Գառնիկ ախպեր (բալլադ)

Գառնիկ ախպեր, բալլադ, որի հեղինակն է հայ գրող Հովհաննես Թումանյանը։

Գառնիկ ախպեր
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	բալլադ
Հեղինակ	Հովհաննես Թումանյան
Բնագիր լեզու	հայերեն
Գրվել է	անհայտ
Վիքիդարան	Գառնիկ ախպեր

Պատմություն

Բալլադի գրվելու տարեթիվն անհայտ է, ինքնագիրը ևս չի պահպանվել։

Բալլադի սյուժեն վերցված է Տ. Նավասարդյանի գրքից, որը նշել է բանաստեղծը երկի առաջին հրատարակության մեջ։

Թումանյանը բալլադը գրելիս ստեղծել է նաև նոր դրվագներ` հարազատ մնալով ժողովրդական հեքիաթի ոգուն և բովանդակությանը։

Հովհաննես Թումանյանը ծանոթ է եղել հեքիաթի այլ տարբերակներին։

Ինչպես ինքը գրել է «Հովիտի» Ս. Հ.-ի քննադատականի առիթով» հոդվածում, օգտվել է նաև « հայ ժողովրդական հեքիաթից` Վասպուրականի վարիանտից, որ գրի է առել հանգուցյալ Սրվանձտյանը և տպված է նրա «Մանանայում», հեքիաթի անունն էլ հենց «Գառնիկ ախպեր», ինչպես կոչվում է նաև հայկական ուրիշ շրջաններում, օրինակ Արարատյան երկրում»։

Առաջին անգամ «Բովանդակությունը քաղված է Տ. Նավասարդյանի «Հայ ժողովրդական հեքաիաթներ» ժողովածուից» հեղինակային ծանոթագրությամբ տպագրվել է Թիֆլիսի «Հասկեր» ամսագրր 1905 թվականի սեպտեմբերի 1-ին համար-ի 2-7-րդ էջերում, նոյեմբեր-դեկտեմբերի 3-4 համարների 97-102 էջերում, այնուհետև` 1909 թվականին տպագրվել է առանձին, պատկերազարդ գրքով, ապա` Երկերի ժողովածուի առաջին հատորի 301-307 էջերում։

Սյուժե

Բալլադը պատմում է 2 որբ երեխաների` ավագ քրոջ ու կրտսեր եղբոր մասին։ Նրանք գնում են ճանավարհով, արևը վառում է, բայց ջուր չկա խմելու։ Երեխաները հասնում են կովի և ձիու ոտնատեղի, որի մեջ ջուր կա. եղբայրն ուզում է խմել, բայց քույրը թույլ չի տալիս։ Երբ հասնում են գառան ոտնատեղին, քույրը չի նկատում, և եղբայրը ջուրը խմելով` դառնում է գառ։ Անտառում նրանց ձիավորներ են հանդիպում, իմանում են եղելությունն ու նրանց տանում են թագավորի մոտ։ Թագավորը հավանում է աղջկան և դարձնում է իրեն թագուհի։ Պալատում լինում է նաև մի նախանձ աղախին, որն աղջկան լողացնելիս գցում է ծովի մեջ, իր աղջկա դեմքը շղարշով փակում է և տանում պալատ` որպես թագուհի։ Աղջիկը ձևացնում է թե հիվանդ է։ Գառնիկ ախպերը գիտեր, թե ինչ է պատահել իրականում և ցատկոտում էր մի ափից մյուսը։ Կեղծ թագուհին ասում է, թե ինքը պետք է ուտի գառնիկ ախպոր մսից, որպեսզի առողջանա։ Թագավորն ապշում է թագուհու դաժանությունից։ Ծովի ափին գառնուկը պատմում է քրոջը պատմում է տեղի ունեցածի մասին. թագավորն այդ ամենը լսելով` բացում է աղջկա շղարշը և բացահայտում է խաբերությունը։ Աղջկան և պառավին խեղդում են ծովում, իսկ թագուհուն` Մանուշին հանում են ծովից. այդ ուրախությունից գառնիկ ախպերը պատռում է իր մոռթին և դառնում է գեղեցիկ տղա։