ԼՈՒՍԱՐՁԱԿԻ ԷՖԵԿՏ[эффект прожектора]
Լուսարձակի էֆեկտ(эффект прожектора)-հոգեբանական ազդեցություն է, գերագնահատման միտում, թե որքանով են մարդու գործողությունները եւնրա արտաքին տեսքը տեսանելի ուրիշների համար:
Լուսարձակի էֆեկտի իմաստն այն է, որ մարդու արտաքին տեսքի և նրագործողությունների նկատելիությունը չափազանցվում են իրենց(անձի)կողմից, կարծես լուսավորված են լուսարձակով ։ Այլ կերպ ասած ՝ մարդըկարծում է, որ իր վրա միշտ լուսարձակող է փայլում ՝ անընդհատ գրավելովմարդկանց ուշադրությունը ։
Առաջինը այդ էֆեկտը նկատել և սկսել է ուսումնասիրել ամերիկացի հոգեբան և ամերիկյան արվեստի ու գիտությունների ակադեմիայի անդամ Թոմաս Գիլովիչը (անգլ. ՝ Thomas Gilovich). Ավելի ուշ սոցիալական հոգեբան պրոֆեսոր Ուիլյամսի (ԱՄՆ) հետ Քենեթ Սավիցկին (անգլ. ՝ Kenneth Savitsky) այդ էֆեկտն անվանում են "լուսարձակի էֆեկտ"։ Առաջին անգամ էֆեկտը նկարագրված է 1999 թվականին "Current Directions in Psychological Science" ամսագրում ։
Թոմաս Գիլովիչը տարիներ շարունակ զբաղվել է այդ էֆեկտիուսումնասիրությամբ ՝ նախքան բուն տերմինի հայտնվելը ։ Դեյվիդ Քեննին (անգլ. ՝ David Kenny) և Բելլա Դեպոլո (անգլ. ՝ Bella DePaulo) հետազոտություն են անցկացրել, որի ընթացքում ցանկացել են պարզել, արդյոք մարդիկ գիտեն, թե ինչպիսին են իրենց տեսնում շրջապատողները ։ Հեղինակները ենթադրում էին, որ դրանք հիմնվելու են սեփական ինքնազգացողության վրա ։ Հետազոտության արդյունքները ցույց են տվել, որ անհատի կարծիքն այն մասին, թե ինչ են մտածում նրա մասին շրջապատողները, տարբերվում է նրանից, թե իրականում ինչ են մտածում նրա մասին։
Թոմաս Գիլովիչի, Վիկտորիա Մեդվեյների (անգլ. ՝ Victoria Medvec) և ԹոմասԿրյուգերը (անգլ. ՝ Thomas Kruger) փորձարկման մասնակիցներին խնդրելեն մի ամբողջ օր քայլել տարօրինակ վերնաշապիկով, իսկ դրանից հետոգնահատել, թե որքան մարդ է նկատել նրան ։ Գնահատման արդյունքումփորձարկվողների գնահատումը երկու անգամ ավելի բարձր են եղել, քանփաստացի քանակը ։
գրականություն՝
- Аронсон Э., Уилсон Т., Эйкерт Р. Социальная психология. Психологические законы поведения человека в социуме. — СПб.: Прайм-ЕВРОЗНАК, 2002. — 560 с. — ISBN 5-93878-134-5.