Ռադիոալիքների տարածումը ներքնոլորտում

Ներքնոլորտի կառուցվածքը և հիմնական պարամետրերը

Ներքնոլորտ կոչում են մթնոլորտի ցածր շերտը, որը գտնվում է անմիջապես Երկրագնդի մակերեսին կից եւ տարածվում է մինչեւ 8... 10 կմ - բեւեռային գոտիներում, մինչեւ 10...12 կմ- չափավոր եւ մինչեւ 16...18 կմ արեւադարձային գոտիներում։ Ամբողջ բարձրությունով ներքնոլորտը ունի իր մեջ պարունակող գազերի անփոփոխ հարաբերական բաղադրություն, այնպիսին, ինչպիսին է այն երկրագնդի մոտ։ Բացառություն է կազմում ջրի գոլորշու քանակի պարունակությունը, որը կախված t օդերեւութաբանական պայմաններից եւ կտրուկ նվազում է բարձրությանը զուգընթաց։ Ներքնոլորտի կարեւոր հատկությունն է համարվում ջերմաստիճանի նվազումը բարձրությանը զուգընթաց։ Այդ նվազման պատճառն այն է, որ ներքնոլորտը համարյա թափանցիկ է Արեւի ճառագայթների համար եւ, բաց թողնելով այդ ճառագայթները, համարյա չի տաքանում։ Արեւային էներգիայի հիմնական հոսքը կլանում է Երկրագնդի մակերեսը։ Ներքնոլորտը բնութագրող հիմնական պարամետրերն են ճնշումը p ( չափվում է մբար-րով), բացարձակ ջերմաստիճանը T (չափվում է Կելվինի աստիճաններով, T = t°C + 273°) եւ բացարձակ խոնավությունը e ( նույնպես մբար)։ երբեմն օդի խոնավությունը բնութագրվում է, այսպես կոչված, տեսակարար խոնավությամբ (ջրի գրամը օդի կիլոգրամի հարաբերությամբ արտահայտումը), կամ հարաբերական խոնավությամբ ( արտահայտված տոկոսներով)։ Նորմալ ներքնոլորտային պայմաններին այժմ վերագրում են հետեւյալ հատկությունները Երկրագնդի մակերեսի վրա - ճնշումը p = 1013 մբար ջերմաստիճանը t = 15 °C, հարաբերական խոնավությունը S = 60% : Բարձրության մեծությանը զուգընթաց ամեն 100 մ մեկ ճնշումը փոքրանում է 12 մբար, իսկ ջերմաստիճանը 0,55°-ով։ Հարաբերական խոնավությունը պահպանում է իր արժեքը բոլոր բարձրությունների վրա։ Նորմալ ներքնոլորտը տարածվում է մինչեւ 11 կմ։ Ներքնոլորտը նրա բեկման գործակցի տեսակետից, կարելի է դիտել որպես երկու գազերի չոր օդի եւ օդային գոլորշու խառնուրդ։ , Ներքնոլորտի գնահատման համար հարմար է օգտվել, այսպես կոչված, բեկման ինդեքսից N , որը որոշվում է հետեւյալ բանաձեւով։ N = (n-1)-10⁶. Այսպիսով բեկման գործակիցը ցույց է տալիս, թե միավորի քանի միլիոներորդ մասով է բեկման գործակիցը մեծ 1-ից։ N -ը հիմնականում եռանիշ թիվ է։ Օրինակ, եթե նորմալ ներքնոլորտի համար Երկրագնդի մակերեւ մոտ բեկման գործակիցը n = 1.000325 , ապա ինդեքսը N = 325 :

Ներքնոլորւրի ռեֆրակցիայի երեւույթը

Ներքնոլորտի անհամասեռությունների ազդեցությունը երկրային ալիքների տարածման պայմանների վրա սերտորեն կապված է ներքնոլորտի ռեֆրակցիայի երեւույթի հետ։ Այդ երեւույթի էությունն այն է, որ ներքնոլորտի տարասեռության հետեւանքով լույսը ( հետեւաբար եւ ռադիոալիքները) տարածվում են ներքնոլորտում ոչ թե ուղղագիծ հետագծով, ինչպես համասեռ միջավայրում , այլ որոշ աստիճանով կորացած (ծռված)։ Ներքնոլորտում տարածվող ռադիոալիքների շառավղի ծռվածության արտահայտությունը

