Մեծ դէպքերը Վասպուրականում 1914-1915 թվականներին
Մեծ դէպքերը Վասպուրականում 1914-1915 թվականներին, Ա-Դոյի 1917 թվականին հրատարակած գիրքն է։
Բովանդակություն
խմբագրելԳրքում հակիրճ պատմական ակնարկից հետո ներկայացրել է Վանի նահանգի պատմությունը, 1908 թվականի երիտթուրքերի՝ իշխանության գալու ընթացը, ներկայացվում են դրան հաջորդող իրադարձությունները մինչև Առաջին աշխարհամարտի սկսվելը և երիտթուրքերի քաղաքական դիրքորոշումը հայերի նկատմամբ, ինչպես նաև հայ տղամարդկանց զորակոչումը, հետո զինաթափումն ու զանգվածային կոտորածները։
Հեղինակը մանրամասն ներկայացրել է նահանգի գաղթը, ջարդերի առաջին փուլը, որից հետո ըստ բնակավայրերի ներկայացնում է հայերի ցուցաբերած դիմադրությունը, դրան նախորդող և հաջորդող դեպքերը։ Դեպքերը ներկայացվել են Արճակում, Հայոց Ձորում, Թիմարում։ Առանձին գլխում անդրադարձ է կատարվել Վանի հերոսամարտին, նրա առաջնորդներին, կազմակերպչական աշխատանքները, ժողովրդի մեջ տիրող տրամադրություններին։ Հեղինակն անդրադարձել է Հայ ազգային ինքնապաշտպանական մարմնի գործունեությանը և դրան զուգահեռ ներկայացրել Ջևդետ փաշայի գործողություները՝ հայերին հնազանդեցնելու և Այգեստանն ու Քաղաքը հիմնահատակ ավերելու վերաբերյալ։ Գիրքն ավարտվում է Վասպուրականի ողջ նահանգի զանգվածային գաղթի տեսարաններով, երբ տեղի հայ բնակչությունը բռնի, հոծ շարքերով լքում էր հայրենի բնակավայրը[1]։
Հեղինակ
խմբագրելԱ-Դո՝ Հովհաննես Գրիգորի Տեր-Մարտիրոսյան /1867-1954/. պատմաբան, տնտեսագետ, 1895-1903 թթ. Հայ Հեղափոխական Դաշնակցություն կուսակցության անդամ, սովորել Խարկովի համալսարանի իրավաբանական և Սանկտ-Պետերբուրգի հոգենյարդաբանական ֆակուլտետում։
Քաղվածքներ գրքից
խմբագրել
|
Ապրիլյան կռիվներից հետո Վանը լրիվ կերպարանափոխվել էր։ Այգեստանի և Քաղաքի հայկական մասերը ամբողջապես հրդեհված էին։ Քաղաքը դադարել էր բնակավայր համարվելուց։ Կյանքը վերականգնելու ոչ հնարավորություն կար ոչ էլ ցանկություն։ | 
|
|
|
Երկաթյա նյարդեր են հարկավոր հանգիստ դիտելու այս սոսկալի տեսարանները... Անողոք մահը սրած մանգաղը աջ ու ձախ հնձում է մեր թշվառ փախստականների շարքերը, առանց խնայելու սեռն ու հասակը։ Անողոք մանգաղով հնձվեց Վասպուրականի այլ գավառների փախստական ժողովուրդը` անթիվ ու անհաշիվ։ |
|
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Ա-Դօ, Մեծ դէպքերը Վասպուրականում. 1914-1915 թուականներ, 1917, 488 էջ