«Հայերի բռնագաղթն Իրան (1603-1604)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ →‎Հայ ժոդովուրդի բռնագաղթը Իրան: clean up, փոխարինվեց: եւ → և (25), : → ։ (20), → (3) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
== Հայ ժոդովուրդի բռնագաղթը Իրան ==
[[1605]] թվականին [[Շահ-Աբբաս|Սեֆյան Շահ Աբբաս Առաջին]]ը կազմակերպեց հայ ժողովրդի բռնագաղթը դէպի Իրան, ինչի հետեւանքովհետևանքով 500 հազար հայեր Նախիջևանից բռնի տեղահանւեցին Պարսկաստան:Պարսկաստան։
Երկու գերուժերի' Պարսկաստանի եւև Օսմանեան Թուրքիայի միջեւմիջև ընթացող պատերազմում Շահ-Աբբասի պարտութիւնից յետոյ Արաքսի ափին բնակւող հայերը բռնի տեղահանուեցին:տեղահանուեցին։
 
Շահ-Աբբասը երեք նպատակ ունէր.
 
1. Ստեղծել բնակչութիւնից զուրկ սահմանամերձ գօտի, որպէսզի թուրքական բանակը ապաստան եւև մթերք չունենայ Պարսկաստանի դէմ արշաւանքը շարունակելու համար:համար։
 
2. Հայ բնակչութեանը տեղափոխել Պարսկաստանի կենտրոնական մասեր, որպէսզի հայերի միջոցով երկրի տնտեսութիւնը զարգանա եւև զարկ տրւի մետաքսի միջազգային առեւտրինառևտրին, քանի որ հայերը տիրապետում էին եւրոպականևրոպական լեզուներին.
 
3. Հայ արհեստաւորների եւև արւեստագետների միջոցով շէնացնել երկիրը' զարկ տալով արհեստներին ու արւեստներին:արւեստներին։
Այսպիսով, Ջուղայից գաղթեցւած հայերը հաստատւեցին Սպահան մայրաքաղաքի մոտ' Զայանդեռուդ գետի հարաւային մասում եւև հիմնեցին Նոր Ջուղան:Ջուղան։
Նորաբնակ հայերի միջոցով երկրի տնտեսութիւնը զարգացնելու իր մտադրութիւնն իրագործելու համար շահը նրանց տւեց արտոնություններ եւև լայն իրաւունքներ:իրաւունքներ։ Նոր Ջուղան շատ արագ դարձաւ հայութեան մշակութային կենտրոն:կենտրոն։
 
Նոր Ջուղայի առաջին փողոցը, ի պատիւ հայ վաճառականի, կոչուեց Խոջա Նազար:Նազար։ ԱյնուհետեւԱյնուհետև հիմնւեցին այդ փողոցին ուղղահայեաց 10 փողոցներ:փողոցներ։ Շուտով Նոր Ջուղայի հայերը իրենց ձեռքն առան մետաքսի միջազգային առեւտուրը:առևտուրը։ 1617թ. Շահ Աբբասը չեղեալ յայտարարեց անգլիացիների հետ կնքած առեւտրայինառևտրային պայմանագիրը եւև մետաքսի վաճառքի մենաշնորհը յանձնեց հայերին:հայերին։
Բացի վաճառականութիւնից, հայերը մեծ դերակատարութիւն ունեցան ոսկերչութեան, գորգագործութեան, կերպասագործության եւև բազում այլ արհեստների զարգացման գործում:գործում։
 
1670-1680թթ., տնտեսական եւև հասարակական ճգնաժամերի պատճառովով, իրանահայութեան կեանքը անկում է ապրում:ապրում։ 1722թ., աֆղանների յարձակման հետեւանքովհետևանքով, Նոր Ջուղայի բնակչութեան զգալի մասը գաղթեց Հնդկաստան, Ֆրանսիա, Աւստրիա, Հոլանդիա եւև Ռուսաստան:Ռուսաստան։
Դրանով հանդերձ 17-18-րդ դարերում Նոր Ջուղան հանդիսանում էր հայկակպն ամենամեծ մշակութային կենտրոններից մէկը:մէկը։
 
1630թ., Խաչատուր Կեսարացու ջանքերով, հիմնուում է դպրոց, որտեղ դասաւանդւում էր երաժշտութիւն, գրականութիւն, քերականութիւն, փիլիսոփայութիւն եւև բնագիտական առարկաներ:առարկաներ։ 1638թ. Նոր Ջուղայում արդէն գործում էր Մերձաւոր ԱրեւելքիԱրևելքի առաջին տպարանը, ուր տպագրւում է Մերձաւոր ԱրեւելքիԱրևելքի հայալեզու առաջին գիրքը եւև միայն դրանից 133 տարի անց է հայալեզու տպագրութիւնը սկիզբ առնում Հայաստանում:Հայաստանում։
 
Պէտք է նշել, որ Նոր Ջուղայի Ամենաքիչ Վանքին կից գործող դպրոցը շատ մեծ դերակատարութիւն է ունեցել ժողովրդի առաջընթացի գործում, քանի որ այնտեղ դասաւանդւում էին նաեւնաև եւրոպականևրոպական լեզուներ եւև վաճառականութեան կանոններ:կանոններ։ Վանքին կից հիմնւում է ձեռագիր գրքերի գրադարան-մատենադարան:մատենադարան։ Որմնանկարչութիւնը, զարդանկարչութիւնը, ճարտարապետութիւնը, գուսանական արւեստը, երաժշտութիւնն ու քնարերգութիւնը հասնում են իրենց ստեղծագործական գագաթնակէտին:գագաթնակէտին։
 
''Հարկ է նշել, nր բռնագաղթւած հայերի թւում եղած անւանի եւ ազնւական ընտանիքներից որոշները, փոխելով իրենց կրօնն ու ազգանունը' բարձր դիրքերի հասան: Օրինակ' Մամիկոնյան Ենիկոլոպյան տոհմից Մանուչարխան Մոթամեդոլդոլեհը, նրա եղբայրը՛ Սոլեյման խան Սահամոլդոլեհը, որդին՝ Ջահանգիր խանը: Միրզա Ալի Ասղարխան Ամինոլսոլթանը (Աթաբաքե ազամ) Վրաստանից գաղթած հայերից էր եւ իրանում ընդունել էր իսլամ: (Տվյալները վերցված են 1999թ. Հարվարդում տպագրված Խոարո Շաքեփ «իրանահայեր» գրքից):''