Մասնակից:Սվետա Աղասարյան/Ավազարկղ22

Ալասդեր Գրեյ (անգլ.՝ Alasdair Gray), շոտլանդացի գրող և նկարիչ: Գրեյի գրական ստեղծագործությունները համատեղում են ռեալիզմի, ֆանտազիայի և գիտական ֆանտաստիկայի տարրերը։ Դրանք բնութագրվում են հենց հեղինակի նկարազարդումների հատուկ հայեցակարգային ձևավորմամբ և օգտագործմամբ: Նրա վեպը, որը ստեղծվել է քսանհինգ տարվա ընթացքում և առաջին անգամ հրատարակվել է 1981 թվականին, The Guardian թերթը անվանել է «XX դարի գեղարվեստական գրականության ուղենիշներից մեկը»: Գրեյի մեկ այլ վեպ՝ «աղքատ թշվառները» (1992 թվական), արժանացել է Whitbread Novel Award-ի^[1]^[2]։

Ընդհանուր առմամբ, Գրեյը գրել է ավելի քան ութ վեպ, պատմվածքների մի քանի ժողովածու, բանաստեղծությունների երկու գիրք և բազմաթիվ պիեսներ: Հավատարիմ մնալով շոտլանդական ազգայնականության գաղափարներին և Հանրապետական հայացքներին՝ իր աշխատանքում նա հանդես է եկել ի պաշտպանություն սոցիալիզմի և Շոտլանդիայի անկախության:

Գրեյը բազմաթիվ նկարների և որմնանկարների հեղինակ է։ Նրա որմնանկարներից մեկը տեղակայված է Ubiquitous Chip ռեստորանում (West End, Glasgow), մյուսը զբաղեցնում է հանդիսատեսի առաստաղը եկեղեցու շենքում, որը վերածվել է ռեստորանի Գլազգոյի Բայրս ճանապարհի վրա (այս աշխատանքը Շոտլանդիայում ամենամեծերից մեկն է): Գրեյը բազմաթիվ նկարների և որմնանկարների հեղինակ է: Նա նաև հայտնի է որպես «աշխարհի լավագույն նկարներից մեկը»: Նրա որմնանկարներից մեկը տեղակայված է Ubiquitous Chip ռեստորանում( West End, Glasgow), մյուսը զբաղեցնում է հանդիսատեսի առաստաղը եկեղեցու շենքում, որը վերածվել է ռեստորանի Գլազգոյի Բայրս ճանապարհի վրա (այս աշխատանքը Շոտլանդիայում ամենամեծերից մեկն է) ^[3]։

Գրող Ուիլ Սելֆը Ալասդեր Գրեյին անվանել են «ստեղծագործական Էրուդիտ՝ համապարփակ քաղաքական-փիլիսոփայական տեսլականով» և «մեծ գրող որը, հնարավոր է, ամենամեծն է եղել, ով այսօր ապրում է այս արշիպելագում»: Գրեյն իրեն անվանել է «Գլազգոյի գեր, ակնոցավոր, ճաղատ, կայուն ծերացող հետիոտն» ^[4]։

Կենսագրություն

Ալասդեր Գրեյը ծնվել է Գլազգոյի հյուսիս-արևելքում գտնվող թաղամասում։ Նրա հայրը, ով վիրավորվել էր Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, աշխատում էր գործարանում։ Մայրն աշխատում էր խանութում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Գրեյը տարհանվել է Կենտրոնական Շոտլանդիայի Պերտշիր կոմսությունում, այնուհետև Լանարկշիր կոմսությունում։ Փորձը, որը Գրեյը ապրել է այդ ընթացքում, հետագայում արտացոլվել է նրա գրական ստեղծագործություններում։ Ընտանիքը բնակվում էր մունիցիպալ տանը (հասարակական կամ սոցիալական բնակարանի ձև)։ Ապագա գրողի ստացած կրթությունը հանրային ուսուցման (Գլազգոյի արվարձանում գտնվող Ուայթհիլ ավագ դպրոց), հանրային գրադարաններ այցելելու և հասարակական-իրավական հեռարձակմանը ծանոթանալու համադրություն էր, «կրթության այն տեսակը, որն այժմ բրիտանական կառավարությունն անօգուտ է համարում, հատկապես բրիտանական բանվոր դասակարգի երեխաների համար», ինչպես հետագայում նկատեց Գրեյը: 1952-1957 թվականներին սովորել է «Գլազգոյի արվեստի դպրոցում» և դասավանդել այստեղ 1958-1962 թվականներին։ Նա ուսանող էր, երբ սկսեց գրել այն, ինչը հետագայում դարձավ վեպ։

