Հեգեմոնիկ առնականություն

Հեգեմոնիկ առնականություն (անգլ.՝ hegemonic masculinity), նաև գերիշխող կամ դոմինանտ տղամարդկություն` տերմին, որը ներկայացրել է ավստրալիացի սոցիոլոգ Ռավին Քոնելը, նկարագրելու համար տղամարդկանց համայնքի մշակույթի հիերարխիայի գագաթին գտնվող և դրա գերակշռող մասի բաժանվող առնականության տեսակը։ Ռուս գիտնական Իգոր Կոնը հեգեմոն առնականությունը համարում է որպես սոցիալ-մշակութային նորմատիվ կանոն, որով առաջնորդվում են տղամարդիկ և տղաները։

«Իսկական տղամարդու» կերպարը

Հեգեմոնիկ առնականությունը տղամարդկության ցանկալի «նորմատիվ» մոդելն ու իդեալն է։ Այս օրինակներին հետևելու ցանկությունը հասարակության մեջ խրախուսվում է։ Չնայած դրան, ոչ բոլոր տղամարդիկ են փորձում ենթարկվել հեգեմոնիկ առնականության չափանիշներին։

Հեգեմոնային առնականությունը արտացոլում է այս կամ այն հասարակության մեջ գոյություն ունեցող «իսկական տղամարդ» հասկացությունը և իրականացվում է կանանց կամ այլ քիչ հեղինակավոր ձևերի հետ հարաբերություններում («կեղծ տղամարդիկ»)։ Այս հեգեմոնիան հիմնված է բռնության և ճանաչման վրա։ Հեգեմոնիկ առնականության հակառակը առնականության տարբեր մարգինալացված մոդելներ են, որոնք գոյություն ունեն էթնիկ, սոցիալական և սեռական փոքրամասնությունների խմբերում։ Տղամարդկության այս դրսևորումները մեծամասնության կողմից գնահատվում են որպես «արատավոր», մարգինալացվում և ընկալվում են հանդուրժողականության տարբեր մակարդակներով` հաճախ դառնալով հայրիշխանական հասարակությունների խտրականության օբյեկտներ։

Հեգեմոնիկ առնականությանը բնորոշ են կանացի ամեն ինչից խուսափելը(«առանց կանանց»), հոմոֆոբիան, ինքնավստահությունը, ագրեսիվությունը, մրցակցությունը, բարձր սոցիալական կարգավիճակի համար պայքարը, անտարբեր սեքսուալությունը և զգացմունքային զսպվածությունը։ Հեգեմոնիկ առնականությունը մեծ ազդեցություն ունի տղաների սոցիալականացման գործընթացի վրա` նրանց մոտ զարգանում են իշխանության, ուժի, սիրո հետ կապված ուժեղ զգացմունքներ, ինչպես նաև տաբու են դարձնում թուլությունը, որը արտահայտված է վախով, քնքշությամբ և ամոթի զգացումով։

Սոցիալապես և էթնիկորեն մարգինալացված որոշ խմբերի համար հեգեմոնիկ առնականությունը արտահայտվում է բողոքական առնականությամբ, որը ձգտում է վերակենդանացնել «իսկական տղամարդկային սկզբունքը» և դեմ է «ֆեմինացված», «մտավորականացված» և «հոմոսեքսուալ» արևմտյան քաղաքակրթությանը։

Տես նաև

• Հետերոնորմատիվություն և Գենդերային անհամապատասխանություն
• Գենդերային դեր և Գենդերային կարծրատիպեր
• Հետերոհայրիշխանություն

Գրականություն

• Connell, R. W. Masculinities. — Second Edition. — Berkeley: University of California Press, 2005. — 327 с. — ISBN 0520246985

• Здравомыслова Е. Гегемонная маскулинность. Автобиография героя и комментарии // Беспредельная социология. Сборник эссе к 60-летию В. Воронкова / Под ред. О. Паченкова, М. Соколова, Е. Чикадзе. — СПб.: ЦНСИ, 2005. — С. 15—33. Архивировано из первоисточника 4 Հոկտեմբերի 2013.

• Кон И. С. Гегемонная маскулинность как фактор мужского (не)здоровья // Социология: теория, методы, маркетинг. — 2008. — № 4. — С. 5—16.

• Кон И. С. Меняющиеся мужчины в изменяющемся мире // Этнографическая мозаика. — 2010. — № 6. — С. 99—114. Архивировано из первоисточника 4 Հոկտեմբերի 2013.

• Салагаев А. Л., Шашкин А. В. Насилие в молодёжных группировках как способ конструирования маскулинности // Журнал социологии и социальной антропологии. — 2002. — Т. V. — № 1. — С. 151—160.

• Синельников А. С. Словарь гендерных терминов // Вестник ТГУ / Под ред. А. А. Денисовой. — Томск: ТГУ, 2002. — № 1(17).

• Слезкина Ю. М. Характеристики доминантных моделей маскулинности и фемининности // Вестник ТГУ. — Томск: ТГУ, 2012. — № 1(17). — С. 85—91.

• Ткаченко В. С. Психология мужественности и женственности у инвалидов // Медико-социальные основы независимой жизни инвалидов. — М., 2012
• Хитрук Е. Б. Социально-философский анализ проблемы мужской социализации(չաշխատող հղում) // Вестник Томского государственного университета. 2014. № 387. С. 61-68
• Чернова Ж. В. Репрезентации гегемонной маскулинности в современном российском медиа-дискурсе: Дис. на соиск. уч. степ. к. социол. н.: Спец. 22.00.04 / Чернова Ж. В.; [Сарат. гос. техн. ун-т]. — Саратов: 2001. — 185 с.

Արտաքին հղումներ

• Анна Темкина. (2013 թ․ հունիսի 12). «Настоящий мужчина». Полит.ру. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.