Մասնակից:Makruhi/Ավազարկղ/Ղ
.jpg)
Տարտարիայի բույս գառ (լատիներեն՝ Agnus scythicus կամ Planta Tartarica Barometz, որոնք գիտական անվանումներ չեն: Տարտարիայի բույս գառը Կենտրոնական Ասիայի առասպելական արարած է. ըստ որի հավատում էին, որ երբեմնի այն կարելի էր մրգի նման աճեցնել:[1] Ոչխարներն իրենց պորտով կապված էին բույսին և արածում էին նրա շուրջ գտնվող տարածքում: Եվ երբ ամբողջ կանաչ սաղարթը վերանում էր, բույսն ու ոչխարը մահանում էին:
Սակայն առասպելի հիմքում ընկած էր իրական բույսը՝ Cibotium barometz-ը, հայտնի ձարխոտ: Այն հայտնի է եղել տարբեր անվանումներով, ներառյալ սկիֆյան գառ, borometz, barometz և borametz, որոնցից երեքը տեղի լեզվի ՞գառ՞ բառի տարբեր արտասանություններն են: Այսպես կոչված " բուսական գառ"-ը ստանում էին կարճ ձարխոտի բրդոտ ցողունից տերևները հեռացնելով: Երբ տերևները հեռացվում էին, այն զարմանալիորեն նմանվում էր խուզած տոտիկներով բրդոտ գառան:
Առանձնահատկություններ խմբագրել
Բնագետ Հենրի Լիին, 1887 թվականին իր ՞Տարտարիայի բուսական գառը՞ գրքում առասպելական գառանը նկարագրում է և որպես իրական կենդանի և որպես կենդանի բույսի: Նա նշում է նաև, որ որոշ գրողներ հավատում էրն , որ իբր գառը բույսի պտուղն էր , որոնք աճում էին սեխի նման սերմնացուի հատիկներից: Իսկ ոմանք են կարծում էին, որ գառը բույսի կենդանի անդամն էր, և երբ նրան բաժանեին բույսից , այն կմեռներ: Բուսական գառը ըստ առասպելի սովորական գառան նման միս ու արյունից էր կազմված: Նա հողին ամրացված էր ցողունով նման պորտալարի, որը գառանը գետնից վերև էր պահում: Ցողունը կարող էր ներքև ճկվել թույլ տալով գառանը արաշելու իր շուրջ գտնվող խոտը: Երբ այլևս արածելու խոտ չէր մնում շուրջը, գառը մահանում էր, իսկ նրա արյունը մեղրի նման քաղցրահամ էր լինում: Իսկ նրա բուրդը տեղի բնակիչների կողմից օգտագործվում էր գլխաշորեր և այլ հագուստներ պատրաստելու նպատակով: Բացի մարդկանցին , այս բույսին էին ձգտում մսակեր կենդանիներից՝ գայլերը:
Հնարավոր ծագումներ խմբագրել
Դեռևս մեր թվարկությունից առաջ 436 թվականին հրեական մի հեքիաթում հիշատակվել է նմանատիպ բույս-կենդանու մասին: Յեդուահ կոչվող այդ արարածը իր ձևով նման էր գառան, սակայն ուներ գետնին կպած ցողուն և աճում էր բույսի նման: Նրանք , ովքեր Յեդուահի որսի էին գնում, կարող էին նրան զատել իր ցողունից միայն նետով ու տեգերով: Եվ երբ կենդանին կտրված էր ցողունից, նա մեռնում էր , իսկ նրա ոսկորները օգտագործվում էին բախտագուշակության և մարգարեկան արարողությունների ժամանակ: Մեկ այլ առասպելում էլ պատմվում է, որ ֆադուհան/"Faduah"/, որը մարդանման բույս-կենդանի էր պորտից դուրս եկող ցողունով ամրացված հողին Ֆեդուահը շատ ագրեսիվ, կոպիտ արարած էր, որը իր կողքից անցնողներին բռնում ու սպանում էր: Եվ բույս-գառան նման մեռնում էր , երբ ցողունից կտրում էին իրեն:
Պորդենոնի մի վանական, երբ առաջին անգամ լսում է բույս-գառան մասին հիշում է իռլանդական ծովի ափին գտնվող այն ծառերի մասին, որոնց դդմանման պտուղները ընկնում են ջուրը և վերածվում են ծովային բադերի: Նա նկատի ուներ բույս-կենդանուն, , որը ջուրն է նետում իր հասած պտուղը: Իսկ հետո այդ պտուղը վերածվում է բադասագի որը հետո պիտի ապրեր ջրում դառնալով հասուն սագ: Այս բույս-կենդանու ենթադրյալ գոյությունը բացատրվում է դեպի հյուսիս չվող սագերի գոյությամբ:
Գուստավ Շլեգելն իր 1892 թվականին գրված իր ՞ Շուի -յանգ կամ ջուր-ոչխար և Ագնուս սկիտիկուս կամ բույս-գառ ՞/The Shui-yang or Watersheep and The Agnus Scythicus or Vegetable Lamb/ իր աշխատության մեջ, նա մատնացույց է անում չինական առասպելների ջուր-ոչխարը որպես ոգեշնչման աղբյուր Տարտարայի բույս-գառ առասպելի համար: Շատերն էին սիրում բույ-գառանը, որն ըստ էության և բույս էր և կենդանի և նրա մասին հեքիաթները տանում են մեզ Պարսկաստան: Նա նույնպես իր ցողունով կապված էր հողին և նրան անջատելուց հետո, նա մահանում էր և նրա բուրդն օգտագործվում էր տարբեր հագուստներ և գլխարկներ պատրաստելու համար: Ջուր-ոչխարի ծագումն էլ իր հերթին տալիս է բացատրություն ծովային մետաքսի գոյության համար:
Առսապելի որոնման հետքերով խմբագրել
Գառան միրգ լինելու ամենավաղ առասպելը , որ դդմի նման սերմնացուից է առաջացել: Սակայն որոշ ժամանակ անց այդ մտահաղացումը փոխվում է և արդեն վստահ ասում են, որ այդ արարածը բույս-կենդանի է: Գուստավ Շլեգելն իր բույս-կենդանու մասին առասպելներում նա գառնուկին ներկայացնում է առանց պոզերի, որը փոխարենը ունի երկու սպիտակ գանգուրներ:
Ջոն Մենդվիլն առասպելը Անգլիայի ժողովրդի է ուշադրությանն է արժանացնում 14-րդ դարում Էդուարդ III- թագավորության ժամանակ:
Ֆրուիլիի մի վանակա Մենդվելին շատ նման, շրջագայել և լսել, որ Պարսկաստանու դդմանման մի բույս հասունանալուց հետո բացվում է և նրա մեջ լինում են գառանման գազանիկներ:
16-րդ դարի կեսերին Սիգիսմունդ բարոն վոն Հերբերշտեյնը, որը 1517-1526 թվականններին Մակսիմիլիան Maximilian I և Չարլզ V -ի օրոք դեսպան է եղել բազմաթիվ մանրամասն գրառումներ ունի Barometz-ի մասին իր ՞Նոթեր Ռուսաստանի մասին՞ աշխատության մեջ: Նա գրում է , որ բազմաթիվ հավաստի աղբյուրներ կասկածի տակ են առել գառան գոյությունը, և տվել է նրա գտնվելու վայրը Կասպից ծովի մոտ էր՝ Չայկա և Վոլգա գետերի միջև: Այդ արարածը առաջանում էր սեխանման սերմերից , ուներ երկուս ու կես ոտնաչափ /80 սմ/ երկարություն, շատ առումներով հիշեցնելով գառան, սակայն նրա մարմինը նման չէր իրական մարմնի, այլ ավելի շուտ այն իր նմանությամբ էր մոտ էր ծովախեցգետնի: Ի տարբերություն սովորական գառան, նրա սմբակները պատրաստված էին գզգզված մասերից: Այն գայլերի և այլ կենդանիների սիրած ուտելիքն էր:[2]