Համալսարանն ավարտելուց հետո նա աշխատել է որպես դիմանկարիչ և բնանկարիչ, ինչպես նաև որպես անհայտ գրող և նկարիչ: Նրա առաջին պիեսները հեռարձակվել են ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ 1968 թվականին։ 1972-1974 թվականներին մասնակցել է գրական խմբին, որը կազմակերպել է՝ Philip Hobsbaum)։ Այստեղ գրողը հանդիպեց Jamesեյմս Քելմանին, Լիզ Լոքհեդ՝Liz Lochhead), (անգլ.՝Tom Leonard)։

1977-1979 թվականներին եղել է Գլազգոյի համալսարանի «նստավայրի գրող»։ 2001 թվականին Թոմ Լեոնարդի և Ջեյմս Քելմանի հետ միասին դարձել է ստեղծագործական գրելու ուսուցիչ (անգլ. ՝ Creative Writing programme) Գլազգո քաղաքի երկու ուսումնական հաստատություններում՝ Գլազգոյի և Սթրեթքլայդի համալսարաններում։

2001 թվականին «Գլազգոյի համալսարանի շոտլանդացի ազգայնականների ասոցիացիան» Գրեյ Գրեյին ներկայացրեց որպես Գլազգոյի համալսարանի ռեկտորի թեկնածու։ Բայց պաշտոնում նրա մրցակիցը՝ Գրեգ Հեմֆիլը (անգլ. ՝ Greg Hemphill), փոքր առավելությամբ հաղթանակ տարավ նրա նկատմամբ։

Երկու անգամ ամուսնացած է եղել։ Առաջին անգամ Ինգա Սորենսոնի հետ (անգլ. ՝ Inge Sorenson) 1961-1970 թվականներին։ Երկրորդ անգամ Մորագ Մաքալփինում (անգլ. ՝ Morag McAlpine) 1991 թվականից մինչև կյանքի վերջ։ Նա ուներ մեկ որդի՝ Էնդրյուն, ով ծնվել է 1964 թվականին։

Քաղաքական հայացքներ

Գրեյը շոտլանդացի քաղաքացիական (կամ լիբերալ) ազգայնական և հանրապետական էր։ Իր «ինչու Շոտլանդացիները պետք է կառավարեն Շոտլանդիան» (1992 թվական) գրքում նա նշում է, «այս գրքի վերնագիրը կարող է սպառնալից թվալ նրանց համար, ովքեր ապրում են Շոտլանդիայում, բայց ծնվել և սովորել են այլուր, այնպես որ ավելի լավ է ասել , որ «շոտլանդացիներ» ասելով նկատի ունեն Շոտլանդիայում յուրաքանչյուրին, ով կարող է մասնակցել քվեարկությանը:

Նախկինում Գրեյը աջակցում էր շոտլանդական ազգայինին (անգլ. ՝ Scottish National Party) և Շոտլանդական սոցիալիստական (անգլ. ՝ Scottish Socialist Party) կուսակցություններին։ Այնուամենայնիվ, 2010 թվականին, երբ Մեծ Բրիտանիայում տեղի ունեցան ընդհանուր ընտրություններ, նա աջակցեց Շոտլանդիայի լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցության տեղական թեկնածուին (անգլ. ՝ Scottish Liberal Democrat) Քեթի Գորդոն անունով (անգլ. ՝Katy Gordon)։

