Վիքիպեդիա

«Ավոկադո»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, փոխարինվեց: եւ → և (4), : → ։ (37) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{taxobox
| name =Ավոկադո
| image file = Persea americana fruit 2.JPG
Տող 14.
| familia = [[Դափնազգիներ]]
| genus = Persea
| species = [[Ավոկադո]]
| latin =Persea americana
| author =[[Mill.]], 1768
Տող 42.
}}
'''Ավոկադո''', ավոկադենի<ref>Ա. Ա. Ղուլյան, Կ. Վ. Բալայան, Բուսանունների հայերեն, ռուսերեն, լատիներեն բառարան, Երևան, 2013</ref> կամ ամերիկյան Perseus ({{lang-la|Persea americana}})` մշտադալար պտղատու [[բույսեր]]ի տեսակ, պատկանում է Lauraceae ընտանիքին: Մշակաբույսերի ընտանիքի կարևոր [[պտուղ]]: Ավոկադոյի պտուղները հարուստ են [[վիտամին]]երով և կարևոր հանքային նյութերով: Ռուսերենում օգտագործում են բույսի մեկ այլ անվանում՝ '''ագակատ'''<ref>Агакат // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (см. раздел Ссылки).</ref>:
Իսկ անգլերենում բույսն ու պտուղները ունեն հետևյալ անունը՝ alligator pear («կոկորդիլոս տանձ»):։
== Կենսաբանական նկարագրությունը ==
[[Պատկեր:Persea americana fruit.JPG|մինի|ձախից|Ավոկադոյի պտուղները ծառի ճյուղին]]
Ավոկադոն արագ աճող [[ծառ]] է, որի բարձրությունը հասնում է մոտավորապես 18 մետրի, [[ցողուն]]ը սովորաբար լինում է ուղիղ՝ խիստ ճյուղավարված:ճյուղավարված։ [[Տերև]]ները էլիպսաձև են, երկարությունը հասնում է մինչև 35 սմ-ի, ամբողջ տարին մնում են{{sfn|Ботаника|2006}}:։
[[Ծաղիկներ]]ը փոքր են աչքի չնկնող, կանաչավուն են, գտնվում են ասեղնատերև տերևներում{{sfn|Ботаника|2006}}:։ Պտուղները տարբեր չափի են, տանձի նման, պտղի երկարությունը հասնում է 5 մինչև 20 սմ, քաշը 50գ մինչև 1,8 կգ:կգ։ Խակ պտուղը մուգ կանաչ է կեղևը կոշտ, ժամանակի ընթացքում դառնում է սև:սև։ Հասած պտուղը կանաչ կամ դեղնականաչ գույն ունի, յուղոտ է, պարունակում է շատ [[ճարպ]]:։ Պտղի կենտրոնում գտնվում է մեծ կորիզը կամ [[սերմ]]ը:ը։
== Աճեցում ==
===== Աճեցման պատմությունը =====
Համաձայն հնագիտական տվյալների, ավոկադոն աճեցնում են մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակից:հազարամյակից։
[[Ացտեկներ]]ը այն անվանել են աուակատլ («անտառային յուղ»):։
[[1553]] թվականին ավոկադոն առաջին անգամ հիշատակվել է Պեդրո Սիեզա դե Լեոնի<ref>{{cite web|url=http://kuprienko.info/pedro-cieza-de-leon-cronica-del-peru-parte-primera-al-ruso/|title=Сьеса де Леон, Педро. Хроника Перу. Часть Первая. — Киев, 2008 (пер. А. Скромницкий)|archiveurl=http://archive.is/sQQr|archivedate=2012-07-09}}</ref> «Խրոնիկա Պերուի» գրքում:գրքում։
===== Կիրառումը ացտեկների կողմից =====
Բերնարդինիո դե Սաագուն ([[1576]]) իր «Նոր Իսպանիայի գործերի ընդհանուր պատմություն» հիմնարար աշխատությունում նշել է ավոկադոյի բժշկական նշանակության մասին, և եկել է այն եզրակացության , որ ավոկադոն ունի մեծ նշանակություն, նրանից պատրաստված խառնուրդները օգտագործում են որպես շամպուն թեփի դեմ, իսկ նրա պտուղները խորհուրդ չի տրվում տալ կերակրող մայրերին:մայրերին։ Ըստ հնագույն ացտեկական ավանդազրույցի` ավոկադոյի [[կորիզ]]ը հնդիկներին նվիրել է Աստված` նրանց խոստանալով մշտապես փրկել քաղցից։ Կորիզից աճում է մեծ բարձրության հասնող մշտադալար ծառ, որի բերքառատ ճյուղերը ծանրությունից թեքվում են ցած։ Ացտեկները, համտեսելով այդ աստվածային ընծան, փրկվում են սովից։
{{մեջբերում|Նրանք, ովքեր տալիս են կաթ, չպետք է ուտեն ավոկադոյի պտուղներ, որովհետև դրանք երեխաների{{sfn|Саагун|2013|с=129}} մոտ առաջացնում են փորլուծություն}}
===== Արդյունաբերական աճեցում =====
Ավոկադոն աճեցնում են բազմաթիվ արևադարձային և մերձարևադարձային երկրներում ([[ԱՄՆ]], [[Բրազիլիա]], [[Աֆրիկա]], [[Իսրայել]]):։ Մեկ ծառից հավաքում են մոտավորապես [[150]]-[[200]] կգ բերք:բերք։ Գոյություն ունեն ավոկադոյի [[400]] սորտեր:սորտեր։ Եվրոպայում ավոկադո կարող են ձեռք բերել ամբողջ տարվա ընթացքում: ընթացքում։
 
