Դեսմոպրեսսին

քիմիական միացություն

Դեսմոպրեսսին (DDAVP), դեղ, որն օգտագործվում է ոչ շաքարային դիաբետի, գիշերամիզության, հեմոֆիլիա A-ի, Վիլլեբրանդի հիվանդության, ուրեմիայի բուժման համար[1]։ Դեղը կիրառվում է Վիլլեբրանդի հիվանդության և հեմոֆիլիա A֊ի մեղմ դեպքերում[1]։ Կարող է ներմուծվել աերոզոլի, ներերակային ներարկման տեսքով, նաև՝ ենթալեզվային[1]։

Հիմնական կողմնակի ազդեցություններն են գլխացավը, լուծը, արյան մեջ նատրիումի քանակի նվազումը[1]․ վերջինս կարող է հանգեցնել գիտակցության կորստի[1]։ Երիկամային խնդիրներ և արյան մեջ նատրիումի քիչ քանակ ունեցող մարդկանց կողմից կիրառումը ցանկալի չէ[1]։ Հղիության ընթացքում օգտագործելու տեսանկյունից անվնաս է[1]։ Միզագոյացումն ընկճող հորմոնի՝ վազոպրեսինի սինթետիկ անալոգն է[1]։

ԱՄՆ–ում դեսմոպրեսսինի բժշկական կիրառությունը հաստատվել է 1978թ֊ին[1]։ Այն ընդգրկվել է Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության հիմնական դեղամիջոցների ցանկում (առողջապահության համակարգում ամենաարդյունավետ և անվտանգ դեղամիջոցները)[2]։ ԱՄՆ–ում ամսական պահանջվող պաշարի գինը կազմում է 100–ից 200 դոլար[3]։

Բժշկական կիրառությունը

խմբագրել

Գիշերային անմիզապահություն

խմբագրել

Օգտագործվում է գիշերային անմիզապահության (էնուրեզ) բուժման համար։ Նշանակվում է որպես ներքին ընդունման դեսմոպրեսսինի ացետատ։ Դեսմոպրեսսին ընդունող երեխաները 2.2 անգամ ավելի քիչ են ունենում գիշերային անմիզապահություն և 4.5 անգամ ավելի քիչ են արթնանում գիշերն այդ խնդրով, քան պլացեբոյի դեպքում[4][5]։

Գիշերամիզություն

խմբագրել

Դեսմոպրեսսինի կիրառությունն օգտակար է նաև այն մեծահասակներին, ովքեր ունեն գիշերվա ժամերին միզելու հետ կապված խնդիրներ (նոկտուրիա)[6]։

Արյունահոսություն

խմբագրել

Դեսմոպրեսսինը Վիլեբրանդի հիվանդության առաջին մեղմ տեսակի դեպքում համարվում է առաջին ընտրության դեղ[1]։ Խորհուրդ չի տրվում օգտագործել Վիլլեբրանդի հիվանդության 2B և 3րդ ծանր տեսակների դեպքում[1], ինչպես նաև ոչ նորմալ VIII գործոնի դեպքում[1]։

Խորհուրդ է տրվում օգտագործել միայն հեմոֆիլիա A–ի դեպքում[1]։ Կարող է կիրառվել և՛ վնասվածքի հետևանքով, և՛ վիրահատությունների ընթացքում առաջացող արյունահոսությունները կանխելու համար[1]։ Էֆֆեկտիվ չէ օգտագործել հեմոֆիլիա B–ի (IX գործոնի անբավարարություն) և հեմոֆիլիա A–ի ծանր դեպքերում[1]։

Ոչ շաքարային դիաբետ

խմբագրել

Դեսմոպրեսսինը կիրառվում է ոչ շաքարային դիաբետի բուժման համար՝ որպես էնդոգեն հակամիզամուղ հորմոնի փոխարինիչ, քանի որ վերջինիս արտադրությունը հիպոֆիզի հետին բլթի և հիպոթալամուսի կողմից կամ նվազած է, կամ բացակայում է։ Օգտագործվում է նաև ոչ շաքարային դիաբետի տարբերակիչ ախտորոշման նպատակով։ Անարդյունավետ է նեֆրոգեն ոչ շաքարային դիաբետի բուժման համար։

Կողմնակի ազդեցություններ

խմբագրել

ԱՄՆ–ի Սննդի և դեղերի ադմինիստրացիան զգուշացնում է, որ ցողացիրների (նազալ սփրեյ) օգտագործումից մահացել են երկու մարդ, իսկ հիսունիննի մոտ առաջացել է ուշագնացություն։ Այդ պատճառով էլ ԱՄՆ–ում այլևս արգելված է ցողացիրի կիրառումը երեխաների համար[8], սակայն կարելի է օգտգործել դեսմոպրեսսինի հաբերը էնուրեզի բուժման նպատակով։

Պացիենտները պետք է դադարեցնեն դեսմոպրեսսինի կիրառումը, եթե նրանց մոտ ի հայտ են գալիս փսխումներ, լուծ, տենդ, հարբուխ։ Դեղը պետք է զգուշորեն օգտագործել շոգ եղանակներին կամ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության դեպքում, քանի որ դրանք կարող են հանգեցնել օրգանիզմի սթրեսային վիճակի և խախտել ջրաէլեկտրոլիտային հավասարակշռությունը։

Անհրաժեշտ է հավասարակշռության մեջ պահել օրգանիզմի ջրի և նատրիումի քանակները։ Եթե նատրիումի քանակը քչանում է (հիպոնտրեմիա) կամ ջրի մեծ քանակի օգտագործման, կամ էլ աղի քիչ քանակի օգտագործման հետևանքով, անձը կարող է ունենալ ցնցումներ, ավելի ծանր դեպքերում կարող է մահանալ[9]։

