Նիկոլի պրիզմա

Նիկոլի պրիզմա, բևեռացնող օպտիկական սարք, որի աշխատանքի սկզբունքը հիմնված է երկակի կոտրվածքի և ընդհանուր ներքին արտացոլման հետևանքների վրա:

Սարքը հայտնագործել է Ուիլյամ Նիկոլը (William Nicol) 1828 թվականին։

20-րդ դարում Նիկոլի պրիզման շատ դեպքերում փոխարինվեց ավելի պարզ և էժան բևեռոիդներով, սակայն պրիզմայի անվանումը պահպանվեց բևեռաչափության մեթոդներում, ապա նման դիտարկումը հաճախ կոչվում է դիտարկում, որն իրականացվում է խաչված Նիկոլներում (նաև նշանակվում է nicoli X, XN):

Նիկոլի պրիզման բաղկացած է երկու նույնական եռանկյունաձև պրիզմայից` խաչման կետում, եռանկյան անկյուններից մեկն ուղղաձիգ է, պատրաստված է իսլանդական սպարի օպտիկապես կատարյալ մեծ բյուրեղներից՝ կալցիտի-կալցիումի կարբոնատ հանքանյութի օրթորոմբիկ բյուրեղային ձևափոխումով այնպես, որ սոսնձված պրիզմայի ծայրը թեքված է 68° անկյան տակ անցնող լույսի ճառագայթի ուղղության համեմատ, իսկ սոսնձված եզրերը ծայրերի հետ ուղիղ անկյուն են կազմում: Արտադրության ընթացքում մշակվող մասերը կտրվում են միայնակ բյուրեղներից այնպես, որ բյուրեղի օպտիկական առանցքը 48°15' անկյան տակ ուղղվի այն երեսների հարթություններին, որոնց վրա լույս է ընկնում և դուրս գալիս: Նման պրիզմայի լրիվ բևեռացման անկյունային բացվածքը 29° է:

Պրիզմայի առանձնահատկությունն այն է, որ պրիզմայի պտտման ժամանակ առաջացող ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը պայմանավորված է պրիզմայի թեքված ծայրերում լույսի բեկման պատճառով: Պրիզմա չի օգտագործվում ուլտրամանուշակագույն լույսը բևեռացնելու համար, քանի որ կանադական բալզամը կլանում է ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը:

Կիրառությունը

Նիկոլի պրիզման իր կիրառությունն է գտնում գիտության և տեխնիկայի տարբեր ոլորտներում բևեռացման այլ սարքերի հետ միասին, թեև կիրառությունների ճնշող մեծամասնությունում դրանք այժմ փոխարինվել են ավելի տեխնոլոգիապես առաջադեմ և էժան հարթ բևեռացնողներով:

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլի պրիզմա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 299)։