{| class="wikitable sortable" align=center style="text-align:right"
Տող 108.
[[Պատկեր:GrowingAvocadoFromSeed.JPG|մինի|աջից|Սերմերի ցանելու ձևերը]]
[[Պատկեր:Persea americana20090902 48.jpg|մինի|աջից|Ավոկադոյի սածիլ]]
Ավոկադոյի ծիլերը տնկելիս դնում են բավականին խորը հողի մեջ, խորությունը՝ 2-3 սմ:սմ։ Մի քանի տարվա ընթացքում բարձրությունը կարող է հասնել 1 մետրի:մետրի։
Սերմը ցանելու համար անհրաժեշտ է սերմի վրա փոքր անցքեր անել, անցքերում դնել փայտիկներ:փայտիկներ։ Փայտիկները ծառայում են որպես սյուներ, որի շնորհիվ պտուղը մնում է ջրի մակերեսին:մակերեսին։ Շուտով առաջանում են արմատները, երբ դրանք կլինեն բավարար, պտուղը կարելի է դնել հողի մեջ:մեջ։ Սերմը կարելի է նաև դնել խոնավ [[բամբակ]]ի մեջ, և անընդհատ այն խոնավացնել:խոնավացնել։ Երբ սերմը բաժանվի երկու մասի կարելի է դնել [[հող]]ի մեջ:մեջ։ Մի քանի օրից կամ շաբաթից այն կծաղկի:կծաղկի։
[[Պատկեր:Persea americana (Avocado) Sprout 08May2010.JPG|մինի|ձախից|Ավոկադոյի 2 շաբաթական սածիլը]]
[[Պատկեր:Persea americana20090705 42.jpg|մինի|ձախից|Երիտասարդ սածիլ]]
===== Գյուղատնտեսական նշանակությունը =====
Բույսի աճի համար անհրաժեշտ է որևոտ վայր, պաշտպանություն ուժեղ քամիներից:քամիներից։ Ավոկադոյի աճի համար հողը պետք է բերրի լինի, լավ պարարտացված:պարարտացված։ Պտղաբերման համար անհրաժեշտ է խոնավություն:խոնավություն։ Ավոկադոն չի դիմանում ոչ ցրտին, ոչ երաշտին:երաշտին։ {{sfn|Ботаника|2006}}.
Սենյակային պայմաններում ավոկադոն պետք է պահել լուսավոր վայրում (ամռանը՝ տաք, ձմռանը՝ զով), ջրել չափավոր:չափավոր։
Բազմանում է սերմերով, հատումներով և պատվաստով:պատվաստով։
[[Պատկեր:Avocado.jpg|մինի|աջից|Ավոկադոյի պտուղները]]
== Խոհանոցում ==
Տող 124.
[[Պատկեր:Спелый плод авокадо с масштабом.jpg|մինի|աջից|Հասուն Ավոկադոյի պտուղը]]
===== Ավոկադոյի սննդարար արժեքը =====
100 գրամ ավոկադոն 118 կկալ կալորիականություն ունի:ունի։ Այն պարունակում է` [[վիտամին K]]` 14,6 մգ, [[կալիում]]` 437,27 մգ, [[ֆոլաթթվային աղեր]]` 45,19 մգ, վիտամին B<sub>6</sub>` 0,2 մգ, [[վիտամին C]]` 5,77 մգ, [[պղինձ]]` 0,19 մգ, դիետիկ մազաթելիկներ` 3,65 մգ: մգ։
 
