Հակոբ Թերզյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Թերզյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Հակոբ Հարությունի Թերզյան (օգոստոսի 22, 1879, Հաճն, Ադանայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն - 1915[1][2], Այաս, Ադանայի մարզ, Թուրքիա), հայ հրապարակախոս, բանասեր, դեղագործ։
| Հակոբ Թերզյան արմտ. հայ.՝ Յակոբ Թերզեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | օգոստոսի 22, 1879 |
| Ծննդավայր | Հաճն, Ադանայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն |
| Մահացել է | 1915[1][2] |
| Մահվան վայր | Այաս, Ադանայի մարզ, Թուրքիա |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն |
| Մասնագիտություն | դեղագործ, հրապարակախոս, բանասեր և լրագրող |
 Hagop Terzian Վիքիպահեստում | |
Կյանքը և գործունեությունը
խմբագրելԾնվել է 1879 թվականի օգոստոսի 22-ին, Ադանայի նահանգի Մարաշի գավառի Հաճընի գավառակի կենտրոն Հաճըն քաղաքում։ Նախնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրում, այնուհետև սովորել Ադանայի Ազգային վարժարանում, ավարտել Հիսուսյանների Ադանայի վարժարանը։
1897 թ. մեկնել է Կ. Պոլիս։ 1900 թ. ավարտել է Կ. Պոլսի Օսմանյան կայսերական բժշկական վարժարանը և դեղագործի վկայական ստացել։ 1908 թ. եղել է Ադրիանապոլիս քաղաքի «Մերքեզի» («Կենտրոնական») դեղատան տնօրենը։ Եղել է ճանաչված հրապարակախոս, զբաղվել է նաև գրական գործունեությամբ, բանասիրությամբ, լուսանկարչությամբ։ Միաժամանակ եղել է նաև ճանաչված փաստաբան։ Կ. Պոլսի հայկական պարբերականներում տպագրված իր հրապարակախոսական և բանասիրական հոդվածները ստորագրել է Յակթեր, Հմայեակ, Յիթօ, Տաւրոս, Թղթակից ծածկանուններով։ 1909 թ. ապրիլին Կիլիկիայում տեղի ունեցած հայկական կոտորածների ժամանակ եղել է Ադանայի ինքնապաշտպանության ղեկավարներից մեկը։ Մազապուրծ լինելով կոտորածից՝ վերադարձել է Կ. Պոլիս։ Կ. Պոլսի Կում կափու թաղամասում ունեցել է «Ադանա» անունով սեփական դեղատունը։ Եղել է հնչակյան գործիչ։ 1912 թ. Կ. Պոլսում հրատարակել է «Կիլիկիոյ աղէտը. ականատեսի նկարագրութիւններ» 5 հատորով ծավալուն աշխատությունը, որում հանգամանորեն նկարագրել է 1909 թ. Կիլիկիայի կոտորածը՝ վիճակագրական տվյալներով։ Աշխատությունը ներկայացվել է Իզմիրյանց գրական մրցանակին, սակայն օսմանյան կառավարությունն ամբողջ տպաքանակը բռնագրավել է։ Հակոբը կարողացել է այդ գրքի մի քանի հարյուր օրինակ փախցնել և թաքցնել իր տան առաստաղների արանքներում։ Այդ մասին իմացել է նրա եղբայր Տիրան Թերզյանը։ 1915 թ. Հաճընում և Ադանայում հաջորդաբար ունեցել է սեփական դեղատներ ու դեղագործ աշխատել։ 1915 թ. ապրիլին Կ. Պոլսում ձերբակալվել է և աքսորվել Այաշ, այնուհետև՝ Չանղըրը։ Անունը փորագրվել է Չանղըրըի բանտում հավաքված համրիչի 99 հատիկներից մեկի վրա։ Ձերբակալությունից հետո կառավարության ներկայացուցիչները նրա դեղատունը կողոպտել են և դուռը կնքել։ 1915 թ. ապրիլի 24-ին, գաղթի ճանապարհին, Չանղըրըից դուրս, Անկարայի մոտակայքում սրախողխող է արվել ընկերոջ՝ բժիշկ Միսքճյանի հետ միասին՝ մոտ 35 տարեկանում։
Աշխատություններ
խմբագրել- Արուեստ լուսանկարչութեան, Կ. Պոլիս, 1905։
- Ատանայի կեանքը, Կ.Պոլիս, 1909 (1911)։
- Կիլիկիոյ աղէտը. ականատեսի նկարագրութիւններ, 5 հատորով, (պատկերազարդ), Կ. Պոլիս, 1912։
- Հաճընի գաւառաբար- բառը, ձեռագիր, անտիպ։
Գրականություն
խմբագրել- Թէրզեան Յակոբ Յ., Կիլիկիոյ աղէտը, Կ. Պոլիս, 1912։
- Հայ բժշկութեան տուած զոհերը, ցուցակագրուած վաւերական փաստերով, Կ. Պոլիս, 1919։
- Պալաքեան Գրիգորիս ծ. վրդ., Հայ գողգոթան, Վիեննա, 1922։
- Յուշամատեան Մեծ Եղեռնի (1915-1965), պատրաստեց Գերսամ Ահարոնեան, Պէյրութ, 1965։
- Ստեփանյան Գառնիկ, Կենսագրական բառարան, հ. Ա., Երևան, 1973։
- Թէոդիկ, Յուշարձան նահատակ մտաւորականութեան, Բ. տպագրութիւն, Երեւան, ապրիլ 24, 1985։
- Հայրապետյան Վանիկ, Էջեր Հայաստանի դեղագործության պատմությունից, Երևան, 1990։
- Պալաքյան Գրիգորիս ծ. վրդ., Հայ գողգոթան, Երևան, 1991։
- Մազմանեան Վրոյր, Յուշեր Եւ Վկայութիւններ, Անթիլիաս, 1991, 345 էջ
- Հայկական հարց, հանրագիտարան, Երևան, 1996։
- Օտեան Երուանդ, Մեր երեսփոխանները, մեր Ազգային ժողովը, Երեւան, 1999։
- Յարման Արսեն, Հայերը օսմանյան առողջապահության ծառայության մեջ և պատմություն սուրբ Փրկիչ հայոց հիվանդանոցի (թուրքերեն), Ստամբուլ, 2001։
- Ավագյան Կարինե, Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք և վկայք խաչի, Երևան, 2002։
- Քոչարյան Վահան, Հայ լուսանկարիչներ, Երևան, 2007։
- Ավագեան Կարինէ, «Չանղըրըի 1915 թ. ապրիլի 11, Յիշատակ»… Թանգարանային ցուցանմոյշը, «Հանդէս Ամսօրեայ», 2008, հ. 1-12
- Սիմոնյան Հրաչիկ, Հայերի զանգվածային կոտորածները Կիլիկիայում (1909 թ. ապրիլ), Երևան, 2009։
- Իսկահատեան Հարութիւն, Վկայարան Հայկական Ցեղասպանութեան, Գիրք Բ., Պէյրութ, 2011, 352 էջ։
- Իսկահատեան Հ., Վկայարան հայկական ցեղասպանութեան, Գիրք Գ, Պէյրութ, 2011, 395 էջ
- ՀՑԹԻՖ, ֆ-49, ծ-13, պ-14[3]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
- ↑ Հարություն Մինասյան, Օսմանյան կայսրությունում և Թուրքիայի Հանրապետությունում բռնաճնշումների և ցեղասպանության ենթարկված հայ բժիշկներ, Երևան, «Լուսաբաց», 2014 — 520 էջ։
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հակոբ Թերզյան» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հակոբ Թերզյան» հոդվածին։ |