Մասնակից:Արփինե Չարչյան/Ավազարկղ
Չխառնել Համաշխարհային բանկի խմբի[1] հետ:
Համաշխարհային բանկը (Ֆրանսերեն`Banque Mondiale) միջազգային ֆինանսական[2] կառույց է, որը կապիտալ ծրագրերի համար վարկեր է տրամադրում աշխարհի տարբեր երկրներին: Այն իր մեջ ներառում է երկու հաստատություններ`Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկը[3] (IBRD) և Միջազգային զարգացման ընկերակցությունը[4] (IDA): Համաշխարհային բանկը Համաշխարհային բանկի խմբի[5] անբաժանելի մասն է:
Համաշխարհային բանկի վերջին ներկայացված նպատակն է նվազեցնել աղքատությունը:[6] 2018 թ.-ի նոյեմբեր ամսվա դրությամբ աշխարհի խոշորագույն բանկերում վարկերի խոշոր ստացողներն են՝ Հնդկաստանը (2019 թվականին 859 մլն դոլար) և Չինաստանը (2018 թ., 370 մլն դոլար), IBRD- ի վարկերի միջոցով:
Համաշխարհային բանկի խումբ խմբագրել
Համաշխարհային բանկը[7] տարբերվում է Համաշխարհային բանկի խմբից՝ հինգ[8] միջազգային կազմակերպությունների ընդլայնված ընտանիքից։
- Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկը[9] (IBRD)
- Միջազգային զարգացման ընկերակցություն[10] (IDA)
- Միջազգային ֆինանսական կորպորացիան[11] (IFC)
- Բազմակողմ երաշխիքների ներդրումային գործակալություն[12] (MIGA)
- Ներդրումային վեճերի լուծման միջազգային կենտրոն[13] (ICSID)
Պատմություն խմբագրել
Համաշխարհային բանկը ստեղծվել է 1944 թ. Բրեթոն Վուդսի կոնֆերանսում[14]` Արժույթի միջազգային հիմնադրամի[15] (ԱՄՀ) հետ համատեղ: Համաշխարհային բանկի նախագահը բնիկ ամերիկացի է: Համաշխարհային բանկը և ԱՄՀ-ն գտնվում են Վաշինգտոնում՝ Կոլումբիայի շրջանում և սերտորեն համագործակցում են միմյանց հետ:
Թեև շատ երկրներ ներկայացված էին Բրեթոն Վուդսի կոնֆերանսում, Միացյալ Նահանգներն[16] ու Միացյալ Թագավորությունը[17] ամենաազդեցիկն էին և ներկա էին բանակցություններին: 52-54 Համաշխարհային բանկի նպատակն էր ցածր եկամուտ ունեցող երկրներին տրամադրել ժամանակավոր վարկեր, որոնք առևտրային հիմունքներով չեն կարողացել ստանալ վարկեր: Բանկը կարող է նաև տրամադրել վարկեր և պահանջել բարեփոխումներ կատարել քաղաքականության վերաբերյալ ստացողներից:
1944–1974 խմբագրել
Մինչև 1974 թ.-ը Համաշխարհային բանկի կողմից վերակառուցողական և զարգացման վարկերը համեմատաբար փոքր էին: Բանկի աշխատակիցները տեղյակ էին բանկի նկատմամբ վստահության աճի անհրաժեշտության մասին: Կանոնների և վարկային հայտերի ֆիսկալային պահպանողականությունը[18] ստիպված էր բավարարել խիստ չափանիշներ:56-60
Համաշխարհային բանկից առաջին վարկ ստացել է Ֆրանսիան: Այդ ժամանակ բանկի նախագահը՝ Ջոն Մաքլոյը[19], ընտրեց Ֆրանսիան, ոչ թե երկու այլ դիմորդների`Լեհաստան և Չիլի: Վարկը տրամադրվել է 250 մլն ամերիկյան դոլարի չափով, որը պահանջվող գումարի կեսն էր, և այն ապահովված էր խիստ պայմաններով։ Ֆրանսիան պետք է համաձայներ կազմել հավասարակշռված բյուջե և նախապատվությունը տալ Համաշխարհային բանկին պարտքերի մարմանը այլ կառավարությունների նկատմամբ: Համաշխարհային բանկի աշխատակիցները սերտորեն վերահսկում են միջոցների օգտագործումը` ապահովելով, որ ֆրանսիական կառավարությունը կատարի պայմանները: Բացի այդ, վարկի հաստատումից առաջ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը[20] Ֆրանսիայի կառավարությանը հայտնել է, որ առաջին հերթին պետք է դադարեցվի Կոմունիստականի հետ իր անդամակցությունը: Ֆրանսիայի կառավարությունը կատարեցին և հեռացրեցին կոմունիստական կոալիցիոն[21] կառավարությանը, այսպես կոչված, եռակողմը[22]: Մի քանի ժամ անց ֆրանսիական վարկը հաստատվեց: 288, 290-291:
