Լատվիայի պետական կառուցվածք
Լատվիայի քաղաքական կառուցվածք, խորհրդարանական ունիտար հանրապետություն։ Երկրի քաղաքական կառուցվածքի հիմքը Սահմանադրությունն է կամ Սաթվերսմեն (լատիշ․՝ Satversme), որը ընդունվել է 1922 թվականի փետրվարի 15-ին, դադարեցվել է 1934 թվականին, իրավաբանորեն սկսել է գործել 1990-1993 թվականներին, Լատվիան իրեն դիտում է որպես 1918-1940 թվականներին գոյություն ունեցող Լատվիայի Հանրապետության շարունակություն, Լատվիական ԽՍՀ-ի հետ իրավահաջորդություն չի ճանաչվում, քանի որ վերջինս, ըստ պաշտոնական վարկածի, օկուպացիոն ռեժիմ էր։
Պետության ղեկավար
խմբագրելՊետության ղեկավարը պետության նախագահն է (լատիշ․՝ Valsts prezidents) (2015 թվականի հուլիսի 8-ից՝ Ռայմոնդս Վեյոնիս), Սեյմի հասարակ մեծամասնությամբ ընտրված փակ քվեարկությամբ 4 տարի ժամկետով[1]։
Խորհրդարան
խմբագրելՍեյմ (լատիշ․՝ Saeima), Լատվիայի խորհրդարանը, որը 4 տարով ընտրվում է քաղաքացիների կողմից, բաղկացած է 100 պատգամավորից։ Քվեարկության համակարգը համամասնական է, բայց ընտրվում են 5 ընտրատարածքների պատգամավորներ, կա Սեյմ անցնելու 5%-ի շեմը (մանդատների բաշխմանը մասնակցելու համար ցուցակում պետք է հավաքել երկրում ընտրություններին մասնակցած ընտրողների 5%-ը)[2]։
Կառավարություն
խմբագրելԼատվիայի կառավարությունը նախարարների կաբինետ է, որը կազմվում է այն անձի կողմից, որն ընտրում է պետության նախագահը և հաստատվում է Սեյմի կողմից։ Կառավարության ղեկավարը նախարարների նախագահն է (2016 թվականից՝ Մարիս Կուչինսկիս, Կանաչների և գյուղացիների միություն դաշինքի ներկայացուցիչ)։ Աջ կուսակցությունների իշխող կոալիցիայի մեջ են մտնում նաև ազգային միավորում և Միասնություն կուսակցությունները։ Ընդդիմության մեջ խորհրդարանում են գտնվում համաձայնություն, Սրտանց Լատվիայի համար և Լատվիական տարածաշրջանային միավորումները։
Դատական իշխանություն
խմբագրելԴատավորները հաստատվում են Սեյմի պաշտոնում։ 10 տարով նշանակվող 7 դատավորներից գոյություն ունի Սահմանադրական դատարան[3]։
Փորձաշրջան անցնելուց հետո մյուս դատարանների դատավորները պաշտոններում հաստատվում են մինչև 65 տարին լրանալը։ Գոյություն ունեն ընդհանուր իրավասության դատարանների երեք մակարդակ (քաղաքացիական և քրեական գործերով)՝ շրջանային (քաղաքային), շրջանային և Գերագույն դատարան, ինչպես նաև (2004 թվականից) վարչական շրջանային դատարան (առաջին ատյանի) և վարչական շրջանային դատարան (վերաքննիչ)։ Վարչական գործերով վճռաբեկ բողոքները քննում է Գերագույն դատարանը[4]։
Տեղական ինքնակառավարման համակարգ
խմբագրելԱյս բարեփոխումների առաջին փուլը գյուղխորհուրդների կամայականացումն էր, քաղաքային խորհուրդների վերանվանումը Դումայի և Ռիգայի շրջաններում ինքնակառավարման վերացումը, երկրորդը՝ շրջանային ինքնակառավարման գործառույթների և կարգավիճակի կրճատումը (շրջանային խորհուրդները դադարել են ընտրովի մարմին լինելուց.դրանք կազմում էին ստորադաս կամային, քաղաքային և ժամանակի ընթացքում երկրամասային ինքնակառավարումների ներկայացուցիչները), երրորդ փուլը յուրաքանչյուր շրջանում մի քանի երկրամասի ստեղծումն էր՝ նախկին մի քանի կամարների և քաղաքների միավորմամբ շրջանային նշանակության ստեղծումը մեկ ինքնավարության մեջ։ Այսպիսով վերացվեցին շրջանային ինքնակառավարման մարմինները։ Կամայականությունները, որպես տարածքային միավորներ, չեն վերացվել։ Նախկին կամավորական խորհուրդների տեղում պլանավորվում է ծառայությունների կենտրոններ ստեղծել։ Կառավարության կողմից ընդունված 2007 թվականի սեպտեմբերի 4-ին[5] Լատվիայի նոր վարչական բաժանման մասին որոշումը՝ 109 երկրամաս և 9 հանրապետական քաղաքներ, սահմանվել է 2009 թվականի հուլիսի 1-ին՝ 2009 թվականի հունիսի 6-ին կայացած ինքնակառավարման ընտրություններում ընտրված նոր Դումայի աշխատանքի մեկնարկի հետ մեկտեղ։
Համայնքների (Դումայի) իշխանության մարմիններն ընտրվում են 4 տարով։
Հանրաքվեներ
