«Ֆիզուլու, Ջաբրայիլի և Կուբաթլուի ռազմական գործողություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Աղդամ]]ի խմբավորման պարտությունից հետո, օգոստոսի սկզբին, հակառակորդը, մեծ քանակի կենդանի ուժ և միջոցներ կուտակելով Ֆիզուլիի և Ջաբրայիլի շրջաններում, հարվածի գլխավոր ուղղությունը տեղափոխեց [[ԼՂՀ]] հարավարևելյան ու արևելյան շրջաններ:շրջաններ։ Խախտելով կրակի դադարեցման երկկողմանի համաձայնության պայմանները` հակառակորդը ռազմաճակատային գծի ողջ երկայնքով հրթիռահրետակոծել է հայկական պաշտպանական դիրքերը:դիրքերը։ Օգոստոսի լույս 4-ի գիշերը [[Ֆիզուլիի շրջան]]ից հրթիռահրետակոծվել են [[Հադրութի շրջան]]ի սահմանային դիրքերը:դիրքերը։ Օգոստոսի 5-ի գիշերը հարձակում է սկսվել ռազմաճակատի հարավային մասում, իսկ նույն օրը Ֆիզուլիի ռազմական հենակետերից` նաև [[Մարտունիի պաշտպանական շրջան]]ի դիրքերի ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Օգոստոսի 5-ի երեկոյան ռազմական բախումներ են տեղի ունեցել ռազմաճակատի Ասկերան-Աղդամ հատվածում:հատվածում։ Օգոստոսի 7-ին և 8-ին ԼՂՀ սահմանների տարբեր հատվածներում ընթացող մարտերում հակառակորդն օգտագործել է ռազմական տեխնիկայի գրեթե բոլոր տեսակները, գործողության մեջ դնելով նաև միջին հեռահարության հրթիռներ:հրթիռներ։ Շարունակվել են ծանր մարտերը ռազմաճակատի հարավային մասում:մասում։ Հակառակորդը վերստին հարձակվել է Մարտունիի և Հադրութի շրջանների պաշտպանական մարտագծի ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Հրթիռակոծվել են Հադրութի շրջանի [[Էդիլլու]], [[Հին Թաղլար]], [[Խծաբերդ]], [[Կարմիր Շուկա]] գյուղերը:գյուղերը։ Օգոստոսի 9-ից մարտեր են ընթացել նաև Մարտունիի շրջանի [[Ուրյանա լեռ]]ան շրջակայքում:շրջակայքում։ 4 ժամ տևած մարտերից հետո ազատամարտիկները հաջողությամբ հետ են մղել հակառակորդին:հակառակորդին։ Միաժամանակ օգոստոսի 11-ին ԼՂՀ ԳԽ նախագահի պաշտոնակատար Կ. Բաբուրյանը նամակ է հղել ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Բուտրոս Ղալիին, պատճենը` Անվտանգության խորհրդին:խորհրդին։ Եվ մինչ ԼՂՀ ղեկավարությունը փորձում է միջազգային ատյաններում քննարկման առարկա դարձնել ստեղծված վիճակը, ադրբեջանական բանակը ռազմաճակատի հարավում օգոստոսի 9-ին լայնածավալ հարձակումներ է ձեռնարկել և գրավել է Ֆիզուլիի մոտակայքի մի շարք բնակավայրեր ու ռազմավարական նշանակության բարձունքներ:բարձունքներ։ <ref>Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ.1988-1994, Ե., ՀՀՀ, 2004, էջ 698։</ref>

[[Պատկեր:Hadrut psh.tif|thumb|300px|right| ]]

