Հայկական առածներ և ասացվածքներ

Հայկական առածներ և ասացվածքներ, հայկական ժողովրդական կենդանի խոսակցական բանաձևային ասույթներ են՝ բաղկացած որոշակի թեմա և իմաստ արտահայտող բառերից։ Ով աշխատի նա չուտի:Դրանք ժողովրդի դարավոր կենսափորձից բխող սեղմ ու պատկերավոր, իմաստալից ընդհանրացումներ են սոցիալական կյանքի, բարքերի, կենցաղի վերաբերյալ։ Առածը այլաբանական ստեղծագործություն է, որի բուն իմաստն արտահայտվում է անուղղակի, միջնորդավորված, մինչդեռ ասացվածքն իրականությունն արտահայտում է ուղղակի։

«Կարմիր կովը իր կաշին չի փոխի» ասացվածքի պատկերազարդում

«Գնա մեռի, արի սիրեմ» ասացվածքի պատկերազարդում

Հայկական առածքները ստեղծվել և պահպանվել են հայ ժողովրդի գոյության բոլոր ժամանակաշրջաններում։ Որևէ առածի ծագումնաբանությունը պարզելը բարդ է կամ անհնարին։ Առածները և ասացվածքները հայ ժողովրդական բանահյուսության ամենահին և հարուստ ժանրերից մեկն են։ Հայկական առածների առաջին բուն ժողովրդական հավաքածուն թողարկվել է 1859 թվականին՝ Թիֆլիսում, «Մեղու Հայաստանի» թերթում, որի բանահավաքն էր Գրիգոր Տեր-Հարությունյան Կիրակոսյանց Այգեհատցին։ Առածների հավաքագրման աշխատանքը ավելի ակտիվանում է 1880-1900-ական թվականներին։ 1951-ին հրատարակվեց Արամ Ղանալանյանի «Առածանի» համավահավաք ժողովածուն, որը պարունակում է շուրջ 40000 հայկական առածներ։

Հայկական առածներ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Հայկական առածներ և ասացվածքներ հոդվածին

• Աղվեսի վկան իր պոչն է։
• Ամեն բանի վերջն է գովելի։
• Ամեն մարդ կրակն իր ձվածեղի տակ է քաշում։
• Ամեն բարև տվող բարեկամ չէ։
• Ամառը որ պառկես հովեր, ձմեռը կսատկեն կովեր։
• Ամառվա փուշը, ձմեռվա նուշը։
• Այծն այծի համար լավ է, քան մի հոտ ոչխարը։
• Անճարը կերել է բանջարը։
• Անտեր ոչխարը գայլը կուտի։
• Աշխատանքը սև է, հացը՝ սպիտակ։
• Աչքե տես, բերնե կարոտ։
• Աջով տուր, որ ձախով վերցնես։
• Առածն անխոցելի է։
• Ասա ով է ընկերդ, ասեմ ով ես դու։
• Աստված սարը տեսնում է, ձյունը դնում։
• Անտեր ոչխարը գայլը կուտի։
• Աշխարհի շինողն ու քանդողը լեզուն է։
• Աշխարհն աշխատավորինն է։
• Աչքե տես, բերնե կարոտ։
• Աշխարհն արոտ, մենք մեջը կարոտ։
• Ես աղա, դու աղա, բա մեր աղունն ով աղա։
• Արագ եմ քայլում, ասում են՝ ծուռ է, կամաց եմ քայլում, աում են՝ կույր է։

Արտաքին հղումներ

• Ղանալանյան, Արամ (1960). Պիվազյան, Էմանուել (ed.). Առածանի (PDF). Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ ՀՍՍՌ ԳԱ. Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատարակչություն.
• Հայկական առածներ եւ ասացվածքներ (PDF). Translated by Բայան, Ռ. Գայան. Վենետիկ: Academy of S. Lazarus. 1909.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։