Ժամանակավոր կին, տերմին, որը 19-րդ դարի վերջին Ճապոնիայում նշանակում էր օտարերկրացիների և ճապոնացի կանանց միջև հարաբերություններ, որի համաձայն Ճապոնիայում օտարերկրացու գտնվելու ընթացքում, նա օգտագործման (և պահպանման) համար ստանում էր «կին»։ Իրենք՝ օտարերկրացիները, մասնավորապես ռուս գեներալները, այդպիսի «կանանց» անվանում էին մուսումե՝ ճապոներեն աղջիկ, դուստր։

«Ժամանակավոր կին» հասկացությունը գոյություն ուներ դրանից շատ առաջ։ Օրինակ Իրանում[1] այդպիսի հարաբերությունների տեսակը (արաբ․՝ نكاح المتعة‎‎, նիկախ-ուլ-մուտա — պարսկերենով. ամուսնություն հաճույքի համար, պարսկ.. سيغه, սիգե) հանդիսանում է տղամարդու և կնոջ միջև հասանելի ամուսնություն՝ որոշակի ժամանակով, կամ ջաֆարիական մազհաբում այդպիսի ամուսնությունը դիտվում էր որպես օրինական և թույլատրելի։ Ժամանակավոր ամուսնության տևողությունը, ինչպես նաև աղջկա համար վճարվող գումարը, որը ամուսինը տալիս էր ժամանակավոր կնոջը, որոշվում էր կողմերի համաձայնությամբ։ Այդպիսի պայմանագրի ժամկետի ավարտից հետո (ինչպես նաև ամուսինների միջև յուրաքանչյուր պարտավորություն) ամուսնությունը համարվում է ավարտված։ Շիաները հարաբերությունների այդպիսի տեսակը պահպանում են մինչ օրս։

Ընդհանուր կարգավիճակը խմբագրել

«Ժամանակավոր կանանց» համակարգը ծագել է XIX դարի երկրորդ կեսից և գոյություն ունեցավ մինչ 1904-1905 թվականների պատերազմը։ Այդ ժամանակ ռուսական նավատորմը, որը հաստատված էր Վլադիվաստոկում, պարբերաբար ձմեռում էր Նագասակիում, և ժամանակավորապես գտնվում էր այստեղ համատեղ ապրելու համար «գնում էին» կանանց[2]։ Պաշտոնապես օտարերկրացիների հետ կնքվում էր պայմանագիր, որով նա ստանում էր լիարժեք իրավունք մուումեի նկատմամբ, փոխարենը՝ պարտավորվելով դրա փոխարեն տարամադրել նրան միջոցներ (ուտելիք, բնակատեղի, ծառա, փոխադրամիջոց և այլն)։ Այդպիսի համաձայնությունը կնքվում էր մեկ ամսով, և անհրաժեշտության դեպքում երկարացվում էր (սակայն իր հիշողությունների մեջ մեծ իշխան Ալեքսանդր Միխայիլովիչը, որը եղել է Ճապոնիայում, բերում է պայմանագրի այլ մանրամասներ. «մեկից մինչև հինգ տարի, կապված այն հանգամանքի հետ, թե ինչքան ժամանակով էր զինվորական ռազմանավը ճապոնական ջրերում»[3])։ Այդպիսի պայամանագրի արժեքը կազմում էր ամսական 10-15 դոլար (Ալեքսանդր Միխայիլովիչի հիշողությունների համաձայն ռուս գեներալների ծանոթությունը իրենց «կանանց» հետ, գումարի հարցը դարձնում էր երկրորդական)[3]։

 
Տակին աղջկա հետ Վ.Դ. Մենդելեևի «Ժամանակավոր կինն» ու երեխան 1893 թվական Դ.Ի. Մենդելեևի թանգարան