1947 թ.-ին Մարշալյան պլանը[23] ուժի մեջ մտավ, շատ եվրոպական երկրներ սկսեցին օգնություն ստանալ այլ աղբյուրներից: Համաշխարհային բանկը մրցակցության հետ զուգահեռ՝ իր ուշադրությունը հրավիրեց ոչ միայն եվրոպական երկրներին: Մինչև 1968 թվականը վարկերը նախատեսված[24] էին ենթակառուցվածքի կառուցման համար, ինչպիսիք են՝ նավահանգիստները, ճանապարհային համակարգերը և էլեկտրակայանները, որոնք բավականին եկամտաբերություն կստանան, որպեսզի փոխատու երկիրը փոխհատուցի վարկը: 1960 թվականին ստեղծվեց Միջազգային զարգացման ասոցիացիան[25] (ի տարբերություն ՄԱԿ-ի հիմնադրած SUNFED-ի), որը արտոնյալ վարկեր էր տրամադրում զարգացող երկրներին:
1974–1980 խմբագրել
1974-1980 թվականներին բանկը կենտրոնացել էր զարգացող երկրներում[26] մարդկանց հիմնական կարիքների[27] բավարարման վրա: Վարկառուների վարկերի ծավալն ու քանակը զգալիորեն աճել էր, քանի որ ենթակառուցվածքները ընդլայնել էին սոցիալական ծառայությունների և այլ ոլորտների վարկային նպատակները:
Այս փոփոխությունները կարելի է վերագրել Ռոբերտ Մքնամարաին[28], որը 1968 թվականին նշանակվել է նախագահ Լինդոն Բ. Ջոնսոնի[29] կողմից: 60-63 Մքնամարան խնդրել է բանկի գանձապահ Եվգեն Ռոտբերգին[30]՝ հյուսիսային բանկերից դուրս նոր կապիտալներ որոնելու համար, որոնք ֆինանսավորման հիմնական աղբյուրներն էին: Ռոտբերգը օգտագործեց գլոբալ պարտատոմսերի շուկան մեծացնելով կապիտալը, և այն մատչելի դարձրեց բանկերի համար: Աղքատության դեմ պայքարի վարկավորման ժամանակաշրջանի հետևանքներից մեկը երրորդ համաշխարհային[31] պարտքի[32] արագ աճն էր: 1976-1980թթ. Զարգացող երկրների պարտքը տարեկան աճել է միջինը 20%-ով:
Համաշխարհային բանկի վարչական դատարանը ստեղծվել է 1980 թ. Համաշխարհային բանկի խմբի և աշխատակիցների միջև վեճերի լուծման համար, երբ հաշվի չէին առնվել աշխատանքային պայմանագրերի կամ նշանակման պայմանների չկատարման պահանջը:
1980-1989 խմբագրել
1980-ին Մքնամարան փոխարինվեց ԱՄՆ նախագահի թեկնածու Ջիմի Կարտեր Ալդեն Վլադիմիր Կլաուսենի կողմից:[33] Կլաուսենը փոխարինեց Մքնամարաի աշխատակիցներից շատերի կողմից և շեշտը դրեց տարբեր առաքելությունների վրա: Նրա 1982 թ. որոշմամբ փոխարինվել է բանկի գլխավոր տնտեսագետ Հոլլիս Բ. Չեներիին `Անն Քրեգերի հետ[34], սա նոր միտման օրինակ էր: Քրյուգերը հայտնի էր իր զարգացման ֆինանսավորման քննադատությամբ և նկարագրեց երրորդ աշխարհի կառավարությունները `որպես« վարձակալության[35] գոտի որոնող պետություններ »:
1980-ական թվականներին բանկը հատուկ ուշադրություն դարձրեց երրորդ աշխարհի երկրների պարտքերի սպասարկման վարկավորմանը և զարգացող երկրների տնտեսությունների օպտիմալացմանն ուղղված ճշգրիտ կառուցվածքային քաղաքականությանը[36]: 1980-ականների վերջին ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը[37] հաղորդեց, որ Համաշխարհային բանկի ճշգրտման կառուցվածքային ծրագրերը պատասխանատու են «Ասիայում, Լատինական Ամերիկայում և Աֆրիկայում տասնյակ միլիոնավոր երեխաների առողջության, սնուցման և կրթության նվազման» համար:
1989 թ-ից մինչև առ այսօր խմբագրել