խմբագրելՀանրաքվեն կարող է անցկացվել Սեյմի որոշմամբ։ Սեյմի պատգամավորների առնվազն մեկ երրորդը կարող է պահանջել ոչ հրատապ կարգով ընդունված օրենքի կասեցում, և եթե այն հանրաքվեի դնելու համար երկու ամսվա ընթացքում ստորագրի քաղաքացիների առնվազն 10 տոկոսը, Սակայն Սեյմը չի ընդունում այդ օրենքի նոր խմբագրությունը առնվազն 3/4 ձայնով, տեղի կունենա համաժողովրդական քվեարկություն, որի համար սահմանված է առնվազն մասնակցություն՝ Սեյմի նախորդ ընտրությունների մասնակիցների կեսը։ Ավտոմատ կերպով ազգային քվեարկության է հանձնվում ընտրողների առնվազն 10%-ի Սեյմ ներկայացված օրինագիծը, սակայն մերժված կամ էապես փոփոխված։ Սահմանված են մի շարք հարցեր, որոնց մասին օրենքները ժողովրդական քվեարկության չեն կարող փոխանցվել[6]։
Ներկայացուցչություն ԵՄ-ում
խմբագրելԼատվիան Եվրախորհրդարանում ներկայացված է 736 պատգամավորից 8-ում[7]։ Պատգամավորներն ընտրվում են 5 տարով։
ԵՄ Խորհրդում Լատվիան 345-ից 4 ձայն ունի[8]։
Ընտրություններ
խմբագրելԸնտրական հանձնաժողովներ
խմբագրելԿենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը բաղկացած է 9 հոգուց՝ 8-ը, ներառյալ նախագահը, ընտրվում է Սեյմի կողմից, իսկ մեկը՝ Գերագույն դատարանի կողմից։ Վերընտրվում է Սեյմի յուրաքանչյուր գումարման հետ[9]։
Համայնքների ընտրական հանձնաժողովներն ընտրվում են համապատասխան Դումայի (խորհուրդների) կողմից և նույնպես աշխատում են մշտապես։ Ընտրական հանձնաժողովների անդամները չեն կարող թեկնածու լինել։
Իրավախախտումներ
խմբագրել- 2006 թվականի Սեյմի ընտրություններում սահմանված կարգը գերազանցելու համար քարոզչական ծախսերի սահմանափակումների շրջանցման համար վարչական պատասխանատվության են ենթարկվել Ժողովրդական կուսակցությունը (ամենամեծ գերածախսը), Համաձայնության Կենտրոն, Լատվիայի առաջին կուսակցություն / Լատվիայի նպատակ կոալիցիան, Կանաչների և գյուղացիների միությունը, Նոր ժամանակ։ Առաջին չորսը վիճարկել են կոռուպցիայի դեմ պայքարի և կանխարգելման բյուրոյի որոշումները[10]։
- Ընտրակաշառք՝ մի շարք քրեական գործեր հարուցվել են 2005 թվականի տեղական ինքնակառավարման ընտրություններից և 2006 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո, դատարանները մեղադրական դատավճիռներ են կայացրել նոր կենտրոնի և համաձայնության կենտրոնի ներկայացուցիչների նկատմամբ[11][12]։
- Կեղծիքներ՝ 2006 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո դատապարտվել է Սեյմի պատգամավոր Յ. Բոլդանսը[13][14]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Конституция Արխիվացված 2010-12-18 Wayback Machine — ст. 35, 36
- ↑ Закон о выборах Сейма — ст. 7, 8, 38 Արխիվացված 2007-02-09 Wayback Machine(լատիշերեն)
- ↑ Закон о Конституционном суде — ст. 3, 4 ,7 Արխիվացված 2011-07-07 Wayback Machine(լատիշերեն)
- ↑ Закон «О судебной власти»(լատիշերեն)
- ↑ Правительство утвердило новую карту
- ↑ «Конституция Латвии — ст. 68, 72-75, 77-80». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 20-ին.
- ↑ MEPs by Member State and political group // 7th parliamentary term Արխիվացված 2019-01-03 Wayback Machine(անգլ.)
- ↑ The Council of the European Union Արխիվացված 2009-07-06 Portuguese Web Archive(անգլ.)
- ↑ Закон о ЦИК — ст. 1, 2 Արխիվացված 2007-07-09 Wayback Machine(լատիշերեն)
- ↑ Обзор обнаруженных нарушений правил финансирования партий на выборах Сейма в 2006 г. Արխիվացված 2016-03-08 Wayback Machine — БПБК, 24.10.2007. (լատիշերեն)
- ↑ «ЧАС — Социал-демократы не сдаются!». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 20-ին.
- ↑ Брат Клементьева осужден за покупку голосов избирателей
- ↑ Депутата Болданса отправили за решетку(չաշխատող հղում)
- ↑ Болданс останется за решеткой, 29.10.2008.(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Конституция Латвии
- Закон об административно-территориальной реформе(լատիշերեն)
- Закон о самоуправлениях(լատիշերեն)
- Закон об устройстве государственного управления(լատիշերեն)
- Закон о референдумах Արխիվացված 2007-02-09 Wayback Machine (չաշխատող հղում — պատմություն, կրկնօրինակ)(լատիշերեն)
- Центральная избирательная комиссия Արխիվացված 2006-08-20 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լատվիայի պետական կառուցվածք» հոդվածին։ |