Միխայիլ Աղայանց
Միխայիլ Իվանի Աղայանց (դեկտեմբերի 29, 1906, Թիֆլիս - oգոստոսի 21, 1959, Մոսկվա), խոհրդային հակահետախուզության հայ գեներալ-մայոր։
| Միխայիլ Աղայանց | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1906, դեկտեմբերի 29 |
| Ծննդավայր | Թիֆլիս |
| Մահացել է | 1959, օգոստոսի 21 |
| Մահվան վայր | Մոսկվա |
| Ազգություն | հայ |
| Կոչում | խորհրդային հակահետախուզության գեներալ-մայոր |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1906 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Թիֆլիսում, որտեղ անցկացրել է իր մանկության առաջին տարիները, ապա ընտանիքը տեղափոխվել է Ելիզավետպոլ։ Այնտեղ 1916 թվականին ընդունվել է 2-րդ մակարդակի 1-ին խորհրդային դպրոց, բայց գործնականում նորմալ սովորել է ընդամենը 4 տարի։ Այնուհետև նա զբաղվել է ինքնակրթությամբ։ 1920 - 1923 թվականներին ծառայել է ադրբեջանական դիվիզիայի 3-րդ հրաձգային գնդում[1]։
1923-1927 թվականներին աշխատել է որպես հրահանգիչ, Պիոներական բյուրոյի նախագահ, կոմսոմոլի շրջանային կոմիտեի քարտուղարի տեղակալ։ 1921 թվականին անդամագրվել է Կոմսոմոլին, 1926 թվականին՝ կուսակցությանը։ 1928 թվականին զորակոչվել է զինվորական ծառայության և մինչև 1929 թվականը ծառայել է ադրբեջանական 2-րդ հրաձգային գնդում՝ որպես գնդի զինվորական կոմիսարի գործավար և քարտուղար։ Այնուհետև, նախկինում կամավոր ծառայելով բանակում՝ վաղաժամկետ զորացրվել է։ 1929 թվականին աշխատել է Ադրբեջանի կոմկուսի (բոլշեւիկներ) շրջկոմի բաժնի քարտուղար։ 1930 թվականին Գյանջայի ձիթհանի հատուկ բաժնի վարիչ[1]։
1930 թվականի հունիսին Միխայիլ Իվանովիչն ամուսնացավ Աննա Սերգեևնա Ստեփանյանցի հետ։ Նույն թվականի աշնանը կնոջ և այլ հարազատների հետ մեկնել է մշտական բնակության Մոսկվա, որտեղ սկսվել է նրա կյանքի նոր փուլը։ 1930 թվականի հոկտեմբերից մինչև 1932 թվականի փետրվարը, Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության Բաումանսկի ՌԿ-ի թույլտվությամբ, Միխայիլ Իվանովիչը աշխատել է Կոմեգա գործարանում որպես կադրերի բաժնի ղեկավար:1932 թվականի փետրվարից մինչև 1959 թվականի ապրիլը աշխատել է ՕԳՊՈՒ - ՆԿՎԴ - ՄԳԲ - ՊԱԿ-ում[2]։
Մոսկվայի կենտրոնական գրասենյակում 1932 - 1954 թվականներին զբաղեցրել է մի շարք ղեկավար պաշտոններ՝ ընդհուպ մինչև ԽՍՀՄ պետական անվտանգության նախարարության հակահետախուզության վարչության պետի տեղակալ։ 1954 - 1959 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ Մինիստրների խորհրդին կից ՊԱԿ-ի նախագահի տեղակալ։
1942 թվականի սկզբից Միխայիլ Իվանովիչը գտնվում էր Հյուսիսային ճակատում։ Նա նախկինում մեկ տասնյակ նամակներ էր գրել, իսկ ընկերները զգուշությամբ ուղարկում էին ընտանիքին։ Ավելի ուշ՝ 1944 թվականին, «Հերոսաբար կատարած առաջադրանքի համար» պարգևատրվել է «Խորհրդային Արկտիկայի պաշտպանության համար» մեդալով։ 1944 թվականի աշնանը Միխայիլ Իվանովիչին շնորհվել է գնդապետի զինվորական կոչում[1]։
