Կումայրի (բերդավան)

(Վերահղված է Կումայրիից)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կումայրի (այլ կիրառումներ)

Կումայրի, Կումրի, Գյումրի, բերդավան Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Շիրակ գավառում։ Ենթադրվում է, որ անունն առաջացել է մ.թ.ա. 8-րդ դարի վերջին այնտեղ հաստատված կիմերների ցեղանունից։ Ղևոնդ պատմիչը Կումայրին հիշատակում է որպես գյուղ, որտեղ իշխան Արտավազդ Մամիկոնյանը 771 թվականին սպանեց արաբ նվաճողների զորահրամանատարին։ 1830-ականին Կումարիի մոտ կառուցվեց նոր բերդաքաղաք, որը, ի պատիվ ռուս կայսրի դուստր Ալեքսանդրայի, կոչվեց Ալեքսանդրապոլ (այժմ՝ Գյումրի)։ Պեղումներով բացված Կումայրիի եկեղեցին (7-րդ դարի վերջ) ունի քառամույթ գմբեթավոր բազիլիկի հորինվածք։ Քառակուսաձև աղոթասրահը արևելքում ավարտվում է բեմի պայտաձև հատակագիծ ունեցող աբսիդով, որի երկու կողմում գտնվում են ուղղանկյուն ավանդատները։ Գմբեթը բարձրացել է ընդհանուր կառուցվածքի կենտրոնում։ Հյուսիսային ճակատից բացվող միակ դուռն ունի զույգ կիսասյունիկներով շքամուտք։ Արևելյան ճակատը մշակված է սեղանաձև հատակագծով երկու «հայկական խորշով»։ Կենտրոնագմբեթ կառուցվածքներին բնորոշ համաչափություններ և գմբեթի տեղադրություն ունեցող այս եկեղեցին Հայաստանի վաղ միջնադարի նույնատիպ հուշարձանների ամենաուշ օրինակն է։


Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 11