Բիբիգոնի արկածները
«Բիբիգոնի արկածները» (ռուս.՝ Приключения Бибигона), Կորնեյ Չուկովսկու չափածո և արձակ մանկական հեքիաթներից է։ Գրողի մանկական հեքիաթներից վերջինը. այն ստեղծվել է նրա կյանքի դժվարին ժամանակաշրջանում. առաջին անգամ (ոչ ամբողջությամբ) տպագրվել է «Մուրզիլկա»[1] ամսագրում 1945-46-ին, սակայն ենթարկվել է գաղափարական սուր քննադատության և մի քանի տարի չի վերահրատարակվել։
| Բիբիգոնի արկածները ռուս.՝ Приключения Бибигона | |
|---|---|
| Տեսակ | հեքիաթ և բանաստեղծություն |
| Ձև | բանաստեղծություն |
| Հեղինակ | Կոռնեյ Չուկովսկի |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1945 |
| Կերպարներ | Բիբիգոն |
| Հրատարակվել է | 1945 |
Պատմություն խմբագրել
«Բիբիգոնի արկածները» սկսեց տպագրվել «Բիբիգոն. ամենակախարդական հեքիաթը» վերնագրով «Մուրզիլկա» ամսագրում՝ Վլադիմիր Կոնաշևիչի գծանկարներով։ Հեքիաթը տպագրվել է մաս-մաս՝ 1945թ-ի համար 11-ից մինչև 1946թ-ի համար 7-ը, բայց հետո տպագրությունն ընդհատվել է։ Դրանից վրդովված Չուկովսկին հոկտեմբերի 9-ին գրել է դստերը.
«Բիբիգոն»-ը «Մուրզիլկայում» այլևս չի լինի վերջաբանը (հեքիաթի լավագույն հատվածը) դուրս է շպրտվել։
Իր օրագրում գրել է․
«Բիբիգոնը» կտրվեց ամենահետաքրքիր հատվածում. գլխավորն այն է, որ քանի դեռ չարը հաղթում է, հեքիաթը տպագրվում է։ Բայց այնտեղ, որտեղ սկսվում է հանգուցալուծումը, այն չեն տալիս երեխաներին, թաքցնում են, երեխաներին զրկում են այն բարոյական բավարարվածությունից, որը նրանց տալիս է չարի նկատմամբ բարու հաղթանակը[2]։
Գաղափարական գրաքննության ուժեղացումը կապված էր Անդրեյ Ժդանովի «"Զվեզդա " և "Լենինգրադ" ամսագրերի մասին» զեկույցի հրապարակման և ԽՄԿԿ(Բ) Կենտկոմի 1946 թվականի օգոստոսի 14-ի որոշման հետ՝ նույն վերնագրով։ Նույն թվականի օգոստոսի 29-ին Պրավդա թերթում հայտնվել է Ս. Կրուշինսկու «Մանկական ամսագրերի լուրջ թերությունները» հոդվածը[3], որի թիրախը հենց «Բիբիգոնի արկածները» հեքիաթն էր[4][5][6]։
։ Չպետք է թույլ տանք, որ պարապ գրողները հեքիաթի քողի տակ ակնհայտ անհեթեթություն քաշեն մանկական ամսագրի մեջ։ Նման անհեթեթություններով հեքիաթի քողի տակ գրող Կորնեյ Չուկովսկին հայտնվում է «Մուրզիլկա» մանկական ամսագրում... Զավեշտալի ու անհեթեթ դեպքերը հաջորդում են մեկը մյուսի հետևից... Վատ արձակը փոխարինվում է վատ պոեզիայի հետ..․ Նատուրալիզմ, պրիմիտիվիզմ։ «Հեքիաթում» չկա ֆանտազիա, այլ կան միայն խորամանկություններ։ Գրողի թանաքամանը մեծ է, իսկ "Մուրզիլկա" ամսագրի խմբագրումը անընթեռնելի է։
Իր հերթին, Համամիութենական ռադիոյի խմբագիրները, որոնցով հեռարձակվել էր հեքիաթը, ոչնչացրել են երեխաների նամակների մի տոպրակ՝ ուղղված Բիբիգոնին և նրա հեղինակին[7]։ Իրինա Լուկյանովայի խոսքով՝ Բիբիգոնի պարտության համար միանգամից մի քանի պատճառ կար.