Սկսած 1989 թ.-ին, որպես պատասխան շատ խմբերից կոշտ քննադատության ենթարկելու համար, բանկը սկսեց իր վարկերի մեջ ներառել բնապահպանական խմբեր և ՀԿ-ներ` իրենց զարգացման քաղաքականության անցյալի հետևանքները մեղմելու համար, ինչը հանգեցրեց քննադատությունների։ 93-97 Համաձայն Մոնրեալի արձանագրությունների, այն նաև իրականացնող մարմին է ստեղծում, որը դադարեցնելու էր Երկրի օզոնային սպիրտային մթնոլորտի ոչնչացումը` 2015 թ-ից իջեցնելով օզոնային շերտով քայքայող քիմիական նյութերի 95% -ը, իր այսպես կոչված «վեց ռազմավարական թեմաներով», բանկը ներդրել է տարբեր լրացուցիչ միջոցներ շրջակա միջավայրի պահպանության համար `զարգացնելով զարգացումը։ Օրինակ, 1991 թ.-ին բանկը հայտարարեց, որ անտառահատումներից պաշտպանվելու համար, հատկապես Ամազոնում, չի ֆինանսավորի շրջակա միջավայրի համար վնասակար որևէ առևտրային կամ ենթակառուցվածքային նախագծեր:
Համաշխարհային հանրային ապրանքները խթանելու համար Համաշխարհային բանկը փորձում է պայքարել մալարիայի դեմ վարակիչ հիվանդությունների դեմ, պատվաստանյութեր տարածել աշխարհի մի քանի մասերում և մարտական ուժերի համատեղումը: 2000 թ.-ին բանկը հայտարարեց «ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարի մասին», իսկ 2011 թ.-ին Բանկը միացավ «Թթվային տուբերկուլյոզի գործընկերությանը»:
Ավանդաբար, ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի միջև անհամատեղելի հասկացության հիման վրա Համաշխարհային բանկի նախագահը[38] միշտ ընտրվել է Միացյալ Նահանգների կողմից առաջադրված թեկնածուներից: 2012-ին առաջին անգամ առաջադրվել էին երկու ոչ ամերիկացի քաղաքացիներ:
2012 թ. Մարտի 23-ին ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման[39] հայտարարել էր, որ ԱՄՆ-ն առաջադրելու է Ջիմի Յոն Քիմի[40] թեկնածությունը, որպես Բանկի հաջորդ նախագահը: Ջիմ Յոն Քիմը ընտրվել է 2012 թ. Ապրիլի 27-ին և վերընտրվել է երկրորդ անգամ հինգ տարի ժամկետով 2017 թվականին: Նա հայտարարել է, որ հրաժարական կտա 2019 թ. Փետրվարի 1-ից:
Չափանիշներ խմբագրել
2015 թ. մի շարք միջոցառումների արդյունքում, որոշ դեպքերում հասել են Հազարամյակի[41] զարգացման նպատակներին:Նպատակներին հասնելու համար պետք է վեց չափորոշիչներ պահպանել. Աֆրիկայում՝ ոչ ուժեղ երկրներում և ավելի ուժեղ և ավելի ընդգրկուն աճ, ավելի շատ ջանքեր առողջապահության և կրթության ոլորտում, զարգացման և բնապահպանական օրակարգերի ինտեգրում, ավելի ու ավելի լավ օգուտ, առևտրի բանակցություններում շարժ, ինչպես նաև ուժեղ և ավելի կենտրոնացած աջակցություն բազմակողմ հաստատություններից, ինչպիսիք են Համաշխարհային բանկը:
- ↑ «World Bank Group» (անգլերեն). 2019-01-24.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International financial institutions» (անգլերեն). 2018-12-11.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Bank for Reconstruction and Development» (անգլերեն). 2018-12-11.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Development Association» (անգլերեն). 2018-12-21.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «World Bank Group» (անգլերեն). 2019-01-24.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Poverty reduction» (անգլերեն). 2019-01-21.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «World Bank Group» (անգլերեն). 2019-01-24.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Family» (անգլերեն). 2019-01-30.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Bank for Reconstruction and Development» (անգլերեն). 2018-12-11.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Development Association» (անգլերեն). 2018-12-21.