Խպիպ
Խպիպ, զոբ (լատին․՝ struma), վահանագեղձի դիֆուզ կամ սահմանափակ մեծացումն է։ Այն կարող է պայմանավորված լինել ֆոլիկուլներում կոլոիդ հյուսվածքի չափից շատ կուտակումով, ֆոլիկուլյար էպիթելի գերաճով, շարակցա-հյուսվածքային հենքի գերաճով, լիմֆոիդային ինֆիլտրացիայով և այլ պատճառներով։ Թիրեոիդ էպիթելի գերաճը կարող է ընդգրկել վահանագեղձի պարենքիմն ամբողջությամբ (տարածուն, դիֆուզ խպիպ) կամ առանձին հատվածներ (հանգուցավոր խպիպ) և դիֆուզ -հանգուցավոր խպիպ։ Այսպիսով ըստ էության խպիպը դա ախտորոշում (դիագնոզ) չէ․ այս տերմինը ցույց է տալիս, որ առկա է վահանագեղձի այնպիսի հիվանդություն, որն ուցեկցվում է գեղձի ծավալի աստիճանական, կայուն մեծացմամբ, առանց գեղձի ֆունկցիոնալ վիճակի ճշտման։ Վահանագեղձի աննշան մեծացում նկատվում է սեռական հասունացման, դաշտանի, հղիության, լակտցիայի (կաթնատվության), դաշտանադադարի շրջաններում։
| Խպիպ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | հիվանդության կարգ |
| Վնասում է | Վահանագեղձ |
| Բժշկական մասնագիտություն | էնդոկրինոլոգիա և Միջուկային բժշկություն |
 Goiters Վիքիպահեստում | |
Դասակարգում
խմբագրելԽպիպի միջազգային դասակարգում՝ առաջարկված ԱՀԿ–ի (Առողջության համաշխարհային կազմակերպություն) կողմից 2001 թ․–ին
- 0 աստիճան– խպիպ չկա;
- I աստիճան – գեղձը շոշափվում է, բայց տեսանելի չէ;
- II աստիճան – գեղձը շոշափվում է, տեսանելի է։
Հետխորհրդային երկրներում դեռևս լայն տարածում ունի Օ․ Վ․ Նիկոլաևի առաջարկած դասակարգումը (1955 թ․)
- 0 աստիճան –վահանագեղձը տեսանելի չէ և չի շոշափվում, նորմա;
- I աստիճան — վահանագեղձը տեսանելի չէ, շոշափվում է նեղուցը;
- II աստիճան — վահանագեղձը տեսանելի է կլման ակտի ժամանակ, շոշափվում է, բայց պարանոցի ձևը փոփոխված չէ;
- III աստիճան — վահանագեղձը տեսանելի է, շոշափվում է, փոփոխված են պարանոցի ուրվագծերը ("հաստ պարանոց")
- IV աստիճան — բացահայտ արտահայտված խպիպ, որն աղավաղում է պարանոցի ուրվագծերը։
- V աստիճան – վահանագեղձը ահռելի չափերի է , այն ճնշում է շնչափողը, կերակրափողը։
Խպիպը կարող է լինել միակողմանի, երկկողմանի։ Հաճախ լինում է պարանոցի վրա, երբեմն՝ կրծոսկրի ետևում (ետկրծոսկրային խպիպ)։ Ըստ գեղձի ֆունկցիոնալ վիճակի տարբերում են
- Հիպոթիրեոիդ վիճակ– թիրեոիրդ հորմոնների արտադրությունը նորմայից ցածր է
- Էութիրեոիդ վիճակ–թիրեոիրդ հորմոնների արտադրությունը նորմաի սահմաններում է
- Հիպերթիրեոիդ վիճակ–թիրեոիրդ հորմոնների արտադրությունը նորմայից բարձր է
Խպիպով ուղեկցվող հիվանդություններից են․
- դիֆուզ տոքսիկ խպիպ (Բազեդովյան հիվանդություն, Գրեյվսի հիվանդություն)
- վահանագեղձի տոքսիկ ադենոմա (Պալմմերի հիվանդություն)
- բազմահանգուցվոր տոքսիկ խպիպ
- էնդեմիկ խպիպ
- սպորադիկ խպիպ
- աբերանտ խպիպ
- թիրեոիդիտներ և այլն։
Խպիպն ուղեկցվում է վահանագեղձի գործունեության խանգարմամբ։ Սպորադիկ խպիպն հանդիպում է տարբեր վայրերում և պայմանավորված է օրգանիզմում յոդի էնդոգեն անբավարարությամբ։ Տեղաճարակային (էնդեմիկ) խպիպը լինում է աշխարհագրական որոշակի մարզերում, պայմանավորված է օդում, ջրում, հողում և սննդամթերքում յոդի անբավարարությամբ (երբ 200—220 մկգ-ի փոխարեն օրգանիզմն ընդունում է 80—20 մկգ յոդ)։ Յոդի անբավարարությունը կարող է խորանալ արտաքին անբարենպաստ պայմանների և էնդոգեն գործոնների (հղիություն, լակտացիա, հիպովիտամինոզներ, ճիճվային հիվանդություն) ազդեցությունից, երբեմն՝ տարբեր վարակիչ հիվանդություններից, թունավորումներից։ Օրգանիզմում յոդի հարաբերական անբավարարություն կարող է առաջանալ յոդի և մի շարք քիմիական տարրերի (կալցիում, ֆտոր) փոխհարաբերության խանգարումից։ Տեղաճարակային խպիպն հանդիպում է աշխարհի համարյա բոլոր երկրներում, առավելապես՝ բարձր լեռնային մարզերում, նախալեռներում։
Կանխարգելումը. անհատական և խմբային կանխարգելիչ միջոցառումներ (յոդացված կերակրի աղի ընդունում), հիվանդության վաղ հայտնաբերում և դիսպանսերային հսկողություն։
Բուժումը. յոդի պատրաստուկներ, թիրեոդին, տրիյոդթիրոնին, դիյոդթիրոզին։ Դեղորայքային բուժման անարդյունավետության դեպքում՝ վիրաբուժական միջամտություն։
Աղբյուրներ
խմբագրելМ. И. Кузин (2002). «4». Хирургические болезни (ռուսերեն) (3 ed.). Медицина. էջ 47-69. ISBN 5-225-00920-4.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խպիպ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 92)։ 
|