Գերմանացի գիտնական և բժիշկ Էնգելբերտ Կաեմպֆերը մի դեսպանի ուղեկցելով Պարսկաստան 1683 թվականին, մտադիր էր գտնել գառան գտնվելու վայրը: Տեղի բնակիչների հետ խոսելուց հետո և չգտնելով բույս-գառան ոչ մի իրեղեն ապացույց, նա եկավ այն եզրակացության, որ դա իրական չէր և որ այն միայն առասպել էր: [3] Սակայն , երբ նա դիտեց այն սովորույթը թե ինչպես են մոր փորից հանում չծնված գառանը որպեսզի փափուկ բուրդը հավաքեն, նա հավատաց, նրա առասպել լինելու հավանական աղբյուրին: [4] He speculated further that museum specimens of the fetal wool could be mistaken for a vegetable substance.[5]
Բույս-գառը պոեզիայում խմբագրել
Դոկտոր Էրասմուս Դարվինն իր 1781 թվականի ՞Բուսաբանական այգին՛ աշխատության մեջ գրում է Borametz բույսի մասին բանաստեղծություն:
1587 թվականին Գիյոմ դը Սալլուստ դյու Բարտասը իր La Semaine բանաստեղծության մեջ գրում է բույս-գառան մասին: Բանաստեղծության մեջ նակ նկարագրում է թե ինչպես է Ադամը զբեսնում Եդեմական այգում և հիանում այդ արարածի յուրահատկությամբ:[6]
Մշակութային հղումներ խմբագրել
Դենի Դիդեղոն իր հանրագիտարանի/Encyclopédie / առաջին հրատարակությունում գրում է մի հոդված բույս-գառան մասին;[7]
Բույս-գառան մասին հիշատակվում է նաև ջորջ Լուի Բորգեսի ՞Մտածածին էակների գրքում՞: ՞Մեկ շրջան՞ խաղի մեջ կա "Baromett seed" հասկացությունը, երբ բույս են ցանում ու աճում են երկու մարդասպան գառ: Սա հաստատվել է որպես ուղղակի հղում: [8]
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Large, Mark F. (2004). Tree Ferns. Portland, Oregon: Timber Press. էջ 360. ISBN 978-0-88192-630-9.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (օգնություն) - ↑ Lee, 1887 p. 12
- ↑ Schlegel, Gustav. The Shui-yang or Watersheep and The Agnus Scythicus or Vegetable Lamb. Acts of the 8th International Congress of Orientalists. Leiden: E. J. Brill, 1892. pg 31.
- ↑ Tryon, Alice (1957). «The Vegetable Lamb of Tartary». American Fern Journal. 47 (1): 1–7 [pg. 5]. JSTOR 1545391.
{{cite journal}}:|access-date=requires|url=(օգնություն) - ↑ Carrubba, Robert (1993). «Engelbert Kaempfer and the Myth of the Scythian Lamb». The Classical World. 87 (1): 41–47 [pg. 45]. JSTOR 4351440.
{{cite journal}}:|access-date=requires|url=(օգնություն) - ↑ Lee, 1887 p. 18
- ↑ Diderot, Denis. "Agnus scythicus." The Encyclopedia of Diderot & d'Alembert Collaborative Translation Project. Translated by Malcolm Eden. Ann Arbor: Scholarly Publishing Office of the University of Michigan Library, 2003. Web. Trans. of "Agnus scythicus," Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, vol. 1. Paris, 1751.
- ↑ Electronic Gaming Monthly (218). August 2007.
{{cite journal}}: Missing or empty|title=(օգնություն)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Legend of the Lamb-Plant
- Note to Sir Thomas Browne, Pseudodoxia Epidemica, III.28
- Agnus scythicus (Natural history. Botany)