$R={\frac {1}{(-dn/dh)}}={\frac {10^{6}}{(-dN/dh)}}$ մ

Այս արտահայտությունը ցույց է տալիս , որ ճառագայթի ծռման շառավիղը ներքնոլորտի ցածր շերտում որոշվում է ոչ թե բեկման գործակցի բացարձակ նշանակությամբ, այլ բարձրությունից կախված, իր փոփոխության արագությամբ։ Բացասական նշանը ածանցյալում ցույց է տալիս, որ ծռվածության շառավիղը կլինի դրական, այսինքն հետագիծը կլինի ուռուցիկ կողմով դեպի վեր ուղղված, միայն այն դեպքում , եթե բեկման գործակիցը փոքրանում է բարձրությունից։ Նորմալ ներքնոլորտում, որը բնութագրվում է dN/dh հաստատուն գրադիենտով, տարածվելու դեպքում ներքնոլորտի ամբողջ ստվարաշերտերով թեք ռադիոալիքների հետագծերը ստանում են R շառավղով շրջանագծի աղեղի ձեւ՝

$R={\frac {10^{6}}{4*10^{-}2}}=2.5*10^{7}=25000$ կմ

Պետք է նշել, որ ուլտրակարճ ռադիոալիքները նորմալ ներքնոլորտում ենթարկվում են ավելի ուժեղ բեկման, քան լուսային ճառագայթները կամ օպտիկական տիրույթի ռադիոալիքները։ Դա բացատրվում է նրանով, որ ջրի մոլեկուլները, որոնք ունեն կայուն դիպոլային մոմենտ, իրենց որոշակի զանգվածի պատճառով, շատ բարձր հաճախականության էլեկտրամագնիսական դաշտի ազդեցության տակ (տեսանելի լույս - 4,10¹⁴...7,5.10¹⁴ Հց) չեն հասցնում փոխել իրենց կողմնորոշումը։ Հակառակը, ուլտրակարճ ալիքների, այսինքն 3-10¹¹ Հց ցածր հաճախականության տիրույթում, բեւեռացված մոլեկուլները լիարժեքորեն մասնակցում են տատանողական շարժմանը եւ իրենց տեղափոխություններով մտցնում են բեկման գործակցի արժեքի մեջ իրենց ներդրումը։ Օպտիկական դիապազոնի եւ լուսային ճառագայթների համար R ≈ 50000 ųů: Ներքնոլորտային ռեֆրակցիան, որը տեղի է ունենում նորմալ ներքնոլորտում կոչվում է նորմալ ռեֆրակցիա։

Ներքնոլորտային ռեֆրակցիայի տարբեր ձևերը

Օդերեւութաբանական պայմանների ազդեցության շնորհիվ ներքնոլորտում կարող է ստեղծվել բեկման ինդեքսի բաշխում բարձրությունից կախված, որը էականորեն տարբերվում է նորմալ ռեժիմից։ Ներքնոլորտի ռեֆրակցիայի բոլոր հանդիպող տեսակները նպատակահարմար է բաժանել երեք խմբի բացասական, զրոյական (ռեֆրակցիայի բացակայությունը) եւ դրական ռեֆրակցիա։ Կատարենք մթնոլորտային ռեֆրակցիայի հնարավոր տեսակների դասակարգումը։ Դասակարգման հիմքում դրված են dN/dh, R, a_էքվ և k բանաձեւերը։

$R={\frac {10^{6}}{(-dN/dh)}}$ մ

$a={\frac {a}{1+adN/dh*10^{-}6}}$ մ

$k={\frac {a_{e}qv}{a}}$

a - Երկրագնդի մակերեսի իրական շառավիղը, a = 6.37*10⁸ մ a_էքվ - համարժեք երեւակայական մակերեսի շառավիղը, a_էքվ ≈ 8500 կմ, եթե k =4/3

