Ճիշտ մատ
Ճիշտ մատ (պատ), շախմատային պարտիայում կամ խնդիրներում մատի (պատի տարատեսակ, որը միաժամանակ և՛ մաքուր մատ է, և՛ խնայողական[1], այսինքն՝ նրա ժամանակ ներգրավված են գրոհող կողմի բոլոր խաղաքարերը (բացի արքայից և զինվորներից), իսկ գրոհի ենթարկված արքայի շուրջը բոլոր դաշտերը կա՛մ մրցակցի խաղաքարերի գրոհի տակ են ուղիղ մեկ անգամ, կա՛մ զբաղված են սեփական խաղաքարերով և զինվորներով։ Որպես միակ բացառություն թույլատրվում է սեփական արքայի հարևան դաշտերից մեկում գտնվող կապակցված խաղաքարով ճիշտ մատը (պատը) (տե՛ս ներքևում): Կրկնակի շախի դեպքում թույլատրվում է արքայի դաշտի վրա կրկնակի հարձակում։
| Ենթակատեգորիա | Մաքուր մատ, Խնայողական մատ  | |
|---|---|---|
| Մասն է | • շախմատային տերմինաբանություն • շախմատային խնդիր | |
Գրոհի ենթարկվող արքայի գույնի կապակցված խաղաքարով ճիշտ մատի (պատի) դեպքում այդ խաղաքարը հնարավորություն ունի խոչընդոտելու շախին (պատին) կապի բացակայության դեպքում։ Եթե այդպիսի հնարավորություն չկա, մատը (պատը) համարվում է ոչ խնայողական։ Այն դեպքում, երբ կապված խաղաքարը գտնվում է սեփական արքայի հարևան դաշտերից մեկում, նրա զբաղեցրած դաշտը չի գրոհվում ուրիշ ոչ մի խաղաքարով, բացի կապողից։ Այլապես մատը համարվում է ոչ մաքուր։
Ճիշտ մատերը (պատերը) չափազանց հազվադեպ են գործնական շախմատում (թեև, օրինակ, միայնակ արքայի դեմ արքայով և նավակով վերջնախաղը կարող է ավարտվել միայն ճիշտ մատով), սակայն զգալի ավանդ են ներդնում շախմատային խնդիրների և էտյուդների գեղեցկության մեջ, քանի որ համարվում են գեղարվեստական։
Ճիշտ մատը հանդիպում է VIII—IX դարերի արաբական մանսուբներում, միջնադարյան տարբեր խնդիրներում և շախմատային ժողովածուներում։
Օրինակներ
խմբագրել| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |          | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |    | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
× - վերահսկում է սպիտակ փիղը
ο - վերահսկում է սև արքան գրոհող ձին
d5 դաշտը խլում է սև ձին
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |   | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||