|
[[Պատկեր:South America (orthographic projection).svg|thumb|200px|right|Հարավային Ամերիկան աշխարհի քարտեզին]]
'''Հարավային Ամերիկա''' ([[Իսպաներեն|իսպաներենիսպ.]]` América del Sur, Sudamérica, Suramérica, [[Պորտուգալերեն|պորտուգալերենպորտ.]]` América do Sul, [[Անգլերեն|անգլերեն|անգլ.]]` South America, [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենֆր.]]` Amérique du Sud) -, աշխարհի 6 [[մայրցամաք]]ներից մեկն է:է։ Մեծությամբ չորրորդ մայրցամաքն է` 17.8 մլն կմ²:։
* Տարածքը՝ ներառյալ կղզիները՝ 17.854 հզ. կմ2
* Արևելյան ծայրակետը՝ Կաբու Բրանկու հրվանդան՝ արմ. երկ. 34օ46՜
* Ամենաերկար գետը՝ Ամազոն՝ 6.437 կմ
* Ամենամեծ լիճը՝ Մարակաիբո՝ 13,3 հզ. կմ2
* Ամենամեծ կղզին՝ Հրո Երկիր՝ 47.992 կմ2
* Ամենամեծ անապատը՝ Ատակամա՝ 181,3 հզ. կմ2
* Պետությունների թիվը՝ 12
== Աշխարհագրական դիրք ==
Հարավային Ամերիկան ընկած է [[Արևմտյան կիսագունդ|արևմտյան կիսագնդում]], իսկ [[Հասարակած|հասարակածը]] անցնում է նրա հյուսիսային մասով:մասով։
<br /> Ծայրակետերն են. հարավում` Ֆրոուերդ (Մագելանի նեղուցում, հվ. լ. 53° 54’, իսկ ամենահարավային` Հոռնն է Հրո երկիր կղզում, հվ. լ. 55° 59’), հյուսիսում` Գալինաս (հս. լ. 12° 28’), արևելքում` Կաբու-Բրանկա (արմ. երկ. 34° 47’), արևմուտքում` Պարինյաս (արմ. երկ. 81° 20’) հրվանդանները:հրվանդանները։
<br /> Մայրցամաքի առավելագույն լայնությունը 5000 կմ. է, իսկ երկարությունը` 7000 կմ.: ▼
▲<br /> Մայրցամաքի առավելագույն լայնությունը 5000 կմ. է, իսկ երկարությունը` 7000 կմ. :։
=== Ափագիծ ===
Հարավային Ամերիկայի ափերը արևելքից և հյուսիսից ողողում են [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան]], իսկ արևմուտքից` [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղ]] օվկիանոսների ջրերը:ջրերը։ Հյուսիսում [[Կարիբյան ծով|Կարիբյան]] ծովն է, արևելքում` [[Լա-Պլատա (ծոց)|Լա-Պլատայի]] ծոցը, հարավում` [[Մագելանի նեղուց|Մագելանի]] նեղուցը, որը մայրցամաքը բաժանում է [[Հրո երկիր արշիպելագ|Հրո երկիր]] արշիպելագից: Սրանից հարավ [[Դրեյկի նեղուց|Դրեյկի]] լայն նեղուցն է, որով մայրցամաքը բաժանվում է [[Անտարկտիդա|Անտարկտիդայից]]: ։
<br /> Մայրցամաքի ափագիծը քիչ է կտրատված:կտրատված։ Հարավ-արևելքում գտնվում է [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ|Ֆոլկլենդյան]] (Մալվինյան), արևմուտքում` Խուան-Ֆերնանդեսի, իսկ հյուսիս-արևմուտքում` [[Գալապագոսյան կղզիներ|Գալապագոսյան]] կղզիները: Հյուսիսում կան փոքր թերակղզիներ (Պարագուանա) և ծոցեր (Վենեսուելայի, Դարենի):։
=== Ծովային հոսանքներ ===
Հարավային Ամերիկայի հյուսիսով անցնում է Գվիանական, իսկ Բրազիլիայի ափերով դեպի հարավ` Բրազիլիական տաք հոսանքները: Խաղաղօվկիանոսյան ափով դեպի հյուսիս է տարածվում Պերուական, իսկ դեպի հարավ-արևելք` Ֆոլկլենդյան սառը հոսանքները:հոսանքները։
== Մակերևույթ ==
[[Պատկեր:South America satellite orthographic.jpg|thumb|Հարավային Ամերիկան տիեզերքից ]]
Մայրցամաքի մակերևույթն ունի պարզ կառուցվածք:կառուցվածք։ Նրա հիմքում ընկած է Հարավ-Ամերիկյան պլատֆորմը, որի հիմքի իջած տեղամասերը լցվելով ծովային ու գետային նստվածքներով` վերածվել են կուտակումային դաշտավայրերի:դաշտավայրերի։ Այդպես են ձևաորվել Ամազոնի (ավելի քան 5 մլն. կմ²), Օրինոկոյի և Լա-Պլատայի դաշտավայրերը:դաշտավայրերը։
<br /> Պլատֆորմի հիմքի վեր բարձրացած տեղամասերում ձևաորվել են սարահարթեր, որոնցից են Բրազիլիական ու Գվինեական սարահարթերը, որոնք համարվում են հին, քայքայված լեռների մնացորդները:մնացորդները։
<br /> Հարավ-Ամերիկյան պլատֆորմը արևմուտքից եզրավորված է [[Անդեր|Անդերի]] երիտասարդ ծալքավոր լեռներով, որոնք համարվում են [[Կորդիլիերներ|Կորդիլիերների]] հարավային շարունակությունը: Անդերը ձգվում է մինչև 5000 - 6000 մ. երկարությամբ: Ամենաբարձր գագաթը [[Ակոնկագուա (լեռ)|Ակոնկագուա]] լեռն է (6960 մ.), իսկ ամենացածր կետը գտնվում է Վալդես թերակղզում (Արգենտինա, -40 մ.): Անդերում լեռնակազմական պրոցեսները չեն ավարտվել, որի ապացույցն են ուժեղ երկրաշարժերը և գործող հրաբուխները ([[Չիմբորասո (հրաբուխ)|Չիմբորասո]], Քոթոպախի): ▼
▲<br /> Հարավ-Ամերիկյան պլատֆորմը արևմուտքից եզրավորված է [[Անդեր|Անդերի]] երիտասարդ ծալքավոր լեռներով, որոնք համարվում են [[Կորդիլիերներ|Կորդիլիերների]] հարավային շարունակությունը:շարունակությունը։ Անդերը ձգվում է մինչև 5000 - 6000 մ. երկարությամբ:երկարությամբ։ Ամենաբարձր գագաթը [[Ակոնկագուա (լեռ)|Ակոնկագուա]] լեռն է (6960 մ.), իսկ ամենացածր կետը գտնվում է Վալդես թերակղզում (Արգենտինա, -40 մ.) :։ Անդերում լեռնակազմական պրոցեսները չեն ավարտվել, որի ապացույցն են ուժեղ երկրաշարժերը և գործող հրաբուխները ([[Չիմբորասո (հրաբուխ)|Չիմբորասո]], Քոթոպախի) :։
== Ջրագրություն ==
| 