Մուսեմեները որպես կանոն մինչև 13 տարեկան անչափահաս աղջիկներ էին։ Հաճախ աղքատ ճապոնացի գյուղացիներն ու արհեստավորներն իրենք էին վաճառում իրենց դուստրերին օտարերկրացիներին. երբեմն աղքատ ճապոնացի աղջիկների համար սա միակ գումար աշխատելու հնարավորությունն էր (և իհարկե ամուսնանալու հնարավորություն)[4]։ Երբեմն մուսումեներին սխալմամբ համեմատում են գեյշաների հետ։ Եվ չնայած ոչ մեկը, ոչ էլ մյուսը չէին համարվում մարմնավաճառներ, այնուամենայնիվ գեյշան համարվում էր «հոգու համար ուրախություն», և մարմնական փաղաքշանքները չէին մտնում նրա պարտականությունների մեջ։ Իսկ մուսումեն՝ համաձայն պայամանգրի, պարտավոր էր բավարարել իր հովանավորին նաև անկողնում, որի հետևանքով հաճախ ծնվում էին երեխաներ։ Այդպիսի դեպքերից կարելի է համարել Դ. Ի. Մենդելեևի այսպես կոչված «հարսի» պատմությունը. Մենդելեևի մեծ որդին՝ Վլադիմիրը, համաձայն նրա քույր Օլգայի հիշողությունների[5], լինելով ծովագնաց, Նագասակի նավահանգստում կանգառի ժամանակ ձեռք բերեց «ժամանակավոր կին», որը ունեցավ երեխա (հնարավոր է և նրա երեխային)[6]։

Մուսումեն ընդհանուր մշակույթում խմբագրել

  • Մեծ իշխան Ալեքսանդր Միխայիլովիչը իր հիշողություններում՝ «Հիշողությունների գիրք», հիշում է Ճապոնիա ճանապարհորդության մասին։ 1886 թվական Ալեքսանդր Միխայիլովիչ՝ «Ռինդա» ռազմական նավատորմի ղեկավար, կատարելով շուրջերկրյա ճանապարհորդություն, կանգ առավ Նագասակիում, որտեղ ունեցավ ժամանակավոր ճապոնացի կին[3]։
  • Վալենտին Պիկուլի «Օկինի-սանի երեք տարիքները» վեպում ռուս նավատորմի գեներալի սերը ճապոնացի աղջկան նկատմամբ, նրա պայմանագիրը «ժամանակավոր կնոջ » համար։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Мортаза Шахид Моттахари. Служение ислама в Иране (рус.) (doc). Взаимное служение ислама и Ирана (недоступная ссылка — история). Культурное представительство Исламской Республики Иран в Москве. Проверено 11 декабря 2009
  2. ↑ Нахо И. Взаимные образы русских и японцев (рус.) // Вестник Евразии : Журнал. — 2004. — № 1. ↑ Перейти к: 1 2 3
  3. 3,0 3,1 3,2 ГЛАВА VII. Плавание Великого Князя (рус.) // Великий князь Александр Михайлович Вел. Кн. Александр Михайлович. Книга воспоминаний.. — Иллюстрированная Россия, 1933.
  4. ↑ Радионова В. 34 способа любви по-японски // Аэропорт : Журнал. — 2007. — № 5 (34).
  5. ↑ Трирогова-Менделеева О. Д. Менделеев и его семья : Сб. — М., 1947. — С. 77—78.
  6. ↑ Масанори К. Ветка сакуры в генеалогическом древе Менделеева (рус.) // Санкт-Петербургский университет : Журнал. — 2003. — № 27 (3652).

Գրականություն խմբագրել

  • Тюдзё Наоки, Миядзаки Тихо. Временный брак между русскими офицерами и японскими «жёнами» в Инаса // Записки общества изучения языков и культур университета Нагоя : Журнал. — 2001. — № 23, выпуск 1. — С. 109—130.
  • Тюдзё Наоки, Миядзаки Тихо. Взгляд русских на «браки» между русскими офицерами и их японскими «женами» // Записки общества изучения языков и культур университета Нагоя : Журнал. — 2002. — № 23, выпуск 2. — С. 174—176.
  • Великий князь Александр Михайлович. Книга воспоминаний. — М.: Современник, 1991. — С. 86—91. — ISBN 5-270-01503-x