Բրաուզերներ
| Առաջարկվում է այս և Դիտարկիչ հոդվածները միացնել իրար: (քննարկում) |
Բրաուզեր կամ վեբ զննարկիչ, էջերի, վեբ փաստաթղթերի բովանդակության, համակարգչային ֆայլերի և դրանց կատալոգների դիտման կիրառական ծրագրակազմն է, վեբ հավելվածների կառավարումը։ Համաշխարհային համացանցում բրաուզերներն օգտագործվում են կայքերի բովանդակությունը հարցումների, մշակման, մանիպուլյացիայի և ցուցադրման համար։ Շատ ժամանակակից բրաուզերներ կարող են օգտագործվել նաև FTP սերվերների հետ ֆայլեր փոխանակելու համար, ինչպես նաև ուղղակիորեն դիտելու ֆայլերի բովանդակությունը բազմաթիվ գրաֆիկական ձևաչափերով՝ (gif, jpeg, png, svg), աուդիո և վիդեո ձևաչափերով (mp3, mpeg), տեքստային ձևաչափերով (pdf, djvu) և այլն։ Բրաուզերների ֆունկցիոնալությունը մշտապես ընդլայնվում և բարելավվում է դրանց մշակողների միջև մրցակցության և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացման և ներդրման բարձր տեմպերի շնորհիվ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ տարբեր արտադրողների բրաուզերները հիմնված են տարբեր տեխնոլոգիական լուծումների վրա, ժամանակակից բրաուզերների մեծ մասը պահպանում է միջազգային ստանդարտները և W3C-ի առաջարկությունները տվյալների մշակման և ցուցադրման ոլորտում։ Ստանդարտացումը հնարավորություն է տալիս կանխատեսելիության հասնել վերջնական օգտագործողին տեղեկատվության տեսողական ներկայացման մեջ՝ անկախ այն տեխնոլոգիայից, որն օգտագործվում է բրաուզերում ցուցադրելու համար։ 1990-ականների սկզբին Համաշխարհային ցանցում բրաուզերների ներդրումից ի վեր, զննարկիչը վերածվել է պարզ տեքստային տեղեկատվության դիտիչից մինչև տվյալների մշակման և տեղեկատվական ռեսուրսների և մարդկանց միջև կապ ապահովելու համար բարդ կիրառական ծրագրակազմ։ Վերջին տարիներին բրաուզերի շատ մշակողներ իրենց ջանքերը կենտրոնացրել են բրաուզերների օգտատերերի փորձի բարելավման վրա՝ սենսորային էկրաններ օգտագործող ապարատային սարքերում օգտագործելու համար։ Բրաուզերները սովորաբար տարածվում են անվճար։ Բրաուզերը կարող է սպառողներին տրամադրվել առանձին հավելվածի տեսքով կամ որպես փաթեթավորված ծրագրաշարի մաս։ Օրինակ, Internet Explorer և Microsoft Edge բրաուզերները առաքվում են Microsoft Windows օպերացիոն համակարգով; Mozilla Firefox - առանձին կամ որպես Linux բաշխումների մաս (օրինակ, Ubuntu); Safari - ներառված է Mac OS X օպերացիոն համակարգում; Google Chrome-ը, Opera-ն և այլ զննարկիչները առանձին հավելվածներ են տարբեր օպերացիոն համակարգերի տարբերակներով[1]։
Բրաուզերների զարգացման պատմությունը խմբագրել
Առաջին վեբ բրաուզերը ստեղծվել է 1990 թվականին Թիմ Բերներս-Լիի կողմից։ Այն կոչվում էր WorldWideWeb և հետագայում վերանվանվեց Nexus: Սակայն առաջին հիմնական GUI զննարկիչը NCSA Mosaic-ն էր։ Սա առաջին բրաուզերներից էր բաց կոդով, և որոշ այլ բրաուզերներ (Netscape Navigator և Internet Explorer) հիմք են ընդունել այն։ Netscape-ը թողարկել է Netscape Navigator-ը տարբեր օպերացիոն համակարգերի համար (UNIX, Windows, Mac OS) և հասել նշանակալի հաջողությունների, այդ թվում՝ կոմերցիոն[2]։
Բրաուզերի առաջին պատերազմը խմբագրել