Հեքիաթը լիովին անժամանակ էր, ոչ գաղափարական, ոչ կիրառական, զուրկ նյարդայնացնող դիդակտիկությունից, ինչը նշանակում է, որ հաշվի չի առնում կոմունիստական կրթության խնդիրները։ Բացի այդ, հեղինակի կողմից նախկինում ներկայացված մեղադրանքները չեն հանվել, ինչը նշանակում է, որ հնարավոր էր շարունակել թունավորել. մեկ այլ այդպիսի հարմար զոհ էր Զոշչենկոն։ Վերջապես, ցանկացած պահի կան ընթերցողներ, որոնք Չուկովսկուն ներկայացնում են երկու ստանդարտ մեղադրանք ՝ անհեթեթության և չափազանց սարսափելի սարսափ պատմությունների մեջ[7]։
1956 թվականին հեքիաթը լույս է տեսել որպես առանձին գիրք՝ խիստ վերանայված տեսքով, սակայն այն ամբողջությամբ տպագրվել է միայն 7 տարի անց՝ 1963 թվականին[8]։
Սյուժե խմբագրել
Հեքիաթի գլխավոր հերոսը «փոքրիկ լիլիպուտն է, մատնաչափիկ, որի անունը Բիբիգոն է», և նա ինքն ասում է, որ եկել է լուսնից՝ երազում ընկել է Երկիր։ Բիբիգոնն ապրում է գրողի հետ Պերեդելկինոյի իր ամառանոցում։ Հեքիաթի հեղինակի թոռնուհիները՝ Թաթան և Լենան, շատ են սիրում Բիբիգոնին և հոգ են տանում նրա մասին։ Նրանք նրան փոքրիկ խաղալիք-տնակ են պատրաստել, որն իրականի տեսք ունի։ Բիբիգոնը մարտնչող բնավորություն ունի, և նա խիզախորեն սլանում է բակում բադիկին հեծնած։ Գլխավոր հերոսի երդվյալ թշնամին «հսկա և ահեղ» հնդկահավն է՝ Բրունդուլյակը, որին Բիբիգոնը համարում է ոչ թե հնդկահավ, այլ չար կախարդ, որը «կարող է մարդկանց վերածել մկների, գորտերի, սարդերի, մողեսների և որդերի»։
Բիբիգոնը հաճախ է ընկնում տարբեր անախորժությունների մեջ՝ նա լողում է կալոշի մեջ առվակի երկայնքով, բայց պարզվում է, որ կալոշը ծակ է։ Սրա պատճառով տղան խեղդվում է, բայց խոզը փրկում է նրան։ Մեկ այլ անգամ Բիբիգոնին սարդը փաթաթում են սարդոստայնի մեջ և քարշ տալիս, բայց մի դոդոշ փրկում է նրան։ Ագռավը Բիբիգոնին տանում է իր բույնը, և նրան հասնում է կտցահարումներ 18 փոքրիկ ագռավների։ Բայց լիլիպուտին փրկում է Լենան՝ նրան նետելով շուշանի ծաղկի վրա, որտեղ Բիբիգոնը, կարծես պարաշյուտով, ծառից իջնում է գետնին։ Երբեմն նա խաղում է սկյուռների հետ, երբեմն կռվում է հավի հետ։ Բրունդուլյակը, ըստ Բիբիգոնի, գյուղի փոստատար Ագաթոնին՝ վերածել է շան, իսկ ամառանոցի իրենց հարևանի կնոջը՝ Ֆեդոտին, վերածել է դոդոշի։ Քաջ տղան խոստանում է, որ մի օր անպայման կհաղթի չար կախարդին։
Բիբիգոնը, լինելով, ըստ էության, լավ տղա, ունի բնավորության մեկ ոչ այնքան գրավիչ գիծ՝ նա սիրում է պարծենալ։ Մի անգամ գլխավոր հերոսը սկսում է պարծենալ, որ ոչ մեկից չի վախենում՝ ոչ արջից, ոչ առյուծից, ոչ կոկորդիլոսից։ Բայց մեղվից վախեցած Բիբիգոնը թաքնվում է հեղինակի գրասեղանի վրա դրված թանաքի մեջ։ Հետո լիլիպուտին պետք էր տանել Մոիդոդիրի մոտ՝ կարգի բերելու համար։ Նրան հնարավոր չէր ամբողջությամբ լվանալ թանաքից, և Բիբիգոնը սկսում է պարծենալ «բակում քայլող երեխաների մոտ», որ իր մաշկի գույնը մուգ է դարձել Սև ծովում լողալուց հետո։