Ընդունված է բացասական է անվանել մթնոլորտային ռեֆրակցիայի այն տեսակները, որոնց դեպքում N ինդեքսը չի փոքրանում, ինչպես միշտ բարձրության հետ, այլ մեծանում է, երբ dN/dh > 0 : Այդ պայմաններում R < 0 , այսինքն հետագիծը ուղղված է ուռուցիկ կողմով դեպի ներքեւ։ Ռադիոալիքները հեռանում են Երկրի մակերեւույթից, իսկ տեսանելիության Lu տարածման հեռավորությունները համապատասխանաբար փոքրանում են։ Բացասական ռեֆրակցիան բավական հազվադեպ երեւույթ է, որի հնարավոր լինելու հետ, սակայն, պետք է հաշվի նստել։ Եթե օդերեւութաբանական պայմանները կազմվել են այնպես, որ ինչ-որ բարձրությունների միջակայքում N պահպանում է իր մշտական արժեքը, ապա դա համապատասխանում է ռեֆրակցիայի բացակայության դեպքին։ Եվ ասում են, որ տեղի ունի զրոյական ռեֆրակցիա։ Դրական ռեֆրակցիայի տարբեր դեպքերը ստեղծվում են այն դեպքում, երբ N ինդեքսը փոքրանում է բարձրությանը զուգընթաց,այսինքն, երբ dN/dh < 0: Ալիքների հետագիծը այդ պայմաններում ուղղված է ուռուցիկ կողմով դեպի վերեւ, այսինքն` դրական ռեֆրակցիան նպաստում է ալիքների տարածման հեռավորության ավելացմանը։ Մթնոլորտային ռեֆրակցիայի տեսակների մեջ տարբերում են նվազեցնող (երբ ճառագայթների կորացումը փոքր է նորմալից, բայց չի հասնում կրիտիկական արժեքին), կրիտիկականը (երբ հետագծի շառավղի կորացումը հավասար է Երկրագնդի շառավղին) եւ գերռեֆրակցիան ( երբ ճառագայթները կորանում են ավելի ուժեղ, քան կրիտիկական ռեֆրակցիայի դեպքում)։

Իոնոլորտի տարբեր շերտերի ազդեցությունը ռադիոալիքների տարածման վրա

Մթնոլորտի տիրույթը, սկսած 50...60 կմ Երկրագնդի մակերեւույթից, որտեղ գազը մասամբ կամ լրիվ իոնացված է եւ պարունակում է մեծ թվով ազատ էլեկտրոններ, կոչվում է իոնոլորտ։ Որպես իոնոլորտ վերեւի սահման ընդունում են 15...20 հազ.կմ բարձրության տիրույթը, որտեղ գազի խտությունը մոտ է միջմոլորակային տարածության խտությանը։ Ռադիոալիքների բեկումը եւ մթնոլորտի վերին շերտից անդրադարձումը տեղի է ունենում էլեկտրոնների եւ իոնների առկայության շնորհիվ։ Օդի մեկ խորանարդ ծավալի պարունակած էլեկտրոնների թիվը կոչվում է էլեկտրոնային խտություն եւ նշանակվում է N_է: Համապատասխանաբար` դրական եւ բացասական իոնների խտությունը նշանակում են N_է⁺ և N_է⁺: Որպեսզի տեղի ունենա գազի իոնացումը, անհրաժեշտ է կատարել որոշակի աշխատանք, որը կոչվում է իոնացման աշխատանք։ Հիմնական աղբյուրը, որը էներգիա է տալիս մթնոլորտի իոնացման համար, Արեւն է, որը ճառագայթում է էլեկտրամագնիսական տատանումների լայն սպեկտրով։ Բացի Արեւից, իոնացված ճառագայթման աղբյուր հանդիսանում են աստղերը։ Բայց նրանց մեծ հեռավորության պատճառով նրանց իոնացումը աննշան է։ Իոնացում ստեղծում են նաեւ երկնաքարերը, որոնք ներխուժում են մթնոլորտ 11...72 կմ/վրկ արագություններով։ Փորձարարական հետազոտությունների շնորհիվ ստացվել են բավականին ամբողջական տեղեկություններ իոնոլորտի կառուցվածքի եւ դրան բնորոշ փոփոխությունների մասին։ Ավելի շատ ուսումնասիրված է ներքին իոնոլորտ։ Ներքին իոնոլորտում գոյություն ունի մի քանի լիցքերի ոչ վառ արտահայտված համակենտրոնացում, որոնք կոչվում են իոնոլորտի գոտիներ կամ շերտեր։ Շերտերն ընդունված t նշանակել D, E, F պայմանանշաններով։