1945 թվականի հունվարին Մ.Ի. Աղայանցը ստացավ կարևոր հանձնարարություններից մեկը՝ նշանակվեց Ղրիմի հարավային ափի անվտանգության պետ (թիվ 4 հատված), որտեղ կայացավ երեք տերությունների՝ ԽՍՀՄ, ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի ղեկավարների Ղրիմի համաժողովը։ Հստակ կազմակերպված աշխատանքի և ստորաբաժանումների համահունչ փոխգործակցության համար Միխայիլ Իվանովիչը Ի. Ստալինից ստացավ անձնական երախտագիտություն (թեև միայն բանավոր)։
1945 թվականի մարտին ԽՍՀՄ ՆԿԳԲ ղեկավարության հատուկ հանձնարարությամբ Միխայիլ Իվանովիչը (իր ընկեր և գործակից Մարտիրոս (Մարտին) Երվանդովիչ Ագեկյանի հետ) մեկնել է Բուխարեստ, որտեղ ամրապնդել է կապերը ռումինական կոմունիստների հետ։ 1945 թվականի ամռանը Մ.Ի. Աղայանցին ու Մ.Ե. Ագեկյանին ուղարկել են Երեւան։ Ուղևորության արդյունքում «Հայկական ԽՍՀ կառավարության հատուկ առաջադրանքը հաջողությամբ կատարելու համար» Մ.Ի. Աղայանցը պարգեւատրվել է Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահության պատվոգրով։
Միխայիլ Իվանովիչի ղեկավարությամբ և հետպատերազմյան շրջանում իրականացվել են մի շարք փայլուն հակահետախուզական գործողություններ։ 1954 թվականին Միխայիլ Իվանովիչին գործուղեցին Երևան, որտեղ նա զբաղեցրեց ՀԽՍՀ Նախարարների խորհրդին առընթեր ՊԱԿ-ի նախագահի առաջին տեղակալի պաշտոնը։ Գործունեությունը այն ժամանակ վերաբերում էր թե՛ հանրապետական խնդիրներին, թե՛ միջազգային, հատկապես Թուրքիային[1]։
1959 թվականի մայիսին, առողջական վիճակի վատթարացման պատճառով և նրա անձնական խնդրանքով, Միխայիլ Իվանովիչը պաշտոնանկ արվեց։ Թոշակի անցնելուց հետո նա Երեւանից վերադարձել է Մոսկվա եւ մահացել նույն թվականի օգոստոսի 21-ին։ Նա թաղվել է Մոսկվայում՝ Նովոդևիչի գերեզմանատանը։ Մահվան պատճառը երկրորդ սրտի կաթվածն է եղել[2]։
Ձեռքբերումներ խմբագրել
Արժանացել է «Հայաստանի պատվավոր քաղաքացի» կոչման[1]։
Մրցանակներ խմբագրել
- «ԽՍՀՄ անվտանգության պատվավոր սպա» կրծքանշան (1937)
- «Չեկա-ԳՊՈՒ (XV) պատվավոր աշխատող» (1938)
- «Արիության համար» մեդալ (1940)
- Պատվո նշանի շքանշան (1943)
- Կարմիր աստղի շքանշան (1944)
- Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան
- Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան (1945)
- կրծքանշան «Չեկայի պատվավոր աշխատող - GPU (XV)» (1957)
- Կարմիր դրոշի շքանշան
- կրծքանշան «Պետական անվտանգության պատվավոր սպա»
- մարտական մեդալներ
- հոբելյանական մեդալներ
Զինվորական կոչումներ խմբագրել
- Կրտսեր լեյտենանտ (դեկտեմբերի 11, 1935 թվական)
- Լեյտենանտ ( նոյեմբերի 5, 1937 թվական)
- Ավագ լեյտենանտ (հունիսի 7, 1939 թվական);
- Կապիտան (ապրիլի 23, 1942 թվական)
- Փոխգնդապետ (փետրվարի 11, 1943 թվական)
- Գնդապետ (դեկտեմբերի 12, 1944 թվական)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Агаянц Михаил Иванович — Энциклопедия фонда «Хайазг»». ru.hayazg.info. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 20-ին.
- ↑ 2,0 2,1 «АГАЯНЦ Михаил Иванович». shieldandsword.mozohin.ru. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 20-ին.