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Finance Corporation» (անգլերեն). 2019-01-13.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Multilateral Investment Guarantee Agency» (անգլերեն). 2019-01-20.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Centre for Settlement of Investment Disputes» (անգլերեն). 2018-12-08.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Bretton Woods Conference» (անգլերեն). 2018-10-15.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Monetary Fund» (անգլերեն). 2019-01-24.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «United States» (անգլերեն). 2019-02-01.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «United Kingdom» (անգլերեն). 2019-01-26.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Fiscal conservatism» (անգլերեն). 2018-11-26.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «John J. McCloy» (անգլերեն). 2018-10-22.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «United States Department of State» (անգլերեն). 2019-01-27.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Coalition government» (անգլերեն). 2019-01-20.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Separation of powers» (անգլերեն). 2019-01-18.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Marshall Plan» (անգլերեն). 2019-01-31.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Hypothecated tax» (անգլերեն). 2019-01-29.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «International Development Association» (անգլերեն). 2018-12-21.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Developing country» (անգլերեն). 2019-01-31.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Need» (անգլերեն). 2019-01-28.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Robert McNamara» (անգլերեն). 2019-01-29.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Lyndon B. Johnson» (անգլերեն). 2019-02-01.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Eugene Rotberg» (անգլերեն). 2019-01-13.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Debt of developing countries» (անգլերեն). 2018-11-29.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Debt of developing countries» (անգլերեն). 2018-11-29.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Jimmy Carter» (անգլերեն). 2019-01-25.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Anne Osborn Krueger» (անգլերեն). 2019-01-25.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Rent-seeking» (անգլերեն). 2019-01-14.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Structural adjustment» (անգլերեն). 2019-01-11.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «UNICEF» (անգլերեն). 2019-01-28.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «2012 World Bank Group presidential election» (անգլերեն). 2018-12-07.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Barack Obama» (անգլերեն). 2019-02-01.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Jim Yong Kim» (անգլերեն). 2019-02-01.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ «Millennium Development Goals» (անգլերեն). 2019-01-20.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն)