Գյուլչատայ

Գյուլչատայ (ռուս.՝ Гюльчатай), «Անապատի սպիտակ արևը» գեղարվեստական ֆիլմի կերպարներից։ Սկզբում դերն առաջարկվել է Իրինա Պեչեռնիկովային (նրա թեկնածությունն առաջարկել է ռեժիսորի օգնականը), բայց սցենարը կարդալուց հետո նա հրաժարվել է, ինչից հետո նա զղջացել է։ Գյուլչատայի դերը խաղացել են երկու երիտասարդ դերասանուհիներ՝ սկզբում դա Տատյանա Դենիսովան էր ՝ Մոսկվայի կրկեսի դպրոցից, ապա նրան փոխարինեց Տատյանա Ֆեդոտովան Լենինգրադի բալետի դպրոցից։ Դերը ձայնագրում էր Նադեժդա Ռումյանցևան։ «Անապատի սպիտակ արևը» թատերական ներկայացումներում Գյուլչատայի դերը խաղացել են Մեհրանգիզ Հասանովան, Ալսու Գուստովան և օպերային և բալետային այլ դերասանուհիներ։ Չնայած իր էպիզոդիկության, կերպարը հիշվեց հանդիսատեսի կողմից և դարձավ շատ սիրված, օրինակ՝ Վեներայի խառնարաններից մեկը անվանվեց Գյուլչատայի անունով։

Տասնյոթամյա Տանյա Ֆեդոտովան, ով, ի վերջո, խաղացել է Գյուլչատայի դերը, պրոֆեսիոնալ դերասանուհի չէր և ամբողջությամբ պատահականորեն ընկավ ռեժիսորի օգնականի տեսդաշտ բաց թողնելով դասերը: Ինչպես նշում է Է. Անդրեևան. «Եթե Տանյան չփախչեր իր դասերից, Գյուլչատայը բոլորովին այլ երեսիկ կունենար»

Կերպարի նկարագրությունը

Գուլչատայը տասնվեց տարեկան պատանի աղջիկ է, ինչպես նշում է Լ. Բուդյակը, իրականում` համարյա երեխա, տեղական բասմաչների ջոկատի քոչվոր առաջնորդ Աբդուլլայի հարեմում ամենաերիտասարդ կինը։ Փախչելով նրան հետապնդող Կարմիր հեծելազորից` Աբդուլլան թողնում է հարեմը։ Կարմիր հրամանատար Ռախիմովը ժամանակավորապես կանանց հանձնում է Կարմիր բանակի զինվոր Սուխովի և երիտասարդ զինծառայող Պետրուխայի խնամքին։ Ինչպես նշում է մշակութաբան Ա. Գոկոնևան, ֆիլմում ռուս կնոջ կարծրատիպային կերպարը ներկայացված է Եկատերինա Մատվեևնայի դերով։ Եթե այն խորհրդանշում է ռուսական տունը, ընտանիքի օջախը, ապա Գյուլչատայը հանդես է գալիս որպես արևելյան հարեմի խորհրդանիշ, որը մշակութային գիտակցության մեջ հաճախ համարվում է իսլամական հասարակություններում անբավարար քաղաքակրթության նշան։

Պետրուխան, որը, ըստ ամենայնի, Գյուլչատայից ոչ շատ է մեծ, ցանկանում է ամուսնանալ նրա հետ, համառորեն հոգ է տանում։ Պետրուխան շատ է ցանկանում տեսնել փարաջայի տակ իր տեսքը թաքցնող Գյուլչատայի դեմքը։ Արևելյան կնոջ այս անորոշությունը, դեմքը տեսնելու հնարավորության բացակայությունը գրավում են ռուս տղային, նրան ստիպում սիրահարվել անդեմ արևելյան գեղեցկուհու կերպարին։ Բայց նրանց միջև երկխոսություն չկա, և երջանիկ ամուսնությունը վիճակված չի կատարելու՝ Սուխովի կողմից գերեվարված Աբդուլլան, օգտվելով երիտասարդ Գուլչատայի միամտությունից, խաբելով ազատվել է գերությունից և խեղդել նրան, այնուհետև, նրա հագուստով հագնված, սվինով դանակահարել է Պետրուխաին, երբ նա ևս մեկ անգամ մոտեցել է հարսնախոսելու նպատակով։

Ֆիլմ

Վերեշչագինի, Կատերինա Մատվեևնայի և Գուլչատայի դերերի կատարողները գտնվեցին 1968-ի հուլիսի սկզբին։ Ռեժիսորի օգնական Նիկոլայ Կոնիուշևը գտնվել է Գյուլչատայի դերի կատարող Տատյանա Դենիսովանյին Մոսկվայի կրկեսի դպրոցում։

Տատյանա Դենիսովայի և նրա հասակակից Պետրուխայի դեր խաղացող Նիկոլայ Գոդովիկովի նկարահանման օրերին սկսվեց հուզիչ սիրավեպ, այդ օրերին նրանց հաճախ տեսնլ են միասին։ Չորս ամսվա նկարահանումներից հետո Տատյանա Դենիսովան ստացել է կրկեսում սեփական համարով ելույթի շահութաբեր պայմանագիրով պայմանագիրը և լքեց ազաեվեց աշխատանքից։ Ռեժիսորների օգնականները փնտրում էին Լենինգրադի դպրոցներում և ինստիտուտներում աղջկան, որը համապատասխաներեր արդեն իսկ ստեղծված կերպարին։

Քանի որ այլևս չէր մնացել ժամանակ փոխարինողին որոնման համար, ռեժիսորների օգնականները որոշեցին Տատյանա Ֆեդոտովային հադցնլ փարաջա։ Նկարահանող խումբը թռավ ֆիլմի նկարահանման վայր 1969-ի մայիսի 18-ին։ Ֆեդոտովան առաջին անգամ հայտնվեց ֆիլմի նկարանման վայրում 1968-ի դեկտեմբերի վերջին, փոխարինելով Զարինայի դերը խաղացող դերասանուհուն։ Ֆեդոտովան մի քանի անգամ այցելել է նկարահագրումներ, որից հետո նրա մասին պարզապես մոռացել են։ Նրան կրկին հիշեցին, երբ «Աբդուլլահի կանանց» ամենաերիտասարդը ՝ Տատյանա Դենիսովան, հանկարծ հեռացավ ֆիլմից։

Գրականություն

• Андреева Л. «Белое солнце пустыни»: 45 лет спустя // Смена : Петербургская еженедельная газета. — СПб. : ЗАО «Смена», 2013. — Вып. 22 июля, № 28 (24803). — С. 10—11. — 10 000 экз.
• Будяк Л. М. Российский иллюзион / Научно-исследовательский институт киноискусства Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Изд-во «Материк», 2003. — 730 с. — 1000 экз. — ISBN 5-85646-100-2
• Гоконаева А. Свои и чужие в фильме «Белое солнце пустыни»: опыт исследования этнических стереотипов в кинематографе // Молодая наука в классическом университете : тезисы докладов научных конференций фестиваля студентов, аспирантов и молодых ученых, Иваново, 22—26 апреля 2013 г. : в 7 ч.. — Иваново: Изд-во «Ивановский государственный университет», 2013. — Т. Ч. 5: Научная конференция «Социокультурные и социально-психологические процессы в современной России». — С. 52. — 148 с. — 100 экз. — ISBN 978-5-7807-1002-8 «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 7-ին.
• Мусский И. А. 100 великих отечественных кинофильмов. — М.: Изд-во «Вече», 2005. — 480 с. — (100 великих). — 10 тыс. экз. — ISBN 5-9533-0863-9
• Раззаков Ф. И. Наше любимое кино… о войне. — М.: Изд-во «[Алгоритм», 2005. — 480 с. — 4 тыс. экз. — ISBN 5-699-12882-4
• Якушенков С. Н., Якушенкова О. С. Чужое тело сквозь призму встречи цивилизаций, или личико Гюльчатай… // Каспийский регион: политика, экономика, культура : Ежеквартальный научный журнал. — Астрахань: Астраханский государственный университет, 2010. — № 4(25). — С. 111-116. Архивировано из первоисточника 26 Դեկտեմբերի 2013.