===== Թեթև ուտեստներ =====
Տող 130.
3 հատ ավոկադոն (առանց կորիզի) հարիչով լավ խառնել, ավելացնել 1 կիտրոնի հյութ, 3 ճաշի գդալ ձիթապտղի յուղ, աղ, սև և կարմիր (աղացած) պղպեղ (ըստ ցանկության)։
 
2 հատ դեղնասպիտակավուն ավոկադոյի միջուկը կտրատել խորանարդիկներով, ավելացնել 1 կիտրոնի հյութ, աղ և պղպեղ։ Վերցնել 400 գրամ ծովախեցգետնի միսը, վրայից լցնել ավոկադոյի խյուսը (պյուրե) և շարել ավոկադոն, ծածկել մետաղաթաղանթով եւև դնել սառնարանի մեջ։ Պատրաստի սննդարար ուտեստեղենը զարդարել սամիթի ճյուղերով։
[[Պատկեր:IndonesianFood JusAlpokat.JPG|մինի|ձախից|շոկոլադե օշարակ]]
===== Աղցան յոգուրտով =====
Տող 138.
===== Աղցան ավոկադոյից և նարնջից =====
 
Պատրաստել թանձր կերակրահյութ (սոուս)։ Անհրաժեշտ է՝ 2 ճաշի գդալ քացախ, 60 մլ կիտրոնի եւև 100 մլ նարնջի հյութեր, 20 մլ ձիթապտղի յուղ, մանանեխի փոշի, աղ և (համեմունքային) պղպեղ՝ ըստ ցանկության։ Հավասար քանակով (420 գ) նարինջը և ավոկադոն մաքրել կեղեւներիցկեղևներից, կտրատել, շարել հովհարի ձեւովձևով, վրան լցնել թանձր կերակրահյութը և մանր կտրատած մաղադանոսը։
[[Պատկեր:Criollo avocados de Oaxaca.png|400px|մինի|աջից|Ավոկադո]]
[[Պատկեր:Avocado.jpeg|400px|մինի|ձախից]]
Տող 163.
|Վիտամին В<sub>6</sub>||0,2 մգ
|}
 
 
 
== Ավոկադոյի բժշկական նշանակությունը ==
Ավոկադոյի պտուղների մեջ պարունակվող [[ֆոլաթթու]]ն նվազեցնում է [[խոլեստերին]]ի մակարդակը արյան մեջ։ Ավոկադոն կիրառվում է որպես նախապահպանություն՝ սակավարյունության, աղեստամոքսային համակարգի հիվանդությունների, ստամոքսաբորբի, հիպերտոնիկ հիվանդության, [[աթերոսկլերոզ]]ի, [[շաքարային դիաբետ]]ի դեպքում։ Լավացնում է տեսողությունը, հիշողությունը և կրճատում սիրտ-անոթային հիվանդությունների զարգացումը։ Վերացնում է սթրեսները։ Ավոկադոյի կճեպը երբեմն օգտագործում են արյունալույծ հիվանդության (դիզենտերիա) ժամանակ։ Կճեպներն ունեն որդաթափ հատկություն։ Վիտամին E-ն օրգանիզմը հարստացնում է թթվածնով` պաշտպանելով օրգանիզմի և մաշկի [[բջիջներ]]ը, F-ը` ապահովում է մազերի և մաշկի առողջ վիճակը:վիճակը։ Պղինձը կանխում է անեմիան` սակավարյունությունը, երկաթը արյունաստեղծ կարևոր էլեմենտ է, վիտամին B<sub>2</sub>-ը մասնակցում է արյան կարմիր գնդիկների առաջացմանը:առաջացմանը։ Որպես կալիումի աղբյուր` կարգավորում է արյան ճնշումը:ճնշումը։ Ավելի շատ կալիում է պարունակում, քան բանանը:բանանը։ Ավոկադոն մարմնի և օրգանիզմի երիտասարդության և առողջության աննկարագրելի աղբյուր է:է։
Մենք, իհարկե, հնարավորություն չունենք այդ պտղի տերևներն օգտագործելու, բայց ավոկադոյի հայրենիքում այն օգտագործում են տարբեր հիվանդությունների բուժման համար։
Ավոկադոյի տերևները ծամում են լնդերի (պիոռեա) հիվանդության դեպքում։
Տող 182 ⟶ 180՝
* [http://slovari.yandex.ru//БСЭ/Авокадо/|title=Авокадо Ավոկադոյի մասին Սովետական Մեծ Հանրագիտարանում] {{ru}}
* [http://www.ucavo.ucr.edu/AvocadoVarieties/VarietyFrame.html Ավոկադոյի տեակներ] {{en}}
 
 
[[Կատեգորիա:Բուսակերների խոհանոց]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ավոկադո» էջից