Գեյ-Լյուսակի օրենք

Գեյ Լյուսակի օրենք, 1802 թվականին ֆրանսիացի գիտնական Ժոզեֆ Գեյ-Լյուսակը փորձով հայտնաբերել է տրված քանակով գազի ծավալի և ջերմաստիճանի կապը հաստատուն ճնշման տակ։ Ջերմադինամիկական համակարգի վիճակի փոփոխությունը հաստատուն ճնշման դեպքում կոչվում է իզոբար պրոցես (հունարեն․՝«իզոս»՝ հավասար և «բարոս»՝ ծանրություն)։

Գեյ-Լյուսակի փորձում հետազոտվող գազը լցված է ապակե բալոնի մեջ և փակված է սնդիկի կաթիլով, որը կարող է ազատ տեղաշարժվել մթնոլորտի հետ հաղորդակցվող գլանաձև բարակ և հորիզոնական դիրք ունեցող ապակե երկար խողովակում՝ ապահովելով բալոնում օդի ճնշման հավասարությունն արտաքին( մթնոլորտային) ճնշմանը։ Գազի ջերմաստիճանը կարելի է փոխել 0 °C-Ից մինչև 100 °C(եթե նորմալ մթնոլորտային ճնշումը հավասար է արտաքին ճնշմանը)` տաքացնելով կաթսայի ջուրը։ Գազի ծավալի փոփոխությունը որոշվում է սնդիկի կաթիլի տեղաշարժով։

Դիցուք t๐=0°C ջերմաստիճանում գազը զբաղենում է V๐ ծավալ։ t ջերմաստիճանում գազը զբաղեցնում է V ծավալ:△V-V-V๐ մեծությունը գազի ծավալների փոփոխությունն է ջերմաստիճանը t-ով փոխելիս:△V-ն կախված է ինչպես t-ից, այնպես էլ գազի սկզբնական ծավալից։ Գազի սկզբնական ծավալի յուրաքանչյուր միավորի՝ △V/V๐t է։ Բազմաթիվ, այդ թվում նաև տարբեր գուներով կատարված փորձերի հիման վրա Գեյ-Լյուսակը հայտնաբերել է, որ տվյալ քանակով գազի համար հաստատուն ճնշման դեպքում այդ հարաբերությունը հաստատուն է.

$\alpha ={\frac {\Delta V}{V\circ t}}=const$ $\alpha ={\frac {1}{273^{\circ }C}}$

α-ծավալային ընդարձակման ջերմաստիճանային գործակիցն է և ունի ջերմաստիճանի հակադարձ չաձայնություն

Անգլալեզու գրականության մեջ Գեյ–Լյուսակի օրենքը անվանում են Շառլի օրենք։

Տերմինալոգիա

Հայերեն անվանում	Անգլերեն անվանում	Բանաձև
Գեյ–Լյուսակի օրենք	Շառլի օրենք (en:Charles's law) Գեյ–Լյուսակի օրենք (Volumes Law)	$V/T=\mathrm {const}$
Շառլի օրենք	Գեյ–Լյուսակի օրենք (en:Gay Lussac's law) Գեյ–Լյուսակի 2–րդ օրենք	$P/T=\mathrm {const}$

Օրենքի ձևակերպումը

Տվյալ քանակով գազի ծավալն իզոբար պրոցեսում ջերմաստիճանից կախված փոխվում է գծային օրենքով։

$\ V\sim T$ կամ ${\frac {V}{T}}=\mathrm {const} ,$

որտեղ՝ $V$ –ծավալ, $T$ –ջերմաստիճան

${\frac {V_{1}}{T_{1}}}={\frac {V_{2}}{T_{2}}}\quad$ կամ $\ {V_{1}}{T_{2}}={V_{2}}{T_{1}}$ .

Գրաֆիկը

Ծավալի կախումը ջերմաստիճանից կոորդինատային հարթության վրա պատկերվում է ուղիղ գծով, որը կոչվում է իզոբար։

Տես նաև

Աղբյուրներ

Ֆիզիկայի 11–րդ դասարանի դասագիրք

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 7)։