Ազդեցության մեխանիզմ

խմբագրել

Դեսմոպրեսսինը հակամիզամուղ է՝ նվազեցնում է մեզի միջոցով օրգանիզմից հեռացվող ջրի քանակը։ Ազդում է երիկամների հավաքող խողովակների վրա․ կապվում է V2 ընկալիչներին, որոնք էլ նպաստում են ակվապորինային անցուղիների փոխադրմանը դեպի հավաքող խողովակի թաղանթի գագաթային մակերես։ Հեռադիր նեֆրոններում ակվապորինային անցուղիների առկայությունը մեծացնում է մեզից ջրի հետներծծումը, որն էլ նեֆրոնի հիմնակողմնային անցուղիներով վերաբաշխվում է շրջանառվող արյան մեջ[10]։ Դեսմոպրեսսինը խթանում է էնդոթելային բջիջներից Վիլլեբրանդի գործոնի սինթեզը՝ ազդելով V2 վազոպրեսինային ընկալիչների վրա։

Դեսմոպրեսսինն ավելի դանդաղ է յուրացվում, քան նրա ռեկոմբինանտ վազոպրեսինը։ Զարկերակային ճնշման վրա ազդեցությունն առավել քիչ է վազոպրեսինի համեմատ․ վերջինս կարող է առաջացնել զարկերակային հիպերտենզիա։ Վազոպրեսինը խթանում է ԱԿՏՀ–ի սինթեզը, որն էլ անուղղակի կերպով բարձրացնում է անոթների հարթ մկանների ալֆա–1 ադրենընկալիչների ընկալունակությունը․ դա էլ բարձրացնում է անոթների լարվածությունը և զարկերակային ճնշումը։ Ըստ որոշ հետազոտությունների էլ՝ դեսմոպրեսսինը չի խթանում ԱԿՏՀ–ի արտադրությունը (բացառությամբ Քուշինգի հիվանդության)[11][12][13], և հետևաբար, չի բարձրացնում զարկերակային ճնշումը։

Քիմիական կառուցվածք

խմբագրել

Դեսմոպրեսսինը (1-դեամինո-8-D-արգինին վազոպրեսսին) մարդու վազոպրեսսին (հակամիզամուղ) հորմոնի անալոգն է։

Ի տարբերութուն վազոպրեսսինի՝ դեսմոպրեսսինի առաջին ամինաթթուն ենթարկվել է դեամինացման, և ութերորդ դիրքի արգինինը ոչ թե levo դիրքի է, այլ dextro։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 «Desmopressin Acetate». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  2. World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
  3. Hamilton, Richart (2015). Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition. Jones & Bartlett Learning. էջ 233. ISBN 9781284057560.
  4. Evans, JH (2001). «Evidence based management of nocturnal enuresis». BMJ (Clinical Research Ed.). 323 (7322): 1167–9. doi:10.1136/bmj.323.7322.1167. PMC 1121645. PMID 11711411.
  5. «La prise en charge de l'énurésie nocturne primaire». Paediatr Child Health. 10 (10): 616–620. 2005. doi:10.1093/pch/10.10.616. PMC 2722621. PMID 19668677.
  6. Ebell, MH; Radke, T; Gardner, J (Sep 2014). «A systematic review of the efficacy and safety of desmopressin for nocturia in adults». The Journal of Urology. 192 (3): 829–35. doi:10.1016/j.juro.2014.03.095. PMID 24704009.
  7. «FDA approves first treatment for frequent urination at night due to overproduction of urine». www.fda.gov (Press release). 2017 թ․ մարտի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 6-ին.
  8. Miranda Hitti (2007 թ․ դեկտեմբերի 4). «2 Deaths Spur sleep apnea Drug Warning». WebMD. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 18-ին.
  9. «Information for Healthcare Professionals — Desmopressin Acetate (marketed as DDAVP Nasal Spray, DDAVP Rhinal Tube, DDAVP, DDVP, Minirin, and Stimate Nasal Spray)». Center for Drug Evaluation and Research. FDA. 2007 թ․ դեկտեմբերի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  10. Friedman FM, Weiss JP (December 2013). «Desmopressin in the treatment of nocturia: clinical evidence and experience». Ther Adv Urol. 5 (6): 310–7. doi:10.1177/1756287213502116. PMC 3825109. PMID 24294289.
  11. Pecori Giraldi, F; Marini, E; Torchiana, E; Mortini, P; Dubini, A; Cavagnini, F (June 2003). «Corticotrophin-releasing activity of desmopressin in Cushing's disease: lack of correlation between in vivo and in vitro responsiveness». The Journal of Endocrinology. 177 (3): 373–9. doi:10.1677/joe.0.1770373. PMID 12773117.
  12. Colombo, P; Passini, E; Re, T; Faglia, G; Ambrosi, B (June 1997). «Effect of desmopressin on ACTH and cortisol secretion in states of ACTH excess». Clinical Endocrinology. 46 (6): 661–8. doi:10.1046/j.1365-2265.1997.1330954.x. PMID 9274696.
  13. Foppiani, L; Sessarego, P; Valenti, S; Falivene, MR; Cuttica, CM; Giusti Disem, M (October 1996). «Lack of effect of desmopressin on ACTH and cortisol responses to ovine corticotropin-releasing hormone in anorexia nervosa». European Journal of Clinical Investigation. 26 (10): 879–83. doi:10.1111/j.1365-2362.1996.tb02133.x. PMID 8911861.