ՊԲ հրամանատարությունը ռազմաճակատի հարավում իրադրությունը շտկելու նպատակով ստիպված այս շրջան է տեղափոխել բանակի հարվածային զորամասերից մի քանիսը:քանիսը։ Օգոստոսի 9-ին, [[Պաշտպանության բանակ|ՊԲ]] շտաբի որոշմամբ, 1-ին և 2-րդ ՊՇ-ների ստորաբաժանումների գործողություններին օժանդակելու համար ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության գոտու հարավային ուղղություն է տեղափոխվել [[Կենտրոնական պաշտպանական շրջան|Կենտրոնական ՊՇ]] զինուժը և տեղակայվել է [[Հադրութի շրջան]]ի [[Սարինշեն]] գյուղում:գյուղում։ Իսկ [[Ցոր]], [[Առաքյուլ]], [[Բանաձոր]] գյուղերն այդ նույն ժամանակաշրջանում բռնագաղթել էին և վերածվել հակառակորդի ռազմական հենակետերի:հենակետերի։

Օգոստոսի 15-ին Ֆիզուլիի և Ջաբրայիլի շրջաններում տեղակայված ադրբեջանական զորամիավորումները վերսկսել են հարձակումները Հադրութի և Մարտունիի շրջանների պաշտպանական դիրքերի ողջ երկայնքով:երկայնքով։ Ծավալվել են արյունալի մարտեր:մարտեր։ Հակառակորդը օդուժից ռմբահարել է Հադրութը, հիմնովին ավերվել են մի քանի բնակելի շենքեր, վիրավորվել տասնյակ խաղաղ բնակիչներ:բնակիչներ։ Օրվա երկրորդ կեսին ՊԲ ստորաբաժանումները, կասեցնելով հակառակորդի առաջխաղացումը և ուժերի վերատեղաբաշխումից հետո, Հադրութի շրջանի հարավում անցել են հակահարձակման:հակահարձակման։ Հրետանային նախապատրաստությունից հետո առաջ է շարժվել զրահատեխնիկան:զրահատեխնիկան։ 2-րդ ՊՇ ստորաբաժանումներին հաջողվել է շրջապատման մեջ առնել ու վերացնել Մարտունիի շրջան ներխուժած հակառակորդի խմբավորումը:խմբավորումը։ Հետախուզական և