Շոտլանդական խորհրդարանի շենքի Քենոնգեյթի պատին (Canongate Wall) հիշատակային մեջբերումներով քարերից մեկի վրա փորագրված է եղել Ալասդեր Գրեյի արտահայտությունը «աշխատիր այնպես, կարծես ապրում ես ազգի առաջին օրերին, որ ավելի լավ ես դարձրել» (անգլ. ՝ ՝ Work as if you live in the early days of a better nation), որը նա տեղադրել է իր վեպի շապիկին 1984 թվականին։ Ինչպես նշել է շոտլանդացի պատմաբանն ու քաղաքական գործիչը, այս արտահայտությունը դարձել է Թետչերիզմին շոտլանդական դիմադրության կարգախոսը^[5]։

Գեղարվեստական ստեղծագործություններ

Վեպեր

Լանարկ - 1981 год (роман переведён на русский)
1982, Ժանին - 1984 год (роман переведён на русский
Քելվին Ուոքերի անկումը. վաթսունականների առակը-1985 թվական
1990
Մակգրոտին և Լյուդմիլա (անգլ.՝ McGrotty and Ludmilla) -1990 թվական
Աղքատ-թշվառ (անգլ.՝ Poor Things) -1992 թվական (վեպը թարգմանվել է ռուսերեն)
-1994 թվական
Մեյվիս Բելֆրեյջ (անգլ.՝ Mavis Belfrage) -1996 թվական
- 2007 թվական

Պատմվածքներ

Մի աշխարհի պատմությունից (անգլ.՝ Unlikely Stories, Mostly) -1983 թվական, (պատմվածքները թարգմանվել են ռուսերեն)
(անգլ.՝ Lean Tales) -1985 (Ջեյմս Քելմանի և Ագնես Օուենսի հետ համատեղ)(անգլ.՝ Agnes Owens))
Տասը բարձր և ճիշտ պատմություններ (անգլ.՝ Ten Tales Tall & True)
Մեյվիս Բելֆրեյջ(անգլ.՝ Mavis Belfrage) -1996 թվական
Մեր կապանքների ծայրերը (անգլ.՝ The Ends of Our Tethers: 13 Sorry Stories) - 2003 թվական

Պոեզիա

Հին բացասականներ (անգլ.՝ Old Negatives) -1989 թվական
Տասնվեց պատահական համարներ (անգլ.՝ Sixteen Occasional Poems) - 2000 թվական

Որպես նկարազարդող

Շոտլանդիայի երգեր (անգլ.՝ Songs of Scotland), (հեղինակ-Վիլմա Պատերսոն (անգլ.՝ Wilma Patterson) -1996 թվական
Գրողն ինքն է նկարազարդումներ ստեղծել իր գրքերի համար։

Դրամատուրգիա (թերի ցուցակ)

Թատրոնում

Երկխոսություն-դուետ (անգլ.՝ Dialogue — A Duet) -1971 թվական
Ոսկե լռության կորուստը (անգլ.՝ The Loss Of The Golden Silence) - 1973 թվական
Տան հետ կապված-Տրիո շովինիստների համար (անգլ.՝ Homeward Bound — A Trio for Female Chauvinists) - 1973 թվական
Սեմ Լանգ և Միսս Ուոթսոն-մեկ գործողությամբ կատակերգություն չորս տեսարաններում (անգլ.՝ Sam Lang and Miss Watson — A One Act Sexual Comedy In Four Scenes) - 1973 թվական
Մակգրոտին և Լյուդմիլա (անգլ.՝ McGrotty and Ludmilla) - 1986 թվական
Աշխատանքային ոտքեր պիես նրանց համար, ովքեր չունեն (անգլ.՝ Working Legs: A Play for Those Without Them) - 1997 թվական
Հաջողություն, Ջիմի՝ (անգլ.՝ Goodbye Jimmy) - 2006 թվական
Բիծ (անգլ.՝ Fleck) - 2008 թվական
Գրեյի պիեսների ժողովածու (անգլ.՝ A Gray Play Book) - 2009 թվական