D շերտը - իոնոլորտի ամենացածր շերտն է, որը տեղակայված է 60...80 կմ բարձրության վրա։ էլեկտրոնային խտությունը չի գերազանցում 10³...10⁴ Էլ/սմ³ , բացի դրանից այստեղ կան մեծ թվով բացասական իոններ, մոտավորապես 10⁸ իոն/սմ³։

E շերտը - հետազոտողների կողմից առաջին բացահայտված շերտն է։ Այդ շերտի ներքին սահմանը գտնվում է 100 կմ բարձրության վրա, էլեկտրոնային խտությունը ցերեկը հասնում N_Էmax = 1.5*10⁵ Էլ/սմ³, գիշերը N_Էmax = 5*10³ Էլ/սմ³։

F շերտը տեղակայված է 250...400 կմ բարձրության վրա եւ ունի առավելագույն էլեկտրոնային խտությունը։

Իոնոլորտում տեղի ունեցող հիմնական ոչ կանոնավոր երեւույթներն են

1. Իոնոլորտային - մագնիսական փոթորիկներ (հողմեր)
2. Արեւի վրա հանկարծակի բռնկման կլանում
3. Սպորադիկ (ոչկանոնավոր) E_S շերտ

Մթնոլորտի վերին շերտում էլեկտրոնների եւ իոնների առկայությունը որոշիչ է իոնացված գազի էլեկտրական պարամետրերը, մասնավորապես նրա դիէլեկտրիկ թափանցելիությունը, գտնելու հարցում։ Իոնացված գազի դիէլեկտրիկ թափանցելիությունը փոքր է մեկից եւ կախված է տատանումների հաճախականությունից։ Միջավայրերը, որտեղ ռադիոալիքների տարածման արագությունը կախված է հաճախականությունից, կոչվում են դիսպերսող։ Դիսպերսող միջավայրերում տարբերում են ռադիոալիքների տարածման փուլային եւ խմբային արագությունները։ Իոնացված գազի համար, առանց կորուստները հաշվի առնելու

$V_{\Phi }={\frac {c}{\sqrt {1-(\omega _{0}/\omega )^{2}}}}$

ω₀-ն իոնացված գազի սեփական հաճախականությունը կամ Լեյնգմյուրի հաճախությունն է։ Հետեւաբար, յուրաքանչյուր հաճախականությանը համապատասխանում է իր փուլային արագությունը, եւ այդ արագությունը մեծ է լույսի արագությունից։ Չդիսպերսող միջավայրում ազդանշան կրող ալիքների փաթեթը հաղորդվում է առանց աղավաղումների։ Դիսպերսող միջավայրում ազդանշանի իմպուլսի սպեկտրի ամեն հաճախականություն իր արագությունն ունի, եւ ամբողջ իմպուլսի տարածման արագությունը այլ է։ V_խ որոշելու համար օգտագործենք հետեւյալ բանաձեւը

${\begin{aligned}V_{\text{խ}}&=c{\sqrt {1-\left({\frac {\omega _{0}}{\omega }}\right)}}=c{\sqrt {\epsilon }}\\V_{\text{խ}}V_{\Phi }&=c^{2}\end{aligned}}$