[[11-րդ առանձին մոտոհրաձգային գումարտակ]]ներն ազատագրել են [[Քարագլուխ]] գյուղը:գյուղը։ Հարավային ուղղությամբ գործող Կենտրոնական, 6-րդ և 1-ին ՊՇ-ները օգոստոսի 15-ին հարձակողական մարտերով ազատագրել են Ցոր, Բանաձոր և Առաքյուլ գյուղերը:գյուղերը։ Մարտունիի ՊՇ 21-րդ և 22-րդ առանձին մոտոհրաձգային գումարտակները հակահարձակման են անցել Վերին Յաղլավենդ բնակավայրի ուղղությամբ, որտեղ տեղավորված էր ադրբեջանական բանակի 831-րդ առանձին մոտոհրաձգային գումարտակը:գումարտակը։ Օրվա ընթացքում Մարտունիի ՊՇ 21-րդ, 22-րդ, 23-րդ և 24-րդ առանձին մոտոհրաձգային գումարտակները հարձակվել են [[Վերին Յաղլավենդ]], [[Կարամամեդլի]], Կաբու Դիլաղարդու, Ներքին Վեյսալու, Քարավենդ գյուղերի, ՙՆամազչալա՚ բարձունքի ուղղություններով, որտեղ հակառակորդը կենտրոնացրել էր Ֆիզուլիի, Զանգելանի, Ջաբրայիլի և Կուբաթլուի բանակային խմբավորումները:խմբավորումները։ Ռազմաճակատում ազատամարտիկների հաջողությունները [[Ադրբեջան]]ի ղեկավարությանն ստիպել են ուղղակի բանակցություններ սկսել ԼՂՀ իշխանությունների հետ:հետ։ Հեռախոսազրույցներ են տեղի ունեցել Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար [[Սաֆար Աբիևի|Ս. Աբիևի]] և ԼՂՀ ինքնապաշտպանության կոմիտեի նախագահ [[Սերժ Սարգսյան]]ի, ԼՂՀ ՊՊԿ նախագահ [[Ռոբերտ Քոչարյան|Ռ. Քոչարյան]]ի և Ադրբեջանի փոխվարչապետ Ռ. Կուլիևի միջև` 5 օրով համընդհանուր հրադադար վերահաստատելու և Ադրբեջանի ու ԼՂ ղեկավարների առաջիկա հանդիպման մասին:մասին։ Սակայն շատ չանցած, օգոստոսի 19-ի գիշերը, Ֆիզուլիում տեղակայված ադրբեջանական ստորաբաժանումները խախտել են հրադադարը և հրթիռակոծել Հադրութը, [[Էդիլլու]] գյուղը և Մարտունիի շրջանի հարավային հատվածը:հատվածը։ Ռազմական գործողությունները վերսկսվել են Ֆիզուլի–Ջաբրայիլ– Կուբաթլու մարտագծի երկարությամբ:երկարությամբ։ Կարճ ժամանակահատվածում ՊԲ 13-րդ, 14-րդ, 15-րդ, 21-րդ, 22-րդ առանձին մոտոհրաձգային գումարտակները, 83-րդ առանձին մոտոհրաձգային բրիգադը և կենտրոնական ենթակայության ականանետային մարտկոցը ազատագրել են ԼՂՀ հարավային սահմանը, ապա մարտերը տեղափոխել Ֆիզուլիի և Ջաբրայիլի շրջանների տարածք:տարածք։ Օգոստոսի 22-ին, 1-ին և 2-րդ ՊՇ ստորաբաժանումների ճնշման տակ, ադրբեջանական 160-րդ գնդի զորամասերն ու բրիգադը հարկադըրված թողել են Ֆիզուլի քաղաքը և շրջանը (շուրջ 1380 կմ2):։ Պ΄ ստորաբաժանումները հաջողությամբ գործել են նաև Ջաբրայիլի ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Օգոստոսի 23-ին Կենտրոնական և 1-ին ՊՇ-ները գրավել են Լենքորանի գումարտակի կողմից պաշտպանվող Ջաբրայիլ շրջկենտրոնը, իսկ օգոստոսի 25-ին ՊԲ-ի վերահսկողության տակ է անցել համանուն շրջանի տարածքը (1050 կմ2):։

ՊԲ կենտրոնական շտաբի ցուցումով` Կուբաթլուի ռազմավարական նշանակության հենակետերը ոչնչացնելու նպատակով այնտեղ են կենտրոնացվել 1-ին, 2-րդ, 4-րդ և Կենտրոնական ՊՇ-ների ստորաբաժանումները:ստորաբաժանումները։ Ազատամարտիկները խաչաձև գրոհներով մտել են Կուբաթլու և վերահսկողության տակ առել համանուն շրջանի հյուսիսային տարածքները:տարածքները։ 1993-ի սեպտեմբերի սկզբին արդեն ղարաբաղյան ուժերը ռազմաճակատի որոշ հատվածներում գտնվել են Իրանի Իսլամական Հանրապետության պետական սահմանից 4–5 կմ հեռավորության վրա:

ՊԲ-ի հաղթանակներից հետո Ադրբեջանը և տարածաշրջանի մյուս տերությունները հայտնվել էին տագնապի մեջ և ամեն ինչ արել են, որպեսզի հարցը միջազգայնացվի:միջազգայնացվի։ [[Թուրքիա]]յի նախկին վարչապետ Բուլենթ Էջևիթը կոչ է արել իր կառավարությանը` ՀՀ-ի դեմ օդային հարձակումներ կազմակերպելու:կազմակերպելու։ ՀՀ սահմանի երկայնքով տեղակայվել են թուրքական 3-րդ դաշտային բանակի ուժերը, և դեպի 127-րդ ռուսական մոտոհրաձգային դիվիզիայի տեղաբաշխման Գյումրիի տեղամաս են շարժել 12-րդ և 13-րդ մեքենայացված բրիգադները, մարտական պատրաստություն հայտարարել ավիացիայի զորամասերում:զորամասերում։ Իր հերթին Անդրկովկասում ռուսական զորքերի խմբավորման հրամանատարությունը սկսել է 127-րդ մոտոհրաձգային դիվիզիայի հրամանատարա-շտաբային զինավարժություններ:զինավարժություններ։