Հեռուստատեսությամբ

Երկխոսություն-դուետ (անգլ.՝ Dialogue — A Duet) - 1972 թվական
Այսօր և երեկ (անգլ.՝ Today and Yesterday)
Մարտին (անգլ.՝ Martin) - 1972 թվական

Ռադիոյով

Երկխոսություն-դուետ (անգլ.՝ Dialogue — A Duet)
Ոսկե լռության կորուստ (անգլ.՝ The Loss Of The Golden Silence) - 1973 թվական

Այլ ստեղծագործություններ

Ինչու Շոտլանդիան պետք է կառավարեն Շոտլանդացիները (անգլ.՝ Why Scots Should Rule Scotland) -1992 թվական, վերանայված հրատարակություն -1997 թվական
Գրքի առաջաբան (անգլ.՝ The Book of Prefaces) - 2000 թվական
Ինչպես պետք է ինքներս մեզ կառավարենք (անգլ.՝ How We Should Rule Ourselves) - 2005 թվական
Կյանքը նկարներում (անգլ.՝ A Life in Pictures) - 2010 թվական

Գրականություն

Ակադեմիական աշխատանքներ

1991 -«Ալասդեր Գրեյի Արվեստը» (անգլ.՝ The Arts of Alasdair Gray), հեղինակներ-Ռոբերտ Քրոուֆորդ (անգլ.՝ Robert Crawford) և Թոմ Նաիրնը (անգլ.՝ Thom Nairn)
1999 -«Ալասդեր Գրեյ», հեղինակ-Սթիվեն Բերնշտեյն (անգլ.՝ Stephen Bernstein),
2000 - «Ալասդեր Գրեյ եզակի շոտլանդացի մոգ» (անգլ.՝ lasdair Gray: A Unique Scottish Magus), автор — Джой Хендри,
2001 - «Ալասդեր Գրեյ քննադատական գնահատականներ և մատենագիտություն» (անգլ.՝ Alasdair Gray: Critical Appreciations and a Bibliography), հեղինակ - Ֆիլ Մուրս (անգլ.՝ Phil Moores) (ed.), հենց Գրեյի աջակցությամբ:

Ծանոթագրություններ

↑ National Library of Scotland Արխիվացված 2006-08-22 Wayback Machine
↑ Guardian Fiction Prize Արխիվացված 2007-02-08 Wayback Machine
↑ «Alasdair Gray's Mural in the Òran Mór, Glasgow». Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-01-ին. Վերցված է 2019-01-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Gray, The Ends of Our Tethers, Dustjacket (recto).
↑ Dr James Procter (2008). «Alasdair Gray» (անգլերեն). British Council. Արխիվացված օրիգինալից 2023-04-16-ին. Վերցված է 2023-08-29-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |deadlink= (օգնություն); Unknown parameter |subtitle= ignored (օգնություն)

Նշումներ

Կենսագրություն

2008 - Ալասդեր Գրեյ, կենսագրությունը քարտուղարի կողմից (անգլ.՝ Alasdair Gray: A Secretary’s Biography), հեղինակ-Ռոջ Գլաս (անգլ.՝ Rodge Glass)

[1] National Library of Scotland Արխիվացված 2006-08-22 Wayback Machine

[2] Guardian Fiction Prize Արխիվացված 2007-02-08 Wayback Machine

[3] «Alasdair Gray's Mural in the Òran Mór, Glasgow». Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-01-ին. Վերցված է 2019-01-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[4] Gray, The Ends of Our Tethers, Dustjacket (recto).

[5] Dr James Procter (2008). «Alasdair Gray» (անգլերեն). British Council. Արխիվացված օրիգինալից 2023-04-16-ին. Վերցված է 2023-08-29-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |deadlink= (օգնություն); Unknown parameter |subtitle= ignored (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]