Էսվատինիի պատմություն
Էսվատինիի պատմությունը, մինչև 2018 թվականը Էսվատինի երկիրը կոչվում էր Սվազիլենդ, որը «Էսվատինի» (Սվազի երկիր) բառի բառացի թարգմանությունն է անգլերեն։
Սվազի ժողովրդի նախնիները, մայրցամաքի կենտրոնական մասից հարավային Աֆրիկա են եկել միջնադարում։ Սկզբում նրանք բնակություն հաստատեցին Հնդկական օվկիանոսի ափին, սակայն 18-րդ դարում սվազիները այլ ցեղերի կողմից հետ մղվեցին դեպի հյուսիս՝ ներկայիս Էսվատինիի տարածք։ 19-րդ դարի սկզբին սվազիները արյունալի պատերազմներ մղեցին զուլուների և հարևան այլ ցեղերի դեմ, որոնք ասպատակեցին սվազի հողերը[1]։
1836 թվականին Սվազի առաջնորդ Սոբուզա I-ը վճռական հաղթանակ տարավ զուլուների նկատմամբ, ներդրեց իր իշխանության կենտրոնացված համակարգը՝ ենթարկելով մյուս առաջնորդներին և փաստորեն ստեղծեց Սվազի պետությունը։
Սվազիի հաջորդ թագավորը՝ Մսվաթի I-ը, 1830-ական թվականների վերջին նոր հողերմիացրեց երկրի հյուսիսում և ստեղծեց մի պետություն, որն իր տարածքով ավելի քան երկու անգամ մեծ էր ժամանակակից Էսվատինիի տարածքից։
1843 թվականին երկիրը հայտնվեց եվրոպական գաղութատերերի շրջապատման տակ և դարձավ նրանց զավթողական ձգտումների առարկան։ Բուրերն ավելի հաջողակ էին, քան մյուսները։ 1894 թվականին Սվազիլենդի տարածքը դարձավ Տրանսվաալի բուրերի Հանրապետության մաս։
1899-1902 թվականների անգլո-բուրյան պատերազմից հետո Բրիտանիան Սվազիլենդը հայտարարեց իր պրոտեկտորատ՝ պահպանելով այնտեղ տեղի թագավորների և առաջնորդների իշխանությունը։
1964 թվականին Սվազիլենդում տեղի ունեցան առաջին տեղական խորհրդարանական ընտրությունները։ Մանդատների մեծ մասը ստացել է այն ժամանակվա թագավոր Սոբուզա II-ի ստեղծած կուսակցությունը՝ Իմբոկոդվոյի ազգային շարժումը։
1968 թվականի սեպտեմբերի 6-ին Բրիտանիան լիովին անկախություն շնորհեց Սվազիլենդի թագավորությանը։
Թեև 1972 թվականի մայիսի 16-17-ին անկախությունից հետո կայացած առաջին խորհրդարանական ընտրություններում միապետները (Իմբոկոդվո ազգային շարժում կուսակցությունը) հաղթեցին ձայների 78%-ով (30 տեղանոց խորհրդարանում 24 ընտրովի տեղերից 15-ը), ձայների մոտ 20%-ը շահել է ձախակողմյան Նգվանե ազգային ազատագրական կոնգրեսը, որը կարողացել է խորհրդարան անցկացնել 3 պատգամավոր։ Արդյունքում, 1973 թվականին թագավորը չեղյալ հայտարարեց սահմանադրությունը, ցրեց խորհրդարանը և օրենքից դուրս հայտարարեց բոլոր քաղաքական կուսակցությունների, արհմիությունների և այլ հասարակական կազմակերպությունների գործունեությունը։
Սոբուզա II-ը մահացել է 1982 թվականին, նրան հաջորդել է Մսվաթի III-ը։
2018 թվականի ապրիլի 19-ին Մսվաթի III թագավորը հայտարարեց, որ Սվազիլենդի թագավորությունը վերանվանվել է Էսվատինի թագավորություն՝ արտացոլելով արդեն գոյություն ունեցող Սվազի լեզվով Սվազիլենդ անունը՝ ի հիշատակ Սվազի անկախության 50-ամյակի։ Նոր անունը՝ Էսվատինին, սվազերենում նշանակում է «սվազիների երկիր»։ Երկրի նոր անվանումը վերացրեց Շվեյցարիայի հետ խառնաշփոթությունը։
2011 թվականի ապրիլին ամբողջ երկրում սկսվեցին ընդդիմության ցույցեր՝ պահանջելով Մսվաթի III-ի հրաժարականը։ Ընդդիմությունը միապետին մեղադրում էր պետական գանձարանը թալանելու մեջ՝ իր և իր 13 կանանց համար շքեղ կյանք ապահովելու համար։ Ապրիլի 12-ին ոստիկանությունը, օգտագործելով հատուկ տեխնիկա, ցրել է ցույցը Սվազիլենդի մայրաքաղաքում՝ ձերբակալելով հանրահավաքի 13 կազմակերպիչներին։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Bonner, Philip (1983). Kings, Commoners and Concessionaires: The Evolution and Dissolution of the Nineteenth-Century Swazi State. Cambridge: Cambridge U. Press. See esp. pp. 60, 85–88.