Բիբիգոնը երազում էր վերադառնալ Լուսին, որտեղ առայժմ ապրում էր նրա քույրը՝ Ցինցիլան։ Նա վաղուց թռչած կլիներ Երկիր եղբոր մոտ, բայց նրան գերի էր պահում «սարսափելի և զզվելի վիշապը»՝ Կարակկակոն։ Իսկ հունիսի 7-ին Բիբիգոնը տեսնում է մի մեծ ճպուռ, թամբում է այն ու թռնում դեպի Լուսին։ Հեքիաթի մյուս բոլոր հերոսները շատ էին կարոտել կենսուրախ լիլիպուտին և որոշ ժամանակ անց նրանից նամակ են ստանում։ Այդ նամակում հաղորդվում էր, որ չար վիշապը պարտվել է, և Բիբիգոնն ու Ցինցիլան շուտով կժամանեն Երկիր։
Եվ այդպես էլ լինում է։ Դիմավորողների ուրախությունը չափ ու սահման չուներ։ Բայց ամեն ինչ փչացնում է հնդկահավը Բրունդուլյակը, որը վախեցնում է Ցինցինելային, իսկ հետո Բիբիգոնը մարտի մեջ է մտնում նրա հետ։ Բրունդուլյակը փորձել է կախարդել փոքրիկ խիզախ տղամարդուն, սակայն դա նրան չի հաջողվել։ Հետո հնդկահավը վախենում և սկսում է ողորմություն խնդրել, բայց Բիբիգոնը անդրդվելի էր։ Նա չի հավատում չար կախարդի՝ կատարելագործվելու խոստումներին, և դրա համար սրով հարվածում է հնդկահավի սրտին և կտրում նրա գլուխը։ Եվ շրջապատող բոլոր բնակիչները սկսում են ողջունել ու փառաբանել Բիբիգոնին՝ քաջարի հաղթողին։
Բիբիգոնն ու Ցինցիլան տեղավորվում են խաղալիք տանը, իսկ Ամանորին՝ գրողը երեխաներին տանում է Կրեմլ՝ Տոնածառի տոնակատարությունը դիտելու։
Էկրանավորում խմբագրել
1981 թվականին հեքիաթի հիման վրա նկարահանվում է «Բիբիգոն» տիկնիկային մուլտֆիլմը, որում տեքստը կարդում է հեղինակը, իսկ երաժշտական ձևավորումը հիմնված էր Սերգեյ Պրոկոֆևի "Մանկական ալբոմի" վրա։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Мурзилка(ռուս.) // Википедия. — 2023-03-19.
- ↑ «Лидия Чуковская: Проза - читать на сайте о семье Чуковских». www.chukfamily.ru. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Ս. Կրուշինսկու «Մանկական ամսագրերի լուրջ թերությունները»
- ↑ Чуковский К. И. Дневник. 1901—1969. Т. 2. М., 2003. С. 582—583.
- ↑ «Сергей Курий. За что запретили «Одолеем Бармалея» и «Бибигона» К. Чуковского?». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 14-ին.
- ↑ «М. Б. Строганов. К. Чуковский и С. Михалков в литературной полемике». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 14-ին.
- ↑ 7,0 7,1 Ирина Лукьянова. Корней Чуковский. М., 2006. (Глава «Последняя сказка» Արխիվացված 2016-03-05 Wayback Machine)
- ↑ «Елена Чуковская, Лидия Чуковская. Литературный путь Корнея Чуковского». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 14-ին.