[[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն]]ն ընդլայնել և լիակատար ռազմական պատրաստության է բերել սահմանի երկարությամբ տեղակայված մի խոշոր ռազմական խմբավորում:խմբավորում։ Նրա ԶՈՒ հրամանատարությունը ռազմական գործողությունների շրջանի անմիջական հարևանությամբ սկսել է ՙՄոխանդ՚ արտապլանային զինավարժությունները:զինավարժությունները։

Իրադարձությունների հետագա զարգացումը կանխելու համար, ՌԴ ԱԳՆ-ի միջնորդությամբ, 1993-ի օգոստոսի 31-ին ԼՂՀ և Ադրբեջանի պատվիրակությունների միջև ստորագրվել է հրադադարի համաձայնագիր:համաձայնագիր։ Այն ԼՂՀ-ի կողմից ստորագրել են արտգործնախարար Ա. Ղուկասյանը և ՊԲ հրամանատար Ս. ΄աբայանը, Ադրբեջանի կողմից` ԳԽ նախագահի տեղակալ Ա. Ջալիլովը և պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար Ս. Աբիևը:Աբիևը։

Այդ ընթացքում մինչև [[1993]]-ի [[հոկտեմբերի 10]]-ը ռազմագծի ամբողջ երկայնքով հաստատվել է հարաբերական անդորր:անդորր։ Օգտվելով հրադադարի ընձեռած հնարավորությունից` ադրբեջանական ազգային բանակը, լրացուցիչ կուտակումներ կատարելով [[Ջաբրայիլի շրջան]]ում, հոկտեմբերի լույս 10-ի գիշերը լայնածավալ հարձակումներ է սկսել Հադրութի շրջանի սահմանամերձ դիրքերի ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Ադրբեջանական բանակը կարճ ժամանակահատվածում Ալ Ղաիդա ահաբեկչական կազմակերպության օժանդակությամբ համալրվել է աֆղան, չեչեն, արաբ և այլ վարձկաններով:վարձկաններով։ 1993-ի սեպտեմբեր-հոկտեմբերին [[ԱՆ-124]] և ՙ[[Ռուսլան]]՚ տրանսպորտային ինքնաթիռներով [[Ուկրաինա]]յից Ադրբեջան է տեղափոխվել [[Տ-55 տանկ|Տ-55]] տիպի 40 տանկ:տանկ։ [[Հոկտեմբերի 17]]-ին ադրբեջանական զորամիավորումները հրետակոծել են ԼՂՀ սահմանի հյուսիսարևելյան հատվածը, Աղդամի, Ֆիզուլիի սահմանամերձ դիրքերը, գործողության մեջ դնելով զրահամեքենաներ, տանկեր, մեծաքանակ հրետանի և բազմաքանակ հետևակայիններ:հետևակայիններ։ [[Հոկտեմբերի 24]]-ին ՊԲ ստորաբաժանումները հաջողությամբ կասեցրել են հակառակորդի առաջխաղացումը, ընթացքից անցել հակահարձակման և ազատագրել Զանգելանի շրջանը, Ջաբրայիլի ու [[Կուբաթլուի շրջան]]ների մինչ այդ չգրավված տարածքները:տարածքները։ <ref>Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ.1988-1994, Ե., ՀՀՀ, 2004, էջ 702։</ref>

[[Զանգելանի ռազմական գործողություն]]