Բերդի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Տավուշի մարզ)
Այս հոդվածը ներկայացնում է Տավուշի մարզի Բերդ քաղաքի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 57 հուշարձան (19 միավոր)։
| հուշարձան | կառուցված | վայր, հասցե | կոորդ | համարանիշ | նշան. | հավելյալ նշումներ | պատկեր |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամրոց «Բերդ» | Ք.ա.1 հզ | քաղաքի հվ-աե եզրին, զբոսայգու տարածքում | — | Հ | պահպանվել են մնացորդները |  Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Դամբարանադաշտ | Ք.ա. 1 հզ (Ք.ա. 5-4 դդ.) | ամրոցի մոտ | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար Արցախի ազատամարտին | 1990-ական թթ. | — | Տ | Լուսանկար վերբեռնել
| |||
| Ամրոց «Տավուշ» («Թովուզ ղալա») | 10-14 դդ. | քաղաքի հվ-աե եզրին, Տավուշ գետի աջ ափին | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Բնակելի տուն | 19 դ. | քաղաքի կենտրոնում, քաղաքապետարանի շենքի մոտ | — | Տ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Գերեզմանոց | 10-19 դդ. | քաղաքի մեջ, Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածների հուշարձանի մոտ | — | Տ | կիսավեր | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 10 դ. | — | Տ | ընկած է գետնին | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 1651 թ. | — | Հ | կանգնեցված է գետնի վրա | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Տապանաքար Անանիա վարդապետի | 1891 թ. | — | Տ | ուղղանկյունաձև, քանդակազարդ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Գերեզմանոց | 13-20 դդ. | քաղաքի հս-աե մասում, ճանապարհի ձախ կողմում | — | Տ | միջնադարյան հատվածն ավերված է | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | երկատված | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Մատուռ | 13 դ. | — | Տ | ավերված | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Գերեզմանոց | 19-20 դդ. | քաղաքից 2 կմ աե, ճանապարհի եզրին, Տավուշը Ռուսաստանին միացնելու 175-ամյակի հուշարձանի մոտ | — | Տ | պահպանվել են մի քանի տապանաքարեր | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Գյուղատեղի «Հին Բերդ» | 9-16 դդ. | քաղաքից 1.5 կմ հվ-աե, գետի աջ ափին | — | Հ | ավերված | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Գերեզմանոց | 9-16 դդ. | — | Հ | դամբարանադաշտի տարածքում | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Տ | Լուսանկար վերբեռնել
| |||
| Խաչքար | 13 դ. | — | Տ | արձանագիր, կանգնեցված է գետնի վրա | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 12-13 դդ. | գյուղատեղի տանող ճանապարհի ձախ եզրին | — | Տ | ժայռախաչ | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Գյուղատեղի «Տավուշ» | 9-15 դդ. | քաղաքից հվ-աե, Տավուշ ամրոցի ստորոտին և ամրոցից հվ, գետի երկու կողմում | — | Հ | տարածվում է շուրջ 1 կմ | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Գերեզմանոց | 9-13 դդ. | գյուղատեղիի հվ-ամ եզրին, Տավուշ գետի ձախ ափին | — | Հ | դամբարանադաշտի տարածքում | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | արձանագիր, կանգնեցված է գետնի վրա | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| |||
| Գերեզմանոց | 10-13 դդ. | նախորդ գերեզմանոցից մոտ 200 մ հս, բլրալանջին | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Մատուռ | 13 դ. | նախորդից 100 մ հս | — | Հ | ավերված | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Եկեղեցի Սբ Աստվածածին | 10-13 դդ. | ամրոցի ստորոտին, ռելեի գործարանի դիմաց | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Գավիթ | 11-12 դդ. | — | Հ | պահպանվել է հվ պատը` 1.5-2 մ բարձրությամբ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Մատուռ | 13 դ. | գյուղատեղիի հվ եզրին | — | Հ | կիսավեր | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Դամբարանադաշտ | Ք.ա. 2 հզ | քաղաքից 1.5 կմ հվ-աե, գետի աջ ափին, «Հին Բերդ» գյուղատեղիի Գերեզմանոցի տարածքում | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Դամբարանադաշտ | Ք.ա. 2 -1 հզ | քաղաքից հվ-աե, «Տավուշ» գյուղատեղիի գերեզմանոցում | — | Հ | ավերված | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Եկեղեցի | 13 դ. | քաղաքի մեջ, Ս. Մելքումյանի տան մոտ | — | Հ | կիսավեր | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցու մոտ | — | Հ | երկատված, ընկած է գետնին | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցու մոտ | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Եկեղեցի | 13 դ. | քաղաքի մեջ, Ս. Մելքումյանի տան մոտ, նախորդ եկեղեցուց հս | — | Հ | կիսավեր | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Եկեղեցի «Մայրի վանք» («Մարիամ Մայրի վանք», Սբ. Նշան) | 1286 թ., վերակառ. 17 դ. | քաղաքից 2 կմ ամ, Նավուր գյուղ տանող ճանապարհի ձախ կողմում | — | Հ |  Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Գերեզմանոց | 13-17 դդ. | եկեղեցու շուրջը | — | Հ | կիսավեր | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցու խորանում | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Եկեղեցի Սբ. Սարգիս | 12-13 դդ., հիմնովին վերակառ. 1871 թ. | քաղաքի ամ եզրին, Նավուր գյուղ տանող ճանապարհի ձախ կողմում | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Գերեզմանոց «Սբ. Սարգսի խաչ» | 12-20 դդ. | եկեղեցու շրջակայքում | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցու հվ պատի տակ | — | Հ | կանգնեցված է գետնի վրա | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցուց հվ | — | Հ | կանգնեցված է գետնի վրա | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար Ալիխանի | 1610 թ. | եկեղեցուց հվ | — | Հ | կազմող՝ Քիրամ | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կազմող՝ Քիրամ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կազմող՝ Քիրամ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կազմող՝ Քիրամ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կազմող՝ Քիրամ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կազմող՝ Քիրամ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կազմող՝ Խաչատուր | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կոտրված, կազմող՝ Խաչատուր | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Խաչքար | 17 դ. | — | Հ | կոտրված, կազմող՝ Խաչատուր | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Տապանաքար Պապի | 1670 թ. | — | Հ | օրորոցաձև | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Եկեղեցի «Քույր Խաթուն» | 12-13 դդ. | քաղաքի ամ մասում, «Սբ. Սարգսի խաչ» գերեզմանոցից 200 մ հվ, բլրակի ստորոտին | — | Հ | կիսավեր է, պահպանվել են հս, հվ և աե պատերը` 1.5-2 մ բարձրությամբ | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցու խորանում | — | Հ | ստորին մասը կոտրված | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 13 դ. | եկեղեցու խորանում | — | Հ | հորիզոնական դիրքով | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Խաչքար | 10 դ. | քաղաքի կենտրոնում, քաղաքապետարանի մոտ, տան բակում | — | Տ | ընկած է գետնին | Լուսանկար վերբեռնել
| |
| Հուշաղբյուր | 1980 թ. | քաղաքի մեջ | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին | 1969 թ. | քաղաքի մեջ | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
| ||
| Հուշարձան Տավուշը Ռուսաստանին միացնելու 175-ամյակն | 1977 թ. | քաղաքից 2 կմ աե, ճանապարհի եզրին | — | Հ | Լուսանկար վերբեռնել
|