Այսպիսով, իոնացված գազում ազդանշանը լույսի արագությունից դանդաղ է տարածվում։

Ռադիոալիքների բեկումն ու անդրադարձումը իոնոլորտում

Իոնոլորտի էլեկտրոնային խտությունը երկրի մակերեւույթից բարձրանալիս սկզբում մեծանում է 300...400 կմ բարձրության վրա ունենում է առավելագույն արժեքը, հետո նվազում է։ Հետեւաբար իոնոլորտի դիէլեկտրիկ թափանցելիությունը նվազում է բարձրությանը զուգընթաց, մեծանում է մինչեւ մեկ միավոր երկրից հեռավորության ավելացման դեպքում եւ ունի նվազագույն արժեքը իր բարձրության վերեւի սահմանում։ Ոչ համասեռ միջավայրում ալիքի հետագիծը կորանում է, ինչը կարող է բերել ռադիոալիքների անդրադարձմանը։ Իոնոլորտից ռադիոալիքների անդրադարձումը կատարվում է ոչ թե օդ - իոնացված գազ սահմանային շերտից, այլ իոնացված գազի հաստաշերտում։ Անդրադարձում կարող է առաջանալ միայն իոնոլորտի այն շրջանում, որտեղ դիէլեկտրիկ թափանցելիությունը փոքրանում է բարձրությանը զուգընթաց, եւ հետեւաբար էլեկտրոնային խտությունը բարձրության հետ աճում է, այսինքն՝ ամենամեծ էլեկտրոնային խտության իոնոլորտի շերտից ցածր։ Պարզենք էլեկտրոնային խտության, իոնոլորտի ներքեւի սահմանին։ ալիքի անկման անկյան եւ աշխատանքային հաճախականության հարաբերությունը, որը պետք է կատարվի, որպեսզի առաջանա անդրադարձում իոնոլորտից։ Անդրադարձման անկյունը կապում է ալիքի իոնոլորտի ցածր շերտի վրա անկման անկյունը իոնոլորտի հաստաշերտում դիէլեկտրիկ թափանցելիության հետ, նույն այն բարձրությունում, որտեղ կատարվում է ալիքի անդրադարձումը։ Անդրադարձման գործակիցը ( էներգիայի կորուստները հաշվի չեն առնվում)։

$\sin \theta _{0}={\sqrt {1-81{\frac {N_{t}\left({\frac {\text{Էլ}}{{\text{սմ}}^{3}}}\right)}{f^{2}\left({\text{կՀց}}\right)}}}}$

Հետեւաբար որոշակի էլեկտրոնային խտության դեպքում տվյալ հաճախականության ալիքը կանդրադառնա միայն այն դեպքում, երբ անկման անկյունը θ₀, հավասար է կամ գերազանցում է (1) - ում որոշվող անկյան մեծությունը։ Ինչքան մեծ է էլեկտրոնային խտությունը, N_է -ն, այնքան ավելի փոքր θ₀, անկյան արժեքների դեպքում է հնարավոր անդրադարձումը։ θ_0կր անկյունը, որի դեպքում տվյալ պայմաններում դեռ հնարավոր է անդրադարձում, կոչվում է կրիտիկական անկյուն։ (1) - ից կարելի է որոշել այն ալիքի առավելագույն աշխատանքային հաճախականությունը, որը կանդրադառնա իոնոլորտի շերտից էլեկտրոնային խտության եւ ալիքի անկման անկյան տրված մեծությունների դեպքում ։

$f_{0}({\text{կՀց}})={\frac {9{\sqrt {N_{t}\left({\frac {\text{Էլ}}{{\text{սմ}}^{3}}}\right)}}}{\cos \theta _{0}}}$

Որքան մեծ է իոնոլորտի շերտի վրա ալիքի անկման անկյունը, այնքան ավելի մեծ էլեկտրոնային խտություն է պահանջվում անդրադարձման համար եւ այնքան մեծ բարձրության վրա է կատարվում անդրադարձումը։ Եթե աշխատանքային հաճախականությունը մեծ է կրիտիկականից, ապա ալիքի նորմալ անկման դեպքում իոնոլորտում անդրադարձում չի կատարվում, եւ ալիքը հեռանում է, ձգվում է, գնում տիեզերական տարածություն։ Անդրադարձման գործակիցը հավասար է զրոյի։ եթե աշխատանքային հաճախականությունը կրիտիկականից, ապա կատարվում է ալիքի լրիվ անդրադարձում իոնոլորտի շերտից։ Անդրադարձման գործակիցը հավասար է մեկի։ Ալիքի թեք անկման դեպքում իոնոլորտը թափանցիկ է մաքսիմալ հաճախականությունը գերազանցող հաճախականությունների համար։ Գործնականորեն իոնոլորտից կարող են անդրադառնալ 10 մետրից երկար ալիքներ։

Ռադիոալիքների տարածման առանձնահատկությունները

Առանձնացնենք ռադիոալիքների հետեւյալ տիրույթները.

