Ընտանեկան բյուջե
Ընտանեկան բյուջե կամ ընտանիքի բյուջե, եկամուտների, ծախսերի և խնայողությունների ծրագիր, որը նկարագրում է ընտանիքի բոլոր անդամների հնարավորությունները որոշակի ժամանակահատվածում։
Սահմանում խմբագրել
Ըստ Ռուսական մեծ հանրագիտարանի` ընտանեկան բյուջեն ընտանիքում փաստացի եկամուտների և ծախսերի ծավալն ու կառուցվածքն է, կենսամակարդակի բնութագիրը[1]։
Ընտանեկան ֆինանսների կառավարման համակարգերի տիպաբանություն խմբագրել
1980-ականների վերջին բրիտանացի սոցիոլոգներ Ժ. Փալը և Կ. Վոգլերն առաջարկեցին ընտանեկան բյուջեի կառավարման տեսակների դասակարգում, որը հետագայում լրամշակվեց Վոլգեր ամուսինների և Փալի կողմից։ Արդյունքում ստացվել է հետևյալ սխեման[2].
- Իգական կամ արական ամբողջական կառավարման համակարգ
- Տնային տնտեսության ֆիքսված բյուջեի համակարգ
- Անկախ կառավարման համակարգ
- Ընդհանուր պուլ համակարգ[Ն 1]
- Արական պուլ
- Իգական պուլ
- Համատեղ պուլ
Ընտանեկան բյուջեների դասակարգում խմբագրել
Ծախսերը լինում են հաստատուն և փոփոխական։ Նաև հաճախ դրանք բաժանվում են ըստ հրատապության և պարբերականության` տարեկան, սեզոնային, ամսական, շաբաթական, օրական և փոփոխական[3]:
Գիտական գրականության մեջ, ըստ բարեկեցության մակարդակի, առանձնանում են ընտանեկան բյուջեների մի քանի տեսակներ՝ կենսապահովման նվազագույն բյուջե, վերականգնման սպառողական բյուջե և բարձր եկամտային բյուջե[4]:
Ցանցային ռեսուրս խմբագրել
Ըստ Շտեյնբերգի ուսումնասիրության` անբարենպաստ տնտեսական իրավիճակում գտնվող գյուղական միջավայրում ընտանիքի բյուջեն 30-70%-ով բաղկացած է«ցանցային ռեսուրսից» ստացված ռեսուրսներից, և կախված ընտանիքի հարստությունից` նրա գենոգրամը զգալիորեն փոխվում է[5].
- ցածր եկամուտ ունեցող ընտանիքը զգալի դոնորական աջակցություն է ստանում հարազատներից, որն ունի միակողմանի բնույթ,
- միջին եկամուտ ունեցող ընտանիքն ունի առավել զարգացած ցանց, որը կառուցված է փոխադարձ փոխանակման վրա,
- բարձր եկամուտ ունեցող ընտանիքն ունի «աղքատ ընտանիքի» կոնֆիգուրացիա, բայց միտումնավոր ստեղծում է այդպիսի պայմաններ` բարեկեցության մակարդակը պահպանելու և ամրապնդելու համար։
«Ցանցային ռեսուրսի» աշխատանքի ֆենոմենը փոխանակման համարժեքության ընկալումն է, ինչը «բարոյական տնտեսության» բնութագրական առանձնահատկությունն է[5]:
Ընտանիքի՝ որպես միջուկային միավորի ընկալման հաստատման հետ մեկտեղ, անցյալ է դառնում «մեծ ընտանիք» հասկացությունը, որը նախկինում երաշխավորում էր բոլոր մասնակիցներին «առանցքային սահմանային պահերի» հաջող անցում՝ երեխայի ծնունդ, երեխաների ընդունելություն համալսարան, հարսանիք, հուղարկավորություն[5]: Ճգնաժամի դեպքում պետք է ակնկալել ընտանիքի ավանդական ըմբռնման վերարտադրություն, որը գոյատևման ավելի մեծ հնարավորություններ է տալիս[5]:
Անձնական ֆինանսների ծրագրակազմ և հավելվածներ խմբագրել
Մշակվել են մի քանի անձնական ֆինանսական ծրագրեր և բջջային հավելվածներ, որոնք կօգնեն մարդկանց կառավարել իրենց գումարները։ Ոմանք կարող են օգտագործվել բյուջետավորման և ծախսերի հետագծման համար, մյուսները` հիմնականում ներդրումային պորտֆելի համար։ Կան ինչպես անվճար, այնպես էլ վճարովի տարբերակներ[6]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Семейный бюджет / Ткаченко А.А. // Румыния — Сен-Жан-де-Люз. — М. : Большая российская энциклопедия, 2015. — С. 718. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 29). — ISBN 978-5-85270-366-8.
- ↑ Загоруйко, 2017
- ↑ Стахович, 2013
- ↑ Бобков, Гулюгина, Денисов, 2008
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Штейнберг, 2002
- ↑ «The 8 Best Personal Finance Software Options of 2022». The Balance (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 30-ին.
Նշումներ խմբագրել
- ↑ Ընդհանուր կամ մասնակի պուլը ներառում է ինչպես տղամարդու, այնպես էլ կնոջ ներդրումները, այսինքն ամբողջ գումարը կամ դրա մի մասը գումարվում է, այնուհետև յուրաքանչյուրը վերցնում է այդտեղից այնքան, որքան անհրաժեշտ է․ անկախ կառավարման համակարգի էությունն այն է, որ յուրաքանչյուրն ինքնուրույն գումար է ծախսում։
Գրականություն խմբագրել
- Бобков В. Н., Гулюгина А. А., Денисов Н. А. Разработка модели бюджета семьи, обеспечивающей ее экономическую устойчивость (на примере Москвы)(ռուս.) // Уровень жизни населения регионов России. — 2008. — № 1 (119). — С. 39—55. — ISSN 1999-9836.
- Штейнберг И. Е. Реальная практика стратегий выживания сельской семьи: сетевые ресурсы(ռուս.) // МВШСЭН. —М., 2002. — С. 183—189.
- Стахович Л. В., Галишникова Е. В., Шахназарян Г. Э., Зарубина О. А. Планирование личного (семейного) бюджета // Финансовый журнал. —М., 2013. — № 4. — С. 171—176. — ISSN 2075-1990.
- Загоруйко Т. А. Безналичные средства в семейном бюджете: меняются ли практики управления финансами? // Экономическая социология. — 2017. — В. 5. — Т. 18.
Լրացուցիչ ընթերցում
- Ибрагимова Д. Х. Кто управляет деньгами в российских семьях? // Экономическая социология. — 2012. — В. 3. — Т. 13.
- Черкашина Т. Ю. Личные доходы супругов в структуре бюджетов российских семей в 1990–2010-е гг // Экономическая социология. — 2019. — В. 2. — Т. 20.
- Суринов А. Е., Шашнов С. А. Об основных тенденциях в уровне жизни и сберегательном поведении населения России // Экономический журнал Высшей школы экономики. — 2002. — В. 3. — Т. 6. — ISSN 1813-8691.
- Жидкова П. А. Детерминанты финансовых разногласий в российских семьях // Социологический журнал. — 2019. — В. 3. — ISSN 1562-2495.