Այն տեղի ունեցավ 1995-2001 թվականներին Netscape Navigator-ի և Internet Explorer-ի միջև շուկայի մասնաբաժնի համար։ 1995 թվականի սկզբին Netscape Navigator-ն ուներ բացարձակ գերակայություն՝ շուկայի 80% մասնաբաժնով։ Internet Explorer-ի մասնաբաժինը 5%-ից պակաս էր։ Պատերազմն ավարտվեց Internet Explorer-ի համոզիչ հաղթանակով, որը 2001 թվականի վերջին վերահսկում էր շուկայի մոտ 96%-ը։ Հաջողությունը գոնե մասամբ պայմանավորված է Microsoft-ի քաղաքականությամբ՝ նախապես տեղադրելով Internet Explorer-ը որպես անվճար հավելված իրենց համակարգիչների վրա։ Ի տարբերություն Netscape-ի, Microsoft-ը անմիջապես թողարկեց IE-ի տեղայնացված տարբերակները։ 1995-ին Microsoft-ը թողարկեց Windows 95 օպերացիոն համակարգը, այն չուներ ներկառուցված բրաուզեր, բայց որոշ ժամանակ անց Internet Explorer 3-ը ինտեգրվեց Windows 95 OSR2 թարմացմանը։ Բացի այդ, Microsoft-ն իր բրաուզերում ավելացրեց ստանդարտներին անհամատեղելի HTML ընդլայնումներ, և դա կարելի է համարել բրաուզերների պատերազմի սկիզբ, որն ավարտվեց Microsoft-ի բրաուզերի կողմից շուկայի մոնոպոլիզացմամբ։ «Mozilla» անվանումն ի սկզբանե առկա էր Netscape-ից բրաուզերում և դա Mosaic և killer բառերի հապավումն էր։ Այնուհետև Mozilla հիմնադրամը որոշեց բրաուզերը մատակարարել և զարգացնել ընդհանուր փաթեթից առանձին, և ծնվեց Mozilla Firefox նախագիծը, որը պարունակում է բազմաթիվ հնարավորություններ, որոնք բացակայում են IE կամ այլ բրաուզերներում։
Microsoft խմբագրել
Microsoft-ը գրեթե դադարեցրեց զննարկչի զարգացումը, և այն հազիվ 4 տարբերակից փոխվեց 6-րդ տարբերակի, և աջակցեց ստանդարտները ավելի վատ, քան մյուս բրաուզերները, հետ մնաց աշխատանքի արագությունից և էջերի ցուցադրման արագությունից։ Այս իրավիճակը ստիպեց Microsoft-ին նորից միացնել բրաուզերը, և յոթերորդ տարբերակը դուրս եկավ որոշ փոփոխություններով՝ ավելացվեցին ներդիրներ, բարելավվեց ստանդարտների աջակցությունը, ավելացավ աշխատանքի արագությունը և ավելի հարմար ինտերֆեյսը։ 2009 թվականի մարտի 19-ին Microsoft-ը թողարկեց Internet Explorer-ի 8-րդ տարբերակը, իսկ 2011 թվականի մարտի 14-ին՝ Internet Explorer-ի 9-րդ տարբերակը և ակտիվորեն գովազդեց այն ռուսական շուկայում, այնպիսի ընկերությունների հետ, ինչպիսիք են Yandex-ը, Mail.ru-ն և այլն։
Բրաուզերների երկրորդ պատերազմը խմբագրել
Այն սկսվեց 2004 թվականին, հիմնականում Opera- ի և Mozilla հիմնադրամի կողմից, ընդդեմ IE մենաշնորհի։ Դա հանգեցրեց Internet Explorer-ի գրեթե ամբողջական հեռացմանը և Google Chrome-ի գերակայությանը, որի մասնաբաժինը 2017 թվականի վերջին կազմում էր մոտ 60%։ 2008 թվականին Google-ը թողարկեց իր սեփական բրաուզերը՝ Google Chrome-ը՝ հիմնված անվճար Chromium նախագծի վրա։ Թողարկվեցին տարբերակներ Windows XP-ի, Windows Vista-ի, Windows 7-ի, Linux-ի, BSD-ի և Mac OS X-ի համար։ 2009 թվականի սկզբին Microsoft-ը հայտարարեց, որ մշակում է նոր բրաուզեր, որը կոչվում է Gazelle: Նոր բրաուզերը կկիրառի ռեսուրսների փոխանակման սկզբունքներ, որոնք բնորոշ են բազմաբնույթ օպերացիոն համակարգերին, ինչը, ըստ Microsoft-ի, կբարձրացնի նրա անվտանգությունը[3]։
ԹՈՓ հայտնի բրաուզերներ խմբագրել
1․ Google Chrome-ը բաց կոդ է։ Այսինքն՝ ցանկացած օգտատեր կարող է յուրովի փոխել ծրագիրը՝ չխախտելով լիցենզիաները։ Այսօր այս բրաուզերը հանդիսանում է աշխարհի առաջատար վեբ հետազոտողը։ Այն տեղադրված է աշխարհի բոլոր ԱՀ-ների գրեթե 45%-ի վրա։ Ավելին, սմարթֆոնների համար նախատեսված բջջային տարբերակը գալիս է նախապես տեղադրված հավելվածով։ Chrome-ը վեբ կայքերի մշակման արագությամբ առաջ է անցել մրցակիցներից՝ էջերի նախնական բեռնման շնորհիվ։ Վնասակար ռեսուրսների տվյալների բազան մշտապես թարմացվում է բրաուզերում՝ այդպիսով ապահովելով օգտատերերի անվտանգությունը ցանցում։ Ունի ընդլայնումների հսկայական ընտրություն, «Ինկոգնիտո» ռեժիմ, ավտոմատ թարգմանություն, ձայնային որոնում, ավտոմատ թարմացումներ և այլ գործառույթներ։
