«Մկաններ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մկանները [[հենաշարժիչ համակարգ]]ի ակտիվ մասերն են և ապահովում են շարժումների բազմազանությունը։Մկաններիբազմազանությունը։ Մկանների շնորհիվ մարմինը պահպանում է հավասարակշռությունը, տեղաշարժվում է տարածության մեջ, իրականացնում կրծքավանդակրծքավանդակի ու ստոծանու շարժումները, կլլման ակտը, [[աչք]]ի շարժումները, ներքին [[օրգան]]ների, այդ թվում՝ սրտի աշխատանքը։

Մկանները լինում են հարթ և միջաձիգ զոլավոր։Մերզոլավոր։ Մեր մարմնի կմախքային մկանները կազմված են միջաձիգ զոլավոր մկանային [[հյուսվածք]]ից։Չափահասից։ Չափահաս մարդու կմախքային մկանները կազմում են մարմնի զանգվածի 1/3-ը, իսկ երեխանեերեխաներինը՝ 1/4-ը։ Ծերունական հասակում մկանային զանգվածի ծավալը փոքրանում է։ Մարզիկների մոտ այն կազմում է մարմնի ընդհանուր ծավալի 50 %-ը։ Մարդն ունի ավելի քան 600 մկան։ Կմախքային մկանների գործունեությունը կարգավորվում է [[նյարդային համակարգ]]ով, նրանք զուրկ են ինքնավարությունից, որի համար կոչվում են կամային։ Մկանները հարուստ են [[արյուն]]ատար անոթներով, որոնք ապահովում են նրանցում ընթացող նյութափոխանակությունը։

Կմախքային մկաններն ունեն բարդ կառուցվածք։Յուրաքանչյուրկառուցվածք։ Յուրաքանչյուր մկան կազմված է շարակցա[[հյուսվածք]]ային միջնաշերտով միմյանցից բաժանված բազմաթիվ խրձերից։Արտաքինիցխրձերից։ Արտաքինից մկանը ծածկված է ամուր թաղանթով՝ փակեղով։Մկափակեղով։ Մկանախրձերում գտնվում են տարբեր երկարության մկանաթելեր։

Մկանների տարբեր խմբեր բազմատեսակ ֆունկցիաներ են կատարում։Ըստկատարում։ Ըստ տեղադրվածության և ֆունկցիայի մեր մարմնի մկանները բաժանվում են խմբերի՝ գլխի, մեջքի, կրծքի, որովայնի և վերջույթների։

'''Կրծքի մկանները''' մասնակցում են վերին վերջույթների և շնչառական շարժումներին։Օրինակ,շարժումներին։ Օրինակ կրծքի մեծ մկանը մասնակցում է վերին վերջույթների իջեցմանը և խոր շնչառությանը։

'''Մեջքի մկանները''' ստորին վերջույթների մկանների հետ միասին ապահովում են մեր մարմնի ուղղաձիգ դիրքը, իրանի շարժումները։Մեջքիշարժումները։ երկարությամբՄեջքի դասավորվածերկարությամբ դասավորված մկանների կծկման շնորհիվ իրանը կարող է հետ կորանալ։

'''Վերջույթների մկանները''' կարևոր դեր են խաղում տեղաշարժման ժամանակ, ֆիզիկական աշխատանք կատարելիս, իրենց վրա կրելով մարմնի ամբողջ ծանրությունը։ Հատկապես լավ զարգացած է սրունքի հետևի կողմում գտնվող '''ձկնամկանը''', որը կծկվելով ոտքը ծալում է ծնկան հոդում, բարձրացնում կրունկը։ Այդ շարժումները կարևոր են վազելիս, քայլելիս։

Մկանը կծկվելիս կատարում է մեխանիկական աշխատանքը։Մերաշխատանքը։ Մեր կատարած բազմազան շարժումները, աշխատանքային գործունեությունը պայմանավորված են մկանների աշխատանքով։Մկանիաշխատանքով։ Մկանի կատարած աշխատանքի մեծությունը կախված է մկանի ուժից և նրա երկարությունից։Որքաներկարությունից։ Որքան հաստ և երկար է մկանը, այնքան նա ուժեղ է։

Մկանի յուրաքանչյուր կծկում պահանջում է էներգիա։Այդէներգիա։ Այդ էներգիայի աղբյուրն օրգանական միացությունների, գլխավորապես ածխաջրերի քայքայումն ու օքսիդացումն է։Մկանաթելերումէ։ Մկանաթելերում օրգանական նյութերը ենթարկվում են [[քիմիա]]կան փոխարկումների, որի օղակներում մասնակցում է [[թթվածին]]ը։Որպեսը։ Որպես արդյունք առաջանում է [[ածխաթթու գազ]], [[ջուր]] և անջատվում է էներգիա։Մկաններիէներգիա։ Մկանների [[արյուն]]ատար անոթներով հոսող արյունը նրանց անընդհատ մատակարարում է օրգանական միացություններ և թթվածին, հեռացնում քայքաման արգասիքները։

[[Կմախք]]ային մկանները նյարդավորող շարժա[[նեյրոն]]ները գտնվում են [[գլխուղեղ]]ում և [[ողնուղեղ]]ում։Նրանքում։ Նրանք նյարդային ազդակներ են հաղորդում մկաններին, ապահովելով նրանց [[ռեֆլեքս]]ային ռեակցիաների իրականացումը։

Կամային շարժողական գործողության բոլոր ձևերը, սկսած պարզ քայլքից մինչև ֆիզիկական ծանր աշխատանքի կատարումը, ղեկավարում են [[մեծ կիսագնդեր]]ի կեղևով։Կեղևիկեղևով։ Կեղևի շարժողական կենտրոնի նեյրոնների որոշ խումբ պատասխանատու է պարզ ռեֆլեքսների, մեկ այլ խումբ՝ ավելի բարդ շարժումների, իսկ երրորդները՝ նուրբ շարժումների իրականացման համար։Կեղևիհամար։ Կեղևի շարժողական գոտու մեծությունն ուղիղ համեմատական է ոչ թե մկանների զանգվածին, այլ շարժումների ճշտության աստիճանին։

Կեղևի շարժողական կենտրոնում համեմատաբար մեծ տեղ են զբաղեցնում ձեռքի, դեմքի, լեզվի շարժումները ղեկավարող հատվածները։ Շարժողական գործողությունների կարգավորմանը մասնակցում են նաև գլխուղեղի այլ բաժիններ (ուղեղիկ, միջին ուղեղ), սակայն իրանի և վերջույթների կոնկրետ շարժումների կատարման հրահանգները ձևավորվում են ողնուղեղում։ Նյարդերի վնասման դեպքում մկանները չեն կծկվում։

Մարդու յուրաքանչյուր շարժում իրականանում է փոխհակադարձ ներգործող մկանների (պարզող և ծալող) համաձայնեցված գործունեությամբ։Իրանիգործունեությամբ։ Իրանի, վերջույթների շարժումների մեծամասնությունը կատարվում է մի խումբ կծկման և մյուս խումբ մկանների միաժամանակյա թուլացման շնորհիվ։

Քայլելիս, վազելիս կամ որևէ աշխատանք կատարելիս հոդերում տեղի ունեցող հաջորդական ծալումները և պարզումները հնարավոր են միայն [[ողնուղեղ]]ում և [[գլխուղեղ]]ում գրգռման ու արգելակման պրոցեսների հերթագայման շնորհիվ։Օրինակ,շնորհիվ։ Օրինակ ձեռքը ծալող մկանների կծկման դեպքում առաջանում է նույն հոդը պարզող մկանների թուլացում։Դաթուլացում։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ հոդը ծալող մկանների կենտրոնի գրգռման դեպքում տեղի է ունենում պարզող մկանների կենտրոնի արգելակում։Այսպիսովարգելակում։ Այսպիսով, շարժողական գործողություններ կատարելիս, ծալող և պարզող մկանների կենտրոնները գտնվում են հակադիր վիճակում։

Նորածնի մկանները չափազանց թույլ են զարգացած։Ժամանակիզարգացած։ Ժամանակի ընթացքում դրանք աստիճանաբար զարգանում են և կատարում են խիստ համագործակցված շարժումներ։

Մկանները երկար ժամանակ առանց հանգստի աշխատելիս աստիճանաբար կորցնում են աշխատունակությունը և հոգնում։

Մկանի աշխատունակության ժամանակավոր նվազումը, որն առաջանում է երկարատև աշխատանքի հետևանքով և վերականգնվերականգնվում է հանգստից հետո, կոչվում է հոգնածություն։ Մկանի հոգնածության հիմքում ընկած են մկանում ընթացող նյութափոխանակության պրոցեսների հետևանքով միջանկյալ արգասիքների կուտակումը և էներգիական պաշարների անբավարարությունը։ Հոգնածության զարգացման պատճառ է նաև շարժողական գործունեությունը կարգավորող նյարդային կենտրոնների վիճակը։

Մկանային աշխատանքը դեպքում հոգնածությունը շուտ է վրա հասնում կծկումների մեծ ռիթմի դեպքում։Մկաններիդեպքում։ Մկանների աշխատունակությունը կախված է նաև բեռնվածության մեծությունից., որքան մեծ է բեռնվածությունը, այնքան մկանը շուտ է հոգնում։Մկաններիհոգնում։ Մկանների աշխատունակության կծկումների ռիթմի և բեռնվածության ազդեցությունն ուսումնասիրել է ռուս ֆիզիոլոգ Ի.Մ. Սեչենովը։ՆաՍեչենովը։ Նա պարզել է, որ աշխատանք կատարելիս պետք է ընտրել միջին ռիթմ և չափավոր բեռնվածություն, որպեսզի արտադրողականությունը բարձր լինի և հոգնածությունը ուշ զարգանա։Սեչենովնզարգանա։ Սեչենովն իր հետազոտություններով հիմք դրեց աշխատանքի հիգենային, որի իմացությունը կարևոր նշանակություն ունի աշխատանքային պրոցեսի ճիշտ և նպատակային կազմակերպման գործում։Մարդուգործում։ Մարդու աշխատունակության վրա մեծ ազդեցություն է թողնում նաև տրամադրությունը։Հաճույքովտրամադրությունը։ Հաճույքով կատարվող աշխատանքի դեպքում մարդն ուշ է հոգնում։Եթեհոգնում։ Եթե միևնույն շարժումը փոփոխաբար կատարվում է երկու ձեռքով, հոգնածութունն ավելի ուշ է վրա հասնում, քան նույն ռիթմով մեկ ձեռքով կատարելիս։Պատճառնկատարելիս։ Պատճառն այն է, որ կծկումների միջև ընկած շրջանում մկանների աշխատունակությունը մասամբ վերականգնվում է։Ձեռքիէ։ Ձեռքի հոգնած մկանի աշխատունակության վերականգնումն արագանում է, եթե նրա հանգստի շրջանում աշխատանքը կատարվի մյուսի ձեռով։Այդպիսիձեռով։ Այդպիսի հանգիստը Ի.Մ.Սեչենովը անվանել է ակտիվ։