպինիստ, ճամբարների կենտրոնացման վայրերում ստեղծվում է մշտական փրկարար ծառայություն:ծառայություն։
== Լեռնագնացությունը որպես ակտիվ հանգստի տեսակ ==
=== Ալպինիզմը` մարզաձև ===
Ալպինիզմը [[մարզաձև]] է, վերելք դեպի դժվարամատչելի լեռնագագաթները:լեռնագագաթները։ Այն ներառում է նաև բարձրլեռնային զբոսաշրջությունը:զբոսաշրջությունը։ Ալպինիզմն ունի նաև գիտական և գործնական` լեռներն ու սառցադաշտերն ուսումնասիրելու, բարձրլեռնային օդերևութաբանական կայաններ կազմակերպելու նպատակ:նպատակ։ Ալպինիզմի ձևավորման սկիզբը համարվում է [[1786]] թվական, երբ 2 շվեյցարացի՝ գյուղացի Ժ. Բալման և բժիշկ Մ. Պակկարը առաջինը նվաճեցին Ալպերի (որտեղից էլ առաջացել է անվանումը) ամենաբարձր գագաթը՝ Մոնբլանը (4810 մ):։ Հայաստանում ալպինիստական առաջին արշավն իրականացվել է [[1829]] թվականի սեպտեմբերի 27-ին, երբ Դորպատի (այժմ՝ Էստոնիայի Հանրապետության Տարտու քաղաք) համալսարանի պրոֆեսոր Ֆ. Պարրոտը և Խ. Աբովյանը բարձրացան Արարատի (Մեծ Մասիս) գագաթը (5165 մ):։ [[1845]] թվականի [[հուլիսի 29]]-ին Արարատի գագաթն է բարձրացել գերմանացի երկրաբան Հ. Աբիխը՝ թարգմանիչ Պ. Շարոյանի և երկու այլ հայերի ուղեկցությամբ:ուղեկցությամբ։ [[1896]] թվականի [[սեպտեմբերի 14]]-ին Արարատը նվաճել է նաև Ցյուրիխի համալսարանի պրոֆեսոր Ի. Աբելյանը:Աբելյանը։ Հայաստանում ալպինիստական արշավներ են կազմակերպվում դեպի Արագած (4090 մ), Կապուտջուղ (3904 մ), Մեծ Իշխանասար (3550 մ) լեռնագագաթները:լեռնագագաթները։ [[1935]] թվականին հայ ալպինիստները նվաճել են Մեծ Կովկաս լեռնային համակարգի ամենաբարձր՝ Էլբրուս գագաթը (5642 մ): ։
=== 1951 թվականից հետո ===
[[1951]] թվականին Երևանի ֆիզկուլտուրնիկի տանը ստեղծվել է ալպինիստական ակումբ, իսկ [[1960]] թվականից գործում է Ալպինիզմի հանրապետական ֆեդերացիան:ֆեդերացիան։ Հայ ալպինիստներից առավել հաջողության են հասել [[ԽՍՀՄ]] սպորտի վաստակավոր վարպետ Վ. Գալուստովը ([[ԽՍՀՄ]] եռակի չեմպիոն), սպորտի վարպետներ Ա. Հակոբյանը, Ս. Հարությունյանը, Ա. Չատինյանը, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ Ս. Մուրադյանը:Մուրադյանը։ [[1991]] թվականի սեպտեմբերի 23-ին Հայաստանի ալպինիստների մի խումբ, որի կազմում էին Ա. Աղաբաբյանը, Գ. Տատուրյանը, Հ. Տոնոյանը և Ա. Մայիլյանը, բարձրացավ [[Արարատ լեռ]]ան գագաթը՝ այդ նվաճումը նվիրելով Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակմանը:հռչակմանը։ Այդ ժամանակից սկսած` բազմաթիվ հայ ալպինիստներ նվաճել են Արարատի գագաթը:գագաթը։ Առավել նշանավոր էր [[2007]] թվականի հուլիսի 9-ին Արարատ լեռան գագաթը նվաճած ամենամեծ՝ 9-հոգանոց խմբի վերելքը, որի կազմում էր միջազգային սպորտի վարպետ, ճարտարապետ, 78-ամյա Ս. Մուրադյանը:Մուրադյանը։
== Ալիպինիստական հագուստ ==
[[Պատկեր:HK TST Space Museum Tools for Mountaineering 1.JPG|մինի|Ալպինիստական պարագաներ՝ լեռնագնացության թանգարանում:]]
Ալպինիստի հագուստը պետք է համապատասխանի վերելքի բարդությանը, լինի թեթև, հարմար, հուսալի պաշտպանի ցրտից, քամուց, տեղումներից, ջերմաստիճանի տատանումներից և անդրամանուշակագույն ճառագայթներից:ճառագայթներից։ Պետք է ունենա նաև հատուկ կոշիկ (եռատամ սանրաձև սեպերով), պաշտպան, ակնոց, թթվածնային սարքեր և այլն:այլն։
== Սնունդ ==
Սնունդը պետք է լինի բարձր կալորիականության (օրական առնվազն 4500-5000 կկալ), անհրաժեշտ է սնվել օրը 4-5 անգամ, հնարավորության դեպքում՝ տաք կերակուր:կերակուր։ Լեռնային պայմաններում [[ածխաջրեր|ածխաջրերը]]ը յուրացվում են ավելի լավ, քան [[ճարպեր|ճարպերը]]ը, ուստի պետք է փոքրացնել օրաբաժնի ճարպային և մեծացնել ածխաջրային մասը, դրան ավելացնել [[ապուխտ|ապխտեղեն]], [[շոկոլադ]], [[շաքար]], մեծ քանակությամբ [[վիտամին C]], [[վիտամին B|B]] (խումբ), միրգ, [[պաքսիմատ]] և այլն:այլն։
== Բժշկական հսկողություն ==
Ալպինիզմով զբաղվելիս պարտադիր է բժշկական խիստ հսկողությունը:հսկողությունը։ Ալպինիստ, ճամբարի բժիշկը կատարում է առաջնային հետազոտություն, ինչպես նաև բժշկական զննում՝ վերելքից առաջ և հետո, հսկում տարբեր կարգի դժվարության վերելքներին մասնակցելու թույլտվությունը, հետևում է մարզիկների կլիմայահարմարման և հատուկ մարզման ճիշտ ռեժիմին, կազմում սննդի օրաբաժին:օրաբաժին։ Առաջին կարգի բարդության վերելքին թույլատրվում է մասնակցել 17 տարեկանից ոչ ցածր պատանիներին ու աղջիկներին, բարձրլեռնային վերելքներին (6500 մ և ավելի)՝ 24 տարեկանից հետո, շատ բարձրլեռնային վերելքներին՝ միայն փորձված ալպինիստներին:ալպինիստներին։
== Պատկերներ ==
<gallery>
|