• Գերերկար ալիքներ (СДВ) λ = 10...100 կմ; ƒ = 3...3*10 կՀց
• Երկար ալիքներ (ДВ) λ = 1...10 կմ; ƒ = 30...3*10² կՀց
• միջին ալիքներ (СВ) λ = 100մ...1 կմ; ƒ = 300...3*10³ կՀց
• կարճ ալիքներ (КВ) λ = 10...100 մ; ƒ = 3...3*10 ՄՀց
• Ուլտրակարճ ալիքներ (УКВ) λ = 0,1մմ...10 մ ; ƒ = 30ՄՀց...3*10³ ԳՀց

1. СДВ և ДВ տիրույթներին համապատասխանող էլեկտրամագնիսական դաշտերի համար հողի տարբեր տեսակները եւ առավել եւս ջուրը հաղորդիչի դեր են կատարում։ Այս հաստատման ճշմարտությունը կարող է խախտվել միայն ДВ տիրույթի սահմանում չոր հողի համար։ СДВ եւ ДВ տիրույթում երկրագնդի մակերեսը ընդունվում է հարթ։ Կարելի է ասել, որ տարածության հատվածը, ուր դիտարկվող ալիքներն են տարածվում, գնդային շերտ է, որը գտնվում է Երկրագնդի եւ իոնոլորտի ներքին սահմանի միջեւ։ Ներքնոլորտը համարյա թե չի ազդում СДВ եւ ДВ ալիքների տարածման վրա։ Պատմության մեջ առաջին անգամ այս ալիքները կիրառվել են տրանսատլանտիկ կապի համար (ƒ = 15.,,50 կՀց)։

СДВ եւ ДВ -յում ռադիոգծերը բնութագրվում են ամպրոպային աղավաղումների բարձր մակարդակով։ Միջազգային որոշումներին համաձայն այս տիրույթի ռադիոալիքները օգտագործվում են ռադիոնավիգացիայում եւ ռադիոառաքման համար։ Նշենք նաեւ, որ հաճախականության նվազման հետ ավելանում է դաշտի հաղորդիչ միջավայրեր ներխուժման խորությունը։ Այդ պատճառով СДВ -ն առավելություն ունի ստորջրյա ռադիոգծեր պատրաստելիս (սուզանավերի կապ եւ այլն)։ 2.СВ տիրույթի համար բնորոշ են ուրիշ առանձնահատկություններ։ Հողում մեծ կլանման պատճառով СВ ռադիոգծերը կարող են ընդամենը 1000 կմ կարգի երկարություն ունենալ։ Գիշերը, երբ իոնոլորտի շերտում կլանումը շատ է նվազում, ռադիոգիծը կարող է աշխատել իոնոլորտի ալիքով, եւ նրա երկարությունը ավելանում է։ Օրինակ, գիշերը B ընդունման կետ կարող են գալ միաժամանակ երկրային եւ իոնոլորտային ալիքները կամ էլ երկու իոնոլորտային ալիք։ Քանի որ իոնոլորտը անընդհատ փոփոխվում է անցնող ալիքի փուլը զգալիորեն կփոխվի ժամանակից կախված։ Այդ պատճառով դիտարկված երկու դեպքերում էլ ալիքների ինտերֆերենցիան բերում է մերթ դաշտի թուլացմանը մերթ ուժեղացմանը ընդունման կետում։ Այդ մարումների (կամ ֆեդինգների) դեմ պայքարում են աշխատելով նվազեցնել առաքող անտենայի ճառագայթումը հորիզոնից շատ բարձր անկյուններում, որպեսզի իոնոլորտի ալիքը չեզոքանա։ Այդ դեպքում մեծանում է, այսպես կոչված ընդունման գոտին։