2․ Internet Explorer բրաուզերը Internet Explorer-ը ստեղծվել է Microsoft-ի ծրագրավորողների կողմից Windows օպերացիոն համակարգի (OS) համար։ Այն տեղադրված է ՕՀ-ի բոլոր տարբերակների վրա։ Ծրագիրն ունի բազմաթիվ թերություններ՝ կապված իր աշխատանքի արագության և անվտանգության հետ։ Ստեղծողները արդիականացրել են կոդը, մեծացրել են ներբեռնման արագությունը և ներկայացրել «Ինկոգնիտո» ռեժիմը։
3․ Օպերա - Վեբ զննարկիչն ուներ իր շարժիչը, սակայն 2013 թվականին անցավ Chromium-ին։ Ծրագրի կոդը փակ է դիտելու համար, բայց դա չի խանգարում օգտվողներին օգտագործել Explorer-ի բոլոր ընդարձակ գործառույթները։ Ունի ներբեռնման բարձր արագություն։ Հիմնական առանձնահատկությունը Turbo տեխնոլոգիան է, որն օգտագործում է ամպային տարածությունը՝ արագությունը մեծացնելու և գաջեթների երթևեկությունը խնայելու համար։ Թերություններից այն է, որ օպերան չի աջակցում որոշ սցենարներ, սառեցումները հաճախակի են, կայուն աշխատանքի համար պահանջվում է առնվազն 2 ԳԲ օպերատիվ հիշողություն։
4․ Mozilla Firefox բրաուզերը աշխարհում երկրորդ ամենահայտնի վեբ զննարկիչն է, և առաջինը՝ ծրագրավորողների համար հնարավորությունների առումով։ Mozila-ն թողարկվել է 2004 թվականին անվճար Gecko շարժիչով։ Chrome-ից շատ առաջ Firefox-ն ուներ ընդարձակման տվյալների բազա։ Ունի բարձր աստիճանի գաղտնիություն, կանոնավոր թարմացումներ, սակայն չնայած բոլոր առավելություններին, Mozila-ն հաճախ դանդաղեցնում է արագությունը և պահանջկոտ է համակարգչի ռեսուրսների նկատմամբ։
5․ Yandex Browser-ը մշակվել է համեմատաբար վերջերս՝ 2012 թ.։ Այն համարվում է Ռուսաստանում ամենահայտնիներից մեկը։ Ծրագիրն օգտագործում է Chromium շարժիչը, ինտեգրվում է Yandex-ի ծառայություններին՝ փոստ, որոնում, շուկա և այլն։ Անվտանգությունը բարձր մակարդակի վրա է՝ վնասակար ռեսուրսների անընդհատ թարմացվող տվյալների բազայի շնորհիվ։
6․ Safari բրաուզերը մշակվել է Apple կորպորացիայի կողմից։ Տեղադրված է IOS ունեցող բոլոր սարքերում՝ iPhone-ներ, պլանշետներ։ Կան նաև տարբերակներ Windows-ի համար։ Օգտագործվում է բաց կոդով WebKit շարժիչը։ Explorer-ը դադարեցրեց աջակցությունը 2012 թվականին։ Թարմացումների բացակայությունը վնասակար է անվտանգության մակարդակի համար, այդ իսկ պատճառով Safari-ն շատ ավելի քիչ է օգտագործվում, քան Chrome-ը[4]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Что такое браузер. Какие есть браузеры и как его выбрать. | myblaze.ru». myblaze.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
- ↑ «Что такое «браузер»? Какие браузеры самые популярные?». www.calltouch.ru. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
- ↑ Кошельник, Дмитрий (2015 թ․ դեկտեմբերի 21). «Браузерные войны: история противостояния Netscape, Internet Explorer, Mozilla Firefox и Google Chrome — Истории на vc.ru». vc.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
- ↑ «Лучшие бесплатные браузеры - Бесплатные программы». biblprog.org.ua. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 23-ին.