|
'''Հավելյալ արժեք''', վարձու բանվորի աշխատանքով իր աշխատուժի արժեքից ավելի ստեղծած արժեք, որն անհատույց յուրացնում է կապիտալիստը:կապիտալիստը։ «...Հավելյալ արժեքի արտադրությունը կամ հավելյալ աշխատանք կորզելը կապիտալիստական արտադրության սպեցիֆիկ բովանդակությունն ու նպատակն է...»([[Կարլ Մարքս|Մարքս Կ]]., Կապիտալ, հ. 1, էջ 313, 1954), կանխորոշում է արտադրողական ուժերի ու արտադրական հարաբերությունների զարգացման ուղղություններն ու տեմպերը:տեմպերը։ Այն արտացոլում է ոչ միայն բուրժուազիայի ու վարձու բանվորների, այլև բուրժուազիայի տարբեր խմբերի՝ արդյունաբերողների, առևտրականների, բանկատերերի, նաև դրանց ու հողասեփականատերերի տնտեսական հարաբերությունները:հարաբերությունները։ Հավելյալ արժեքի տեսությունը բացահայտել և գիտականորեն հիմնավորել է Կ. Մարքսը՝ «[[Կապիտալ (աշխատություն)|Կապիտալ]]»֊–ում ու մյուս աշխատություններում:աշխատություններում։ Վ. Ի. Լենինն այն անվանել է Մարքսի տնտեսագիտական ուսմունքի անկյունաքար:անկյունաքար։ Հավելյալ արժեքի արտադրության նախադրյալը հասարակության զարգացման որոշակի փուլում աշխատուժի վերածումն է ապրանքի:ապրանքի։ Արտադրություն կազմակերպելիս կապիտալիստը արտադրամիջոցներ և աշխատուժ գնելու համար ծախսում է որոշ քանակությամբ դրամ, հետապնդելով միայն մի նպատակ՝ ստանալ իր կանխավճարած դրամից ավելի մեծ արժեք՝ հավելյալ արժեք:արժեք։ Վերջինը չի կարող անհամարժեք փոխանակության արդյունք լինել, քանի որ ապրանքների առուծախն իրականացվում
է արժեքի օրենքի հիման վրա:վրա։ Հավելյալ արժեքի աղբյուր չեն կարող լինել նաև արտադրամիջոցները (հաստատուն կապիտալ), որովհետև դրանք չեն ստեղծում նոր արժեք, այլ միայն իրենց արժեքը փոխանցում են նորաստեղծ արդյունքին:արդյունքին։ Կապիտալիստն աշխատուժը գնում է այնպիսի արժեքով, որը որոշվում է այդ արժեքի վերարտադրության համար հասարակայնորեն անհրաժեշտ աշխատաժամանակի քանակով:քանակով։ Նա ձեռք է բերում աշխատուժ–ապրանքի սպառողական արժեքը, որն ունի առանձնահատկություն՝ սպառման (աշխատանքի) պրոցեսում նոր, իր արժեքից մեծ արժեք ստեղծելու ունակություն:ունակություն։ Հետևաբար, հավելյալ արժեքի միակ աղբյուրը վարձու բանվորի աշխատանքն է:է։ Հավելյալ արժեք,
Մարքսի բնորոշմամբ, արտադրության պրոցեսում կենդանի աշխատանքով ստեղծված և աշխատավարձի ձևով բանվորին վճարված արժեքների տարբերությունն է:է։ Այն հանդես է գալիս շահույթի ձևով, որն իրացման և բաշխման պրոցեսում ընդունում է ձեռնարկուական եկամտի, տոկոսի, հողային ռենտայի տեսք:տեսք։ Դրանք ունեն յուրահատկություններ, իսկ ընդհանուր կողմը ստացման աղբյուրն է՝ բանվորների չվարձատրված աշխատանքը:աշխատանքը։ Հավելյալ արժեքի արտադրությունն անսահման ավելացնելու ձգտումով կապիտալիստները տարբեր եղանակներով ուժեղացնում են վարձու աշխատանքի շահագործումը:շահագործումը։ Այդ եղանակներին համապատասխանում են հավելյալ արժեքի արտադրության երկու ձև՝ բացարձակ և հարաբերական:հարաբերական։ Բացարձակ հավելյալ արժեք ստացվում է անհրաժեշտ աշխատաժամանակից դուրս աշխատօրվա երկարացման, աշխատանքի չարունության բարձրացման միջոցով:միջոցով։
Բայց աշխատողն ունի իր ֆիզիկական և սոցիալական սահմանները, և բանվոր դասակարգի կազմակերպված պայքարով, օրենսդրական ճանապարհով այն կարգավորվում է:է։ Հավելյալ արժեքի ավելացման մյուս եղանակը կապված է հասարակական աշխատանքի արտադրողականության բարձրացման հետևանքով անհրաժեշտ աշխատաժամանակի կրճատման ու հավելյալի ՚ երկարացման (աշխատօրվա սահմանները մնում են անփոփոխ), այսինքն՝ աշխատուժի արժեքի իջեցման հետ:հետ։ Այս եղանակին համապատասխանում է Հարաբերական հավելյալ արժեքը:արժեքը։ Վերջինի տարատեսակն է հավելադիր հավելյալ արժեքը:արժեքը։ Կապիտալիզմի զարգացմամբ հավելյալ արժեքի նորման (m′) անընդհատ աճում է:է։ Այն որոշվում է հավելյալ արժեքի մասսայի (m) և փոփոխուն կապիտալի (v) կամ հավելյալ և անհրաժեշտ աշխատաժամանակների հարաբերությամբ՝ արտահայտված տոկոսներով. m′=m÷v×100:m÷v×100։ Հավելյալ արժեքի նորման արտացոլում է բանվոր դասակարգի շահագործման աստիճանը, մասսան՝ հավելյալ արժեքի բացարձակ մեծությունը, և հավասար է կանխավճարված փոփոխուն կապիտալի ու հավելյալ արժեքի նորմայի արտադրյալին. m= v.m′:m′։ Հավելյալ արժեքի նորմայի աճին հակազդում են՝ բանվոր դասակարգի պայքարը, աշխատուժի արժեքի բարձրացումը։
{{ՀՍՀ}}
|