3. Կարճ ալիքների (KB) համար հողը իրեն որպես ոչ կատարյալ դիէլեկտրիկ է պահում։ Երկրային ալիքը խիստ կլանվում է եւ ռադիոկապը հնարավոր է ընդամենը տասնյակ կմ տարածության վրա։ Այստեղ ի հայտ է գալիս մեռյալ գոտու հասկացությունը, դա այն շրջանային գոտին է, որ գտնվում է ալիքների տարածման հեռավորության վրա, եւ ուր արդեն չի ընդունվում երկրային ալիքը, միեւնույն ժամանակ դեռ չի կարող ընդունվել իոնոլորտային ալիքը։ KB տիրույթին բնորոշ մի ուրիշ էֆեկտ է շուրջերկրյա արձագանքը, ընդունվող ազդանշանին գումարվում է ազդանշան, որը ստեղծվել է իոնոլորտից եւ երկրագնդից բազմակի անրադարձումների միջոցով ամբողջ Երկրագունդով պտտած ալիքից։ Շուրջերկրյա մեկ պտույտը 0,13 վայրկյան հապաղում է մտցնում։ KB տիրույթի նշանակությունը հասկանալի եւ ակնհայտ էր դարձել ռադիոսիրողների միջոցով։ Քանի որ էլեկտրոնային կոնցենտրացիան իոնոլորտում փոփոխվում է օրվա ընթացքում, ապա տարբերում են ցերեկային եւ գիշերային ալիքներ-10...25մ եւ 35...100մ համապատասխանորեն կարճ ալիքների տարածման վրա են ազդում Արեւի վրա կատարվող պրոցեսները, մագնիսական փոթորիկները (հատկապես բեւեռային շրջաններում)։ 4. УКВ ռադիոգծերը գործում են ուղղակի տեսողության սահմաններում։ Հեռավորությունը մեծացնելու համար անտենաները երկրից բարձրացնում են։ УКВ - ի համար երկրի մակերեսը հարթ չի (հատկապես քաղաքի ներսում)։ Դրանք օգտագործվում են ռադիոռելեային գծերում, հաղորդաընդունման ռադիոռելեային կայանների զույգերը ուղղակի տեսողության սահմաններում են գտնվում, իսկ ամբողջ գիծը կարող է շատ անգամ գերազանցել այդ սահմանների տարածությունը։ УКВ հեռավոր տարածումը հնարավոր է գերռեֆրակցիայի երեւույթի միջոցով եւ իոնոլորտում պատահական ոչհամասեռության (օրինակ, երկնաքարերի «հետքեր», բեւեռային փայլատակումներ) վրա ցրվածության պատճառով։ УКВ տիրույթը, շնորհիվ նրա ալիքների համար իոնոլորտի թափանցելիության, օգտագործվում է տիեզերական ռադիոկապում։ Մթնոլորտային աղմուկները թուլանում են հաճախականության աճի հետ։ Նրանք առավել ազդեցիկ են СДВ եւ ДВ-ում։ Ինդուստրիալ աղմուկները շրջանցել կարելի է, եթե կայաններըդուրս բերվեն մեծ քաղաքներից։ ԳԲՀ տիրույթում նրանք ազդեցիկ չեն։ Տիեզերական ծնունդ ունեցող աղմուկը Գալակտիկայի ռադիոճառագայթման ֆոնը և առանձին աղբյուրների ռադիոճառագայթումը տիեզերքում պարունակվող λ = 21 սմ ատոմային ջրածնի ճառագայթումն է։ ԳԲՀ տիրույթում ազդեցիկ է նաև երկրագնդի ջերմային աղմուկը։

Աղբյուր

Էլեկտրադինամիկա և Ռադիոալքների տարածում։ Ուսումնական ձեռնարկ/Հեղինակ Ա․ Սարգսյան։ Հայաստանի Պետական Ճարտարագիտական համալսարան։ Երևան 